Tekstil sektöründe entelektüel sermaye bileşenlerinin incelenmesi: Türk tekstil şirketleri üzerine bir araştırma

Yıl 2020, Cilt: 15 Sayı: 60, 379 - 406, 01.10.2020

Ahmet Melih Kayaduman Cüneyd Ebrar Levent

Öz

Rekabetin globalleştiği çağımızda, firmaları değerli kılan sahip olduğu bilgiler,
finansal olmayan yetenekler ve değerlerdir. Ne maddi olmayan varlıklar kavramı
ne de firmaların “piyasa değeri ile finansal tablolarından elde edilen defter değeri
arasındaki farkı» bunu tam olarak açıklayabilmektedir. Firmalara rekabet avantajı
sağlayan bu değerler finansal terimle beraber kullanılarak entelektüel sermaye
olarak ifade edilmektedir. Entelektüel sermaye düzeyinin yüksekliği, hem firmaların
sürdürülebilirliğine hem de ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır. Bu doğrultuda
bu çalışma, Türkiye’de tekstil sektöründe faaliyet gösteren firmalarda entelektüel
sermaye uygulamalarını analiz etmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın kapsamını İstanbul’da üretim yapan küçük ve orta büyüklükteki tekstil firmaları oluşturmakta
olup, yöntem olarak nitel araştırma yöntemi tercih edilmiştir. Katılımcılara, temel
bileşenleri insan sermayesi, yapısal sermaye ve müşteri sermayesi olarak kabul
edilen tekstil firmalarındaki entelektüel sermaye uygulamaları ile ilgili sorular
yöneltilmiştir. Araştırma bulguları, insan sermayesi bağlamında, firmaların
kalifiye çalışanların kendileri açısından öneminin farkında olmalarına karşın,
çalışanlarına yatırım yapmada yetersiz kaldıklarını göstermektedir. Firmaların
en sorunlu oldukları bileşen ise yapısal sermayedir. Sonuçlar, firmaların sadece
teknolojik olarak değil, araştırma geliştirme, bilgi üretimi, saklanması, korunması
ve kullanılması açısından da önemli eksiklikleri olduğunu göstermektedir. Firmalar
müşteri sermayesi bağlamında ise, diğer iki bileşene göre daha iyi durumdadır.
Firmaların büyük kısmının yoğun rekabet ortamında müşteri ilişkilerine büyük
önem verdiği, ancak müşteri memnuniyetinin ölçülmesi bağlamında yeterli
olmadığı saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Entelektüel sermaye, sürdürülebilirlik, insan sermayesi, yapısal sermaye, müşteri sermayesi

Examination of intellectual capital components in textile sector: A research on Turkish textile companies

Öz

In this era of globalization of competition, what makes companies valuable
is the knowledge, non-financial capabilities and values they possess. Neither
the concept of intangible assets nor “the difference between the market
value of companies and the book value” obtained from their financial
statements can fully explain this. These values that provide competitive
advantage to companies are used together with financial term and expressed
as intellectual capital. The high level of intellectual capital contributes to
both the sustainability of firms and the national economy. In this respect,
this study aims to analyze the intellectual capital practices of companies
operating in the textile sector in Turkey. The scope of the study consists of small and medium sized textile companies producing in Istanbul and the
qualitative research method is preferred as the method. Participants were
asked questions about the practices of intellectual capital in their firms,
whose main components are human capital, structural capital and customer
capital. Research findings show that in the context of human capital, firms are
aware of the importance of qualified employees to themselves, but they fail
to invest in employees. Structural capital is the most problematic component
of firms. The results show that companies have important deficiencies not
only in terms of technology but also in terms of research and development,
knowledge production, data storage, protection and use. In terms of
customer capital, firms are better off than the other two components. It
has been determined that the majority of companies give great importance
on customer relations in an intense competitive environment, but it is not
sufficient in the context of measuring customer satisfaction.

