AİHM KARARLARI BAĞLAMINDA KİŞİLERİN DEPREMLERE KARŞI KORUNMASINDA DEVLETİN POZİTİF YÜKÜMLÜLÜĞÜ VE İMAR BARIŞI UYGULAMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: Özel Sayı - DEPREM ÖZEL SAYISI-II (ÖZEL HUKUK), 285 - 299, 15.10.2023

Ferhat Günaydın

Öz

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 2. maddesi yaşam hakkını düzenlemektedir. Söz konusu madde çerçevesinde, devletin pozitif, negatif ve usulü yükümlülükleri bulunmaktadır. AİHS’nin 2. maddesi kapsamında devletin pozitif yükümlülüğü, farklı bağlamlarda ortaya çıkabilmektedir. Kişilerin doğal felaketlere ve bu kapsamda depremlere karşı korunması yükümlülüğü de devletin pozitif yükümlülükleri arasındadır. 18 Mayıs 2018 tarihinde Resmî Gazete’de yayınlanarak yürürlüğe giren 7143 sayılı Vergi ve Diğer Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına İlişkin Kanun yoluyla imar barışı adı verilen uygulama yürürlüğe girmiştir. Bahse konu düzenleme ile, yapının depreme dayanıklılığı hususunun malikin sorumluluğunda olduğu hükme bağlanmıştır. Oysa yaşam hakkını garanti altına alan uluslararası insan hakları sözleşmelerine Türkiye de taraf olmuştur ve Anayasa’nın 90. maddesi çerçevesinde anılan temel hakkın kapsamındaki taahhütlerden yasa hükmü getirilerek kaçınılması mümkün değildir. Keza, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları da bu düzenlemenin devletin sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağını açıkça ortaya koymaktadır. Devletin temel hakların korunmasına ilişkin yükümlülüklerini bireylere devretmesi mümkün değildir.

Anahtar Kelimeler

yaşam hakkı, imar barışı, doğal felaketler, deprem, pozitif yükümlülükler

Kaynakça

• AİHM, Da Silva /Birleşik Krallık [BD], B. No: 5878/08, 30/03/2016.
• AİHM, Giuliani ve Gaggio/İtalya [BD], B. No: 23458/02, 24/03/2011.
• AİHM, McCANN ve diğerleri /Birleşik Krallık, B. No: 18984/91, 27/09/1995.
• AİHM, Osman /Birleşik Krallık, B. No: 87/1997/871/1083, 28/10/1998.
• AİHM, Câmpeanu /Romanya [BD], B. No: 47848/08, 17/07/2014.
• AİHM, Öneryıldız /Türkiye [BD], B. No: 48939/99, 30/11/2004.
• AİHM, Özel ve diğerleri /Türkiye, B. No: 14350/05, 15245/05 ve 16051/05, 17/11/2015.
• AİHM, Vilnes ve diğerleri /Norveç, B. No: 52806/09 ve 22703/10, 05/12/2013.
• AİHM, Mučıbabıć /Sırbistan, B. No: 34661/07, 12/10/2016.
• AİHM, Stoyanovi /Bulgaristan [kk], B. No: 42980/04, 09/02/2011.
• AİHM, Budayeva ve diğerleri /Rusya, B. No: 15339/02, 21166/02, 20058/02, 11673/02 ve 15343/02, 29/09/2008.
• AİHM, Kolyadenko ve diğerleri /Rusya, B. No: 17423/05, 20534/05, 20678/05, 23263/05, 24283/05 ve 35673/05, 09/07/2012.
• “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi”, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi, erişim 12 Mart 2023, https://www.echr.coe.int/documents/convention_tur.pdf.