DÎVÂN-I HİKMET’İN KÖKŞETAV NÜSHASININ DİLİ

Yıl 2017, Sayı: 63, 111 - 119, 31.10.2017

Ercan Petek Serdar Dağıstan

Öz

Kökşetav‟daki Edebiyat ve Sanat Müzesinde bulunan Dîvân-ı Hikmet‟in Kökşetav nüshası; imlâ ve gramer özellikleri ile söz varlığı bakımından diğer nüshalardan ayrılmaktadır. ・Dîvân-ı Hikmet‟in Yeni Bir Nüshası: Kökşetav Nüshası・ başlıklı makalemizde bu nüshanın imlâ ve gramer özellikleri ile kullanılan kağıdın türüne bakarak mevcut nüshalar arasındaki en eski nüsha olduğunu ve 15-16. yy.larda Çağatay Türkçesiyle kaleme alındığını belirtmiştik.

Nüsha, dönemin edebî dilinin özelliklerini yansıtmaktadır. Eraslan, Dîvân-ı Hikmet‟in Taşkend yazmasında Özbek dili hususiyetlerinin, Kazan baskılarında ise Kazan Tatarcası hususiyetlerinin göze çarptığını belirtmiĢtir. Eser üzerinde yaptığımız çalışmalar neticesinde biz de Kökşetav nüshasında Kazak dili hususiyetlerine rastladığımızı ifade edebiliriz. Söz konusu nüshada, bugün lehçe gruplarımızın ayırıcı özelliği olan bazı unsurları da bir arada görmekteyiz (küy- / yan-; öt- /keç- vb.).

Bu makalede imlâ ve gramer özelliklerine yeni eklemeler yapılarak nüshanın mevcut nüshalar arasındaki en eski nüsha olduğu savı güçlendirilmiş, söz varlığındaki ikili kullanımlar incelenmiş ve nüshadaki Kazak dili özellikleri üzerinde durulmuştur. Ayrıca nüshadaki Çağatay Türkçesine Oğuzcadan geçen unsurlara da kısaca değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dîvân-ı Hikmet, Kökşetav Nüshası

Kaynakça

• ARAT, R. R. (1979). Kutadgu Bilig I (Metin), 2. Baskı, Ankara: TDK. ARGUNŞAH, M. (2014). Çağatay Türkçesi. 3. Baskı, İstanbul: Kesit Yayınları. AYAN, Hüseyin (1997), Bir Şiir Mecmuâsında Ahmed Yesevî, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, s. 79-84. BİCE, H. (1993). Divan-ı Hikmet, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara. CAFEROĞLU, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü, Enderun Kitabevi, 3. Baskı, Ġstanbul. CLAUSON, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford University Press. ECKMANN, J. (2009). Çağatayca El Kitabı, Çev.: Prof. Dr. Günay Karaağaç, 4. Basım, Ġstanbul. ECKMANN, J. (2014). Nehcü’l-Ferâdîs, Yayımlayanlar: Semih Tezcan, Hamza Zülfikar. Ankara: TDK. ERASLAN, K. (1983). Dîvân-ı Hikmet’ten Seçmeler, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını, Ankara. ERASLAN, K. (1989). Ahmed Yesevi, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, 2. Cilt, Ankara. GÜLSEVİN, G. (2007). Kutadgu Bilig‟in Dilinde Lehçelerin Özellikleri: Denk Çiftler. Turkish Studies, Volume 2/2 (İlkbahar), s. 276-299. KOÇ, K. Oğuz, D. (2004). Kazak Türkçesi Grameri. Ankara: Gazi Kitabevi. KOÇ, K. Bayniyazov, A. Başkapan, V. (2003). Kazak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: Akçağ. KÖPRÜLÜ, M. F. (1978). Ahmed Yesevî. İslam Ansiklopedisi, Ġstanbul: MEB Yayını. KÖPRÜLÜ, M. F. (1993). Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 8. Baskı, Ankara. NURAHMETULI, Ġ. (2016). Koja Ahmet Yasaviy Divani Hikmet Kökşetav Nuskası. Astana: Regis-CT Poligraf. NURAHMETULI, Ġ. (2016). Koja Ahmet Yasaviy Hikmetteriniñ KökĢetav Nuskası Jäne Onıñ Avdarıluvı Hakında, Koja Ahmet Yasaviy Murası: Mañızdılıgı, Siypatı Jäne Giybratı, Aymakaralık Gılımiy Konferentsiya Materiyaldarı, KökĢetav, s. 4-8. PETEK, E. Dağıstan, S. (2017). Dîvân-ı Hikmet‟in Yeni Bir Nüshası: KökĢetav Nüshası, TDK Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, Sayı 43, s. 207-233. TEKİN, T. (2006). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK. TOPARLI, R. Vural, H. Karaatlı R. (2007). Kıpçak Türkçesi Sözlüğü. Ankara: TDK. YENİTERZİ, E. (1997). Ahmed-i Yesevî‟den Öğütler. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 3, s. 71-78.