ANKARA HUKUK MEKTEBİNİN ÜÇ BÜYÜK CEZA HUKUKÇUSU: BAHA KANTAR, FARUK EREM, UĞUR ALACAKAPTAN

Yıl 2023, Cilt: 81 Sayı: CUMHURİYET 100. YIL ÖZEL SAYISI, 9 - 21, 28.11.2023

Zeki Hafızoğulları Sezin Duygu Tuncer

Öz

Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuyla birlikte yeni hukuk ilkelerinin araştırılarak öğretilmesi için yeni bir yükseköğretim kurumuna ihtiyaç duyulmuştur. Osmanlı döneminde İslam hukuku ile beş farklı yargı çeşidinin bir arada uygulanıyor olmasının büyük sıkıntılara yol açtığı görülmüştür. Bu nedenle yeni hukuk sisteminde Osmanlıda yaşananlardan ders alınarak Kıta Avrupa hukukunun uygulanmasının en doğrusu olduğuna karar verilmiştir. Bu yeni sistemden beklenen faydanın tam olarak elde edilebilmesi için hukuk kurallarını iyi uygulayanlara ve bu kuralların etkin bir biçimde öğretilmesine ihtiyaç olduğu tespit edilmiştir. Bu ihtiyaçların giderilebilmesi amacı ile bütçe görüşmelerinin yapıldığı 23 Şubat 1925 tarihinde Ankara’da, Adliye Vekâlet’ine bağlı bir yüksek hukuk okulunun açılmasına karar verilmiştir. Alınan karar sonrasında yapılan yoğun çalışmalar sonucunda Ankara Hukuk Mektebi 5 Kasım 1925 tarihinde eğitim öğretime başlamıştır. Mektebin amacı hukuk devrimi ile birlikte oluşacak olan toplumsal düzenin öğrenilmesi, öğretilmesi ve ülkede egemen kılınan hukuku uygulayacak olan hâkimlerin, avukatların, kolluk görevlilerinin yetiştirilmesini sağlamaktır. Şu hâlde mektebin açılması ile Cumhuriyetin anayasasının hâkim kılınmasını sağlamak amaçlandığı bir gerçektir. Erem, Ankara Hukuk Mektebi’nin açılışı ile, her topluluğun temelinin hukuk bilimi olduğuna ilişkin düşüncesinin doğruluğunun da ispatlandığını belirtmiştir. Gerçekten yeni bir topluluk düzeninin oluşturulmasında hukuk biliminin ne kadar önemli bir rol oynadığı tartışmasızdır.
Ankara Hukuk Mektebi’nin açılması kararının alınmasından sonra kadronun ve müfredatın oluşturulması için Cemil (Birsel) Bey görevlendirilmiştir. Cemil Bey başkanlığında daha önce yurtdışında eğitim almış hocalardan oluşan bir akademik kadro oluşturulmuştur. Okulun öğretim üyelerine “müderris” değil, “profesör” unvanı verilmesine karar verilmiştir. Bunun sebebi kurulacak olan hukuk okulunun İstanbul Hukuk Fakültesi’nden farklı olarak muhafazakâr değil, geniş düşünceli ve uyanık hukukçular yetiştirmesinin amaçlanması olarak açıklanmıştır.
Ankara Hukuk Mektebi yıllarca süren savaşlardan sonra cumhuriyetin ilan edilerek, eski hukuk sistemlerinden tamamen kopup yeni bir düzen kurulması aşamasında, büyük bir amaçla kurulmuştur. Mektebin ilk akademik kadrosunda kurtuluş savaşı kahramanlarından Bahaeddin Bey (Baha Kantar) de bulunmaktadır. Bahaeddin Bey tarafından ceza hukuku ve ceza usul hukuku dersleri okutulmuştur. Baha Kantar, Kuvayi milliyecidir. Baha Kantar, Faruk Erem’i yetiştirmiştir. Faruk Erem, Ankara Hukuk Mektebi mezunudur. Faruk Erem, Uğur Alacakaptan’ı yetiştirmiştir. Uğur Alacakaptan Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunudur.
Bu yazıda Türkiye Cumhuriyeti’nin hukuk devrimi ile oluşturulan Türk Ceza Hukukunun temellerini atan ve kendisinden sonra gelen kuşaklara büyük bir miras bırakan bu üç büyük ceza hukukçusu anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Baha Kantar, Faruk Erem, Uğur Alacakaptan, Ankara Hukuk Mektebi, Türk Ceza Hukuku tarihi

Kaynakça

• Akçaoğlu, Ertuğrul. “Ankara Hukuk Fakültesi’nin Kuruluşu ve İlk Günleri.” TBB Dergisi, no. 80, (Ocak-Şubat 2009).
• Alacakaptan, Uğur. İngiliz Ceza Hukukunda Suç ve Cezaların Kanuniliği Prensibi. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1958.
• Alacakaptan, Uğur. Sarhoşluk Halinde İşlenen Suçlarda Cezai Mesuliyet. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1961.
• Alacakaptan, Uğur. Suçun Unsurları. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1961.
• Alacakaptan, Uğur. İşlenemez Suç. Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1967.
• Erem, Faruk. “5 Kasım 1950 tarihli Açış Konuşması.” AÜHFD 7, no. 3, (1950).
• Erem, Faruk. “Ord. Prof. Baha Kantar.” AÜHFD 12, no. 3, (1955).
• Erem, Faruk. Adalet Psikolojisi (Suçlu Psikolojisi-Usul Psikolojisi Mahpusun Psikolojisi). Ankara: İstiklal Matbaacılık ve Gazetecilik, 1955.
• Erem, Faruk. Diyalektik Açıdan Ceza Yargılaması Hukuku. Ankara: Işın Yayıncılık, 1978.
• Erem, Faruk. “Savunma Hakkının Kökeni.” Ankara Barosu Dergisi, no. 5 (1984).
• Fişekçi, Oya. (Derleyen). Kuruluşunun 50. Yılı Dolayısiyle Ankara Hukuk Fakültesi Öğretim Üye ve Yardımcıları Bibliyografyası (1925-1975). Ankara: Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1977.
• Kantar, Baha Hukuk-u Ceza. Ankara: Ankara Hukuk Fakültesi Talebe Neşriyatı, tarih yok.
• Lütem, İlhan. “Hocamız Baha Kantar.” AÜHFD 12, no. 3, (1955).
• Mumcu, Ahmet. “Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Neden ve Nasıl Kuruldu.” AÜHFD 44, no. 1, (1995).
• Tanyer, Turan. “Ankara Hukuk Mektebi ve Binaları.” TBB Dergisi, no. 51, (2004).