TÜRKİYE’DE SİGARANIN VERGİLENDİRİLME YAPISININ ANALİZİ: HARMANCIK ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Sayı: 64, 679 - 702, 31.12.2017

R. Kutlu Korlu

Öz

Toplum için yarattığı zararlı etkiler nedeni ile tütün ürünleri kullanımının devlet tarafından kısıtlanması amaçlanmaktadır. Bu nedenle uygulamaya konan tütün kontrolü politikalarının en önemlilerinden biri tütün ürünleri üzerindeki vergilerdir. Tütün ürünlerinden biri olan sigaranın vergilendirilmesi dolaylı vergileme yöntemi ile nihai satış fiyatı üzerinden (içinden) alınan tutarlar şeklinde yapılmaktadır. Dolayısıyla sigaradan alınan vergilerin oran ve/veya miktarının yükseltilmesinin kullanıcıların talep seviyesi ve hükümet gelirleri üzerinde önemli ölçüde etkisi bulunmaktadır. Bu anlamda kullanımı önleyici misyonu ve kamu geliri getirici olması nedeni ile sigaranın nihai fiyatı ve buna etki eden vergilendirme yapısı bu konudaki temel faktördür. Bahsedilenler ışığında bu çalışmada ilk olarak vergilendirmenin amaçlarına değinilecek ve bu kapsamda sigaranın vergilendirilmesinin öneminden bahsedilecektir. Daha sonra Türkiye’de ve Avrupa’da sigaranın vergilendirilme yapısı, vergi oranı, miktarı ve nihai fiyata etkisi ele alınacak ve bu konuda değerlendirilmelerde bulunulacaktır. Çalışmanın sonuç kısmında ise sigaranın vergilendirilmesi ile ilgili Bursa’nın Harmancık İlçesinde vatandaşlara uygulanan anketin sonuçları tartışılacak ve vergilendirme yapısı hakkında çeşitli önerilerde bulunulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Vergi Yapısı, Optimal Vergileme, Tütün Vergileri, Sosyal Vergileme

Kaynakça

• Atuk O., Cebi C. ve Özmen M. U., (2011) “Tütün Ürünlerinde Özel Tüketim Vergisi Uygulaması” Ekonomi Notları– TCMB, Sayı: 2011-16. Atuk O. ve Özmen M. U., (2015), Firm Strategy, Consumer Behavior and Taxation in Turkish Tobacco Market, TCMB Workıng Paper No: 15/18. Avrupa Komisyonu, (2014), Türkiye 2014 Yılı İlerleme Raporu, Başlıca Zorluklar 2014-2015, Brüksel. Aykın H., “Bir Paket Sigaranin Yüzde Kaçi Vergi? Sigaradaki Vergi Yükü Nasil Hesaplanir?”, https://vergidosyasi.com/2017/04/08/sigarada-vergi-orani-bir-paket-sigaraya-odenen-vergi-sigara-vergisinin-hesaplanmasi/, (Erişim Tarihi: 18.05.2017). Bilir N., Çakır B., Dağlı E., Ergüder T. ve Önder Z., (2010), “Türkiye’de Tütün Kontrolü Politikaları”, DSÖ. Callan S., (2012), “Tobacco Taxation and Illicit Trade - Toolkit 2012 TK”, The Smoke Free Partnership. Cigarette taxes - Most Sold Brand Data By Country, http://apps.who.int/gho/data/node.main-eu.1309?lang=en, (Erişim Tarihi: 25.05.2017). Çelikkaya Ali, (2011) “Bazı Ürünlerden (Alkollü İçecekler-Madeni Yağlar Ve Tütün Mamulleri) Alınan Özel Tüketim Vergisinin Ülke Bazında Karşılaştırmalı Analizi”, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, ss. 49-64. Edizdoğan N., Çetinkaya Ö. ve Gümüş Erhan, (2015), Kamu Maliyesi, 6. Baskı, Ekin Yayınevi. Emniyet Genel Müdürlüğü KOM Daire Başkanlığı, (2015), Kaçakçılık ve Organize Suçlarla Mücadele 2015 Raporu. European Commission Directorate, (2016), Excise Duty Tables, Part III - Manufactured Tobacco. Hayrullahoğlu B, (2015), “Türkiye’de Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkilerde Özel Tüketim Vergisinin Başarısı”, Journal of Life Economics, Sayı: 4, ss.89-112. http://www.bumko.gov.tr, (Erişim Tarihi: 20.05.2017). http://www.guncelfiyatlari.com/sigara-fiyatlari/, (Erişim Tarihi: 10.05.2017). http://havanikoru.org.tr/surec.html, (Erişim Tarihi: 06.10.2017) https://www.muhasebat.gov.tr/content/duyuru/genel-butce-gelirleri-tahsilat-tahakkuk-oranlari-ekod4/179282, (Erişim Tarihi: 20.05.2017). http://www.tuik.gov.tr/, (Erişim Tarihi: 03.05.2017). http://www.vmv.org.tr, (Erişim Tarihi: 20.05.2017). Karlıkaya C., Öztuna F., Solak Z. A., Özkan M. ve Örsel O., (2006), “Tütün Kontrolü”, Toraks Dergisi, ss: 51-64. Özdamar, K. (1999), Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi, Kaan Kitabevi. Ross H, (2015), “Controlling Illicit Tobacco Trade: International Experience”, Economics of Tobacco Control Project, University of Cape Town. Şenyüz D., Yüce M. ve Gerçek A., (2011), Türk Vergi Sistemi Dersleri, 5. Baskı, Ekin Yayınevi. T.C. Sağlık Bakanlığı –Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, (2014) Küresel Yeti kin Tütün Araştırması Türkiye 2012, Ankara. Taylar, Y., (2010), “Vergi Teorisi Açısından Özel Tüketim Vergileri ve Türk Özel Tüketim Vergisi Uygulaması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (Özel Sayı), ss.435-467. Uğur A.ve Kömürcüler E., (2015), “Türkiye’de Sigara’nin Vergilendirilmesinin Etkinliği”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, , C.20, S.4, ss.327-346. WHO, (2004), Building Blocks for Tobacco Control, A Handbook. Yürekli A., Önder Z., Erk S. F., Çabuk A., Erk N.ve Chaloupka F. J., (2010), “Türkiye’de Tütün Ekonomisi ve Tütün Ürünlerinin Vergilendirilmesi”, Bloomberg Philanthropies ve Bill and Melinda Gates Foundation.