MUDANYA MÜTAREKESİ DÖNEMİNDE İNGİLİZLERİN ÇANAKKALE’DEKİ ASKERİ FAALİYETLERİ

Yıl 2018, Sayı: 65, 66 - 81, 13.03.2018

Ayşe Yanardağ

Öz

26 Ağustos 1922 sabah 5:30 da Türk topçusunun atışıyla başlayan Büyük Taarruz 9 Eylül 1922’de İzmir’in kurtarılmasıyla sona ermiştir. Yunan ordusunun imha edilmesiyle Türk ordusu kuzey batı yönüne Boğazlara doğru ilerlemesine devam etmiştir. Ancak bundan sonra Türk ordusu Boğazlar bölgesinde İtilaf Devletlerinin askerleriyle karşılaşmıştır. İtilaf Devletlerinden Fransa ve İtalya Türklerle bir savaşı istemediği için askerlerini Boğazların Anadolu yakasından çekmiştir. Başlangıçtan beri Anadolu’yu işgal eden Yunanlıları destekleyen İngilizlerle Türk ordusu karşı karşıya gelmiştir. Bu noktada Mustafa Kemal Paşa’nın ustaca uyguladığı kontrollü askeri baskı sayesinde Türklerle İngilizler arasında bir savaş ihtimali bertaraf edilmiş ve Mudanya Mütarekesi imzalanmıştır. Ancak İngilizler Boğazlardan çekilmek istemedikleri için mütarekenin uygulanmasından itibaren Lozan Barış Antlaşması’nın imzalanmasına kadar olan (11 Ekim 1922-24 Temmuz 1923) sürede özellikle Çanakkale Boğazında asker, sivil halk üzerinde askeri baskıda bulunmuşlardır. Çanakkale’deki işgalci İngiliz baskısı Lozan görüşmelerindeki süreçten de etkilenmiştir. Bu çalışmada arşiv belgeleri ışığında halkın şikâyetlerine sebep olan Çanakkale’deki İngiliz askeri faaliyetleri incelenmiş ve İngiliz askeri faaliyetlerine karşı Türk tarafının tutumu arşiv belgeleri ışığında açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mudanya Mütarekesi, İngiliz Askeri Faaliyetleri

Kaynakça

• Akın, V. (1996). Trakya’nın Türklere Devir Teslimi. Ankara: Genelkurmay. Atatürk’ün Bütün Eserleri (1922).(2007),Cilt 13. İstanbul: Kaynak. Bozkurt, A. (2014). Türk Boğazlarında Uluslararası Kontrol (1918-1936). İstanbul: İdeal Kültür. İnönü, İ. (2008). Defterler (1919-1973). İstanbul: Yapı Kredi İnönü, İ. (2003). Lozan Barış Konferansı Konuşma, Demeç, Makale, Mesaj, Anı ve Söyleşileri. İlhan Turan (haz.). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi. Sonyel, S. R. (1978). İngiliz Gizli Belgelerine Göre İşgal Gücünün Türkiye’de Son Günleri ve Cumhuriyetin Kuruluşu. Belleten, 165, Cilt XLII, 105-146. Sonyel, S. R. (2013). Kurtuluş Savaşı Günlerinde İngiliz İstihbarat Servisi’nin Türkiye’deki Eylemleri. Ankara: Türk Tarih Kurumu. Soysal, İ. (2000). Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları (1920-1945): Cilt 1. Ankara:Türk Tarih Kurumu. Şimşir, B. N. (1989). İngiliz Belgeleri İle Sakarya’dan İzmir’e 1921-1922. İstanbul: Bilgi Yayınevi. Şimşir, B. N. (2000). İngiliz Belgelerinde Atatürk (1919-1938). (Cilt 1, 4, 5) Ankara: Türk Tarih Kurumu. TBMM Zabıt Cerideleri, (1959), Devre I, Cilt 24, 121., 125., 129., 130., 132. İçtimaa. Ankara: TBMM Matbaası. Tosun, H. (1993). İtilaf Devletleri Son Birliklerinin İstanbul’dan Ayrılışları (2 Ekim 1923). Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 27, Cilt IX, 627-652. Arşiv Belgeleri Başbakanlık Osmanlı Arşivi Hariciye Nezareti Fonu HR_İM_00013_00131_001 HR_İM_00013_00127_003 HR-İM-00063-00075-009 HR_İM_00063_00057_004 HR_İM_00064_00010_001 HR_İM_00013_00089_001 HR_İM_00013_00090_001 HR_İM_00064_00057_003 HR_İM_00067_00034_003 HR_İM_00065_00040_001 HR_İM_00066_00018_005; HR_İM_00016_00068_002-1 HR_İM_00066_00030_005; HR_İM_00066_00040_001, 7, 17, 13; HR_İM_00067_00022_005; HR_İM_00027_00010_004, 12, 13, 19, 21, 23, 28, 32, 44, 46 HR_İM_00073_00053_003-05 HR_İM_00019_00096_001-002 HR_İM_00048_00058_001, 3, 5 HR_İM_00020_00006_001 HR_İM_00048_00057_001 HR_İM_00046_00013_003 Gazeteler Akşam, 11 Teşrinievvel 1922, sayı 1458 Akşam, 15 Teşrinievvel 1922, sayı 1459 Akşam, 16 Teşrinievvel 1922, sayı 1460 Akşam, 18 Teşrinievvel 1922, sayı 1462 Tercümanı Hakikat, 16 Teşrinisani 1922 İnternet Kaynakları AB ile İngiltere’nin Cebelitarık Gerilimi, 02. 04. 2017, http://www.milliyet.com.tr/ab-ile-ingiltere-arasinda-dunya-2425056/ İngiltere ve İspanya Arasında Cebelitarık Gerilimi, 03. 04. 2017, http://www.birgun.net/haber-detay/ingiltere-ve-ispanya-arasinda-cebelitarik-gerilimi-153834.html