BOŞNAK ULUSAL KİMLİĞİNİN OLUŞUMU VE HALK KÜLTÜRÜNÜN ETKİLERİ ÜZERİNE BAZI TESPİTLER VE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2018, Sayı: 66, 252 - 265, 15.05.2018

Ömer Aksoy

Öz

Uzun yıllar Osmanlı Devleti bünyesinde yaşamış olan Boşnaklar, İslam dinini kabul etmeleri neticesinde, etnik kökenlerin dikkate alınmaksızın, toplumsal yapının inanç eksenli kategorize edildiği Osmanlı siyasi sistemi içerisinde devletin aslî unsuru olarak yaşantılarını idame ettirmişlerdir. Slav kökenli bir halk olmalarına rağmen, yaşadıkları bölgede aynı etnik kökene mensup oldukları diğer Slav gruplardan farklı bir şekilde, Türk kültürü ve İslamiyet etkisinde teşekkül eden ve bölgesel anlamda kendilerine münhasır olan bir kültür vücuda getirmişlerdir. Türklerin 20. yüzyıl sonlarından itibaren bölgedeki hâkimiyetini kaybedişi, Bosnalı Müslüman Slavların Müslüman kimliklerini ve Türk kültüründen beslenen kültürel miraslarını korumak suretiyle yeni bir ulusal kimlik çatısı altında varlıklarını devam ettirmesi zaruretini doğurmuştur. Türk ve Müslümanlık etkisinde oluşan Boşnak halk kültürü, Boşnak ulusal kimliğinin temelini teşkil ederken, Boşnak ulusal kimliğinin inşası ve ihyası meselesinde başat rol üstlenmektedir. Bu bağlamda makalede öncelikli olarak etnisite, ulus, ulusal kimlik ve halk kültürü kavramları ile bu kavramların Balkan coğrafyasında nasıl tanımlandığı meselesi üzerinde durulmuştur. Sonrasında ise halk kültürünün ulusal kimlik inşasındaki rolü ile tarihî süreçte Boşnak ulusal kimliğinin oluşumu ve Boşnak halk kültürü arasındaki ilişkiler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bosna Hersek, Boşnak, Boşnak Ulusal Kimliği

Kaynakça

• Aksoy, Ömer (2017), Boşnak Sözlü Kültür Araştırmaları Tarihi, Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi, Cilt 6, Sayı 1, s. 1-32. Aktürk, Şener (2013), “Etnik Kategori ve Milliyetçilik”, Doğu Batı Dergisi, Sayı; 38, s. 23-53. Buturović, Đenana (1995),Usmena Epika Bošnjaka, Preporod, Sarajevo. Cocchiara, Giuseppe (1980), The History of Folklore in Europe, (Çev. J. Mc Daniel) Philadelphia: Institute for the Study of Human Issues. Çobanoğlu, Özkul (1994), “Âşık Tarzı Şiir Geleneği ve Boşnak Âşık (Guslari) Tarzı Şiir Geleneği Arasında Ortaklıklar Üzerine Tespitler”, Milli Folklor Dergisi, Sayı 39, s. 8-25; Çobanoğlu, Özkul (2010), Halk Bilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş, Akçağ Yay., Ankara. Dundes, Alan (2005), “Folklor Nedir”, (Çev. Gülay Aydın), Milli Folklor, Yıl 17, Sayı 65, s.16-20. Gellner, Ernest (2013a),Uluslar ve Ulusçuluk, (Çev. Büşra Ersanlı vd.) Hil Yay., İstanbul. Gellner, Ernest (2013b), Milliyetçiliğe Bakmak, (Çev. Simten Coşar vd.), İletişim Yay., İstanbul. Hadžijahić, Muhamed (1974), Od tradicije do identiteta: Geneza nacionalnog pitanja bosanskih Muslimana, Sarajevo: Svjetlost. Hadžijahić, Muhamed (1990), Porijeklo Bosnanskih Muslimana, Muslimanska Biblioteka, Sarajevo. Hobsbawm, Eric J. – Ranger, Terence (2006), Geleneğin İcadı, (Çev. Mehmet Murat Şahin), Agora Kitaplığı, İstