İnsan Hakları Eğitimine Disiplinlerarası Yaklaşım

Yıl 2009, Sayı: 16, 65 - 76, 01.10.2009

Atilla Oğuşgil

Öz

Günümüz eğitim kurumlarında, insan hakları eğitimi için nasıl bir yaklaşımın benimsenmesi gerektiği konusu üzerine yapılan tartışmalarda iki önemli yaklaşım öne çıkmıştır. Bunlar; özetle, insan hakları eğitiminin okul programında bağımsız bir ders aracılığıyla verilmesi ile bu eğitimin öğretim programlarındaki tüm disiplinler içinde verilmesi gerektiği şeklindedir. Literatürde, bunlardan insan hakları ile ilgili bilgilerin doğrudan ve bağımsız bir ders aracılığıyla aktarılmasını amaçlayan ilk yaklaşım disiplin merkezli yaklaşım olarak adlandırılırken, insan hakları eğitiminin diğer derslerin de kapsamı içerisinde yer alması gerektiği kanısından yola çıkarak, insan hakları ile ilgili bilgilerin tüm dersler aracılığı ile öğretilmesini amaçlayan diğer yaklaşım ise disiplinlerarası yaklaşım olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmada, Milli Eğitim sistemi içerisindeki ilköğretim okullarında yer alan ve ilgili sınıflarda uygulanan insan hakları eğitimi yaklaşımları irdelenecek ve bu konuda hangi yaklaşımın uygulanması gerektiği tartışılacaktır

Anahtar Kelimeler

İnsan hakları, insan hakları eğitimi, disiplin merkezli yaklaşım, disiplinlerarası yaklaşım

Interdisciplinary Approach to Human Rights Education

Öz

In today’s educational institutions, the debates on the subject of which approach should be adopted in human rights education have made two approaches become prominent. These are, briefly, a) human rights should be taught through an independent lesson in the school curriculum and b) human rights should be taught in all lessons in the school curriculum. In the literature, the former one, which aims at conveying all knowledge on human rights directly through an independent lesson, is called discipline based approach while the latter one, which is based on the assumption that human rights education should take place in the scope of all other lessons and thus aiming at teaching human rights through all lessons, is called interdisciplinary approach. In this article, the approaches to human rights education in the related classes of primary schools applied within the system of National Education will be examined and the notion on which approach should be applied on this issue will be discussed

Anahtar Kelimeler

Human rights, human rights education, discipline based approach, interdisciplinary approach

Kaynakça

• Amnesty International (1996). First Steps: A Manual for Starting Human Rights Education
• London, Amnesty International-International Secretariat. Anderson, Charlotte (1999) “İlköğretimde İnsan Hakları” Çev. Yasemin Karaman Kepenekçi,
• Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32, (1-2), s. 227-236. Çayır, Kenan (2003) “Ders Kitaplarında İnsan Hakları ve Demokrasi Bilinci” Ders
• Kitaplarında İnsan Hakları: Tarama Sonuçları ed. Betül Çotuksöten, Ayşe Erzan, Orhan Silier , İstanbul, Türk Tarih Vakfı Yayınları, s. 90–105. Elkatmış, Metin (2007) “İngiltere ve Türkiye’deki İlköğretim 1. Kademede İnsan Hakları
• Eğitimlerinin Karşılaştırılması” (Yayımlanmamış Doktora Tezi) Ankara, Gazi Üniversitesi. Flowers, Nancy (2000). The Human Rights Education Handbook: Effective Practices for
• Learning, Action and Change Minneapolis: The Human Rights Resource Centre. Gemalmaz, Mehmet Semih (1988). “İnsan Hakları Eğitiminin Yapısal Özellikler Öğretmen Dünyası, (100), s. 14–15.
• Gülmez, Mesut (1998). Belgelerle İnsan Hakları Eğitimi Birleşmiş Milletler On Yılı.
• Ankara: Türkiye Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü. Gülmez, Mesut (2001). İnsan Hakları ve Demokrasi Eğitimi Ankara: Türkiye Orta Doğu
• Amme İdaresi Enstitüsü. Kepenekçi, Yasemin Karaman (2000a). “İnsan Hakları Eğitimine Temel Yaklaşımlar” Milli Eğitim Dergisi 145, s. 36-37.
• Kepenekçi, Yasemin Karaman (2000b). İnsan Hakları Eğitimi Ankara, Anı Yayıncılık.
• Kuzgun, Yıldız (1996) “İnsan Hakları ve Eğitim” İnsan Haklarının Felsefi Temelleri Uluslararası Semineri Türkiye Felsefe Kurumu, 9-13 Haziran 1980, Ankara: Meteksan A.Ş. s. 157-161.
• Magendzo, Abraham (1994). “Tensions and Dilemmas About Education in Human Rights in Democracy”. Journal of Moral Education. (23), 3, s. 251–259.
• Martin, Paul (1987). “Human Rights-Education for What”, Human Rights Quarterly, Vol:9,
• The John Hopkins University, s. 414-422. MEB (2005). Milli Eğitim Bakanlığı 2575 sayılı Tebliğler Dergisi. s. 539-542.
• Tibbitts, Felisa (1995). Planning For The Future: Human Rights In Schools. Handbook for Helsinki Committees: A Guide in Monitoring and Promotng Human Rights and NGO Management. (Edit Raymond Swennenhuiw). Vienna: International Helsinki Federation for Human Rights. (Çevrimiçi) http://www.hrea.org/pubs/IHF.html 05.12.2008.
• Tibbitts, Felisa (2002). “Understanding What We Do: Emerging Models For Human Rights
• Education”. Internatioal Review Of Education, (48), s. 159–171.
• Ünal, Şeref (1997). Temel Hak ve Özgürlükler ve İnsan Hakları Hukuku Ankara, Yetkin Yayınları.