Öz
Çağatay Türkçesi (Çağatayca) 15-20. yüzyılları arasındaki İslâmî Orta Asya Türk yazı dilinin adıdır. Doğu Türkçesi de denen Çağatayca, Timurluların (1405-1502) idaresi altında Harezm Türkçesinin (13-15. yüzyıllar) devamı olarak inkişaf etmiştir. Oğuzlar dışındaki Müslüman Türkler tarafından kullanılan bu dil, büyük bir edebiyat dili olarak tarihteki yerini almıştır. Gedayi 15. yüzyıl Çağatay edebiyatı şairlerinden biridir. Hayatı hakkında bilinenler ancak Ali Şir Nevayinin verdiği bilgilere dayanır. Gedayinin gerçek adı bilinmese de 806/1403-1404 yılında doğduğu tahmin edilmektedir. Divanının tek nüshası günümüze ulaşmıştır. Bu eser ilk olarak 1971 yılında Eckmann tarafından yayımlanmıştır. Eckmanna göre kudretli bir şair olan Gedayinin dilinde Nevayide görülmeyen bazı eskicil ögeler ile Oğuzca unsurlara rastlanmaktadır. Elinizdeki çalışma, Gedayi Divanına göre Çağataycadaki ikilemelerin durumlarını ortaya koymayı amaçlamaktadır. Çalışmada Gedayinin hayatı ve eseri hakkında bilgi verildikten sonra öncelikle ikileme terimi üzerinde durulmuştur. Çeşitli araştırmacıların terim ile ilgili görüşlerine değinilmiştir. Daha sonra terim ile ilgili kendi anlayışımız ifade edilmiştir. Bu anlayış doğrultusunda da Eckmannın Gedayi Divanı neşri esas alınarak tespit edilen ikilemeler çeşitli açılardan incelenmiştir. Divandaki ikilemeler ikilemeyi oluşturan kelimelerin türlerine, kökenlerine (etimolojilerine), anlam ilişkilerine ve yapı özelliklerine göre olmak üzere dört ana başlık altında ele alınmıştır. Çalışmada her bir başlık için Divandan alınan örnek beyit(ler)e yer verilmiştir. Böylece konunun daha anlaşılır hâle gelmesi amaçlanmıştır.
Öz
Chagatai Turkish (Cahagatai) is the Islamic Central Asia literary language. Chagatai, also sometimes called Eastern Turkish, improved under the rule of the Timurids (1405-1502) as a continuation of the Karakanids (11-13th century) and Kharazm Turkish (14th century). This Turkish language was used by all Muslim non-Oghuz Turks between 15th and 20th century. Gadayi is a Chagatai poet from the 15th century. Navayis research on Gadayi is considered a significant source by scholars. Gadayis real name has not been unknown, but his estimated date of borth is 806/1403-1404. Only one copy of his Divan has survived. At first, Gadayis Divan published by Eckmann in 1971. According to Turkish language scholar Janos Eckmann, it is said that Gadayi was a mighty and powerful poet. Also, Gadayi mixes up his language with archaic and Oghuz elements. In this article, I provided information about Gadais life and his book the Divan, the term of hendiadyoin (ikileme in Turkish). I presented various scholars opinions and my own, concerning to the term of hendiadyoin. And, I analyzed The Dīvān of Gadāī (1971) by Janos Eckmann to identify the hendiadyoins in his book. To analyze the selected hendiadyoins, I categorized them into 4 different parts: its base of word, etymology, meaning relation, and structure. I have provided examples of hendiadyoins from the Divan to show how they can be represented based on the previously mentioned categories.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Diğer ID | JA55BG96YM |
|---|---|
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 1 Ağustos 2015 |
| Gönderilme Tarihi | 1 Ağustos 2015 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2015 Sayı: 52 |