Anahtar Kelimeler

intellectual capital, sustainability, human capital, structural capital, customer capital

Kaynakça

• [1] Akın, M. Ş. (2019). Entelektüel Sermayenin Kodlanması. Bilgi Yönetimi Dergisi, 2(1) , 9-27.
• [2] Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır? Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2) , 368- 388.
• [3] Barut, A., Karabayır, M. E., & Torusdağ, M. (2019). Entelektüel Sermaye – Firma Değeri İlişkisi: Borsa İstanbul’da Ampirik Bir Analiz. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(1) , 169-194.
• [4] Bontis, N. (1998). Intellectual Capital: An Exploratory Study That Develops Measures and Models. Management Decision, 36(2) , 63-76.
• [5] Bukh, P., Larsen, H., & Mouritsen, J. (2001). Constructing intellectual capital statements. Scandinavian Journal of Management, 17(1) , 87-108.
• [6] Çetin, A. (2005). Entelektüel sermaye ve ölçülmesi. Marmara Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1) , 359-378.
• [7] Çıkrıkçı, M., & Daştan, A. (2002). Entellektüel Sermayenin Temel Finansal Tablolar Aracılığıyla Sunulması. Bankacılar Dergisi, 43 , 18-32.
• [8] Edvinsson, L. (1997). Developing Intellectual Capital at Skandia. Long Range Planning, 30(3) , 366-373.
• [9] Gogan, M.-L. (2014). An innovative model for measuring intellectual capital. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 124 , 194-199.
• [10] İpçioğlu, İ., & Şahin, F. (2012). Örgüt Kültürü ve Entelektüel Sermaye İlişkisinin İncelenmesine Yönelik Bir Araştırma. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 4(1) , 153-165.
• [11] İşseveroğlu, G., & Ercan, C. (2019). Entelektüel Sermaye Bileşenlerinin Teknoloji Şirketleri Üzerine Etkisi: BİST’ de Ampirik Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 83 , 111-130.
• [12] Joshi, M., & Ubha, D. S. (2009). Intellectual Capital Disclosures: the Search for a new Paradigm in Financial Reporting by the Knowledge Sector of Indian Economy. Electronic Journal of Knowledge Management, 7(5) , 575-582.
• [13] Kaya, N. (2019). Entegre Raporlama ve Entelektüel Sermaye Muhasebesi İlişkisi. Usbad Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 1(1) , 199-214.
• [14] Kurgun, O. A., & Akdağ, G. (2013). Entelektüel Sermaye ve Örgüt Performansı İlişkisi: Akdeniz Bölgesindeki Otel İşletmelerinde Bir Araştırma. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2 , 155-176.
• [15] Moore, L., & Craig, L. (2008). Intellectual Capital in Enterprise Success. New Jersey: John Wiley & Sons, Inc.
• [16] Ölçer, F., & Şanal, M. (2007). İşletmelerde Entelektüel Sermaye Yönetimi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1) , 479-500.
• [17] Örgün, G. S., & Kalay, F. (2018). Entelektüel Sermaye: Teorik Bir İnceleme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(6) , 94-103.
• [18] Sarıay, İ., & Özulucan, A. (2017). entelektüel sermayeyi işletme düzeyinde ölçen yöntemlerin karşılaştırılması: Bist’te bir uygulama. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 10(3) , 291-314.
• [19] Stewart, T. A. (1991). Brainpower: How Intellectual Capital is Becoming America’s Most Valuable Asset. Fortune, June , 44-60.
• [20] TIM. (2019). Turkish Exporters Assembly. https://tim.org.tr/tr/ihracat- rakamlari.html
• [21] Tseng, C.‐Y., & Goo, Y.‐J. J. (2005). Intellectual capital and corporate value in an emerging economy: empirical study of Taiwanese manufacturers. R&D Management, 35(2) , 187-201
• [22] UIB. (2018). Uludag Exporters’ Association. http://www.uib.org.tr/tr/ kbfile/turkiye-tekstil-sektoru-ve-bursa
• [23] Uyanık, S., & Çelikel, D. C. (2019). Türk Tekstil Endüstrisi Genel Durumu. Teknik Bilimleri Dergisi, 9(1) , 32-41.
• [24] Yılmaz, F., & Kumkale, İ. (2019). İşletmelerin Faaliyet Alanı Sınırlarına Göre Entelektüel Sermaye ve Firma Performanslarının Değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21 , 199-214.
• [25] Yılmaz, O., & Özer, G. (2019). Yapısal Sermaye ve İnsan Sermayesinin İşletmenin Nicel ve Nitel Performansına Etkileri. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(44) , 195-220.
• [26] Yüksel, F. (2018). Entegre raporlama, değer yaratma ve entelektüel katma değer katsayısı: BIST kurumsal yönetim endeksinde bir uygulama. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20 , 473-492.
• [27] Zor, İ., & Cengiz, S. (2013). Entelektüel Sermaye ile Firma Değeri Arasındaki İlişki: Borsa İstanbul’da Bir Araştırma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(1) , 37-56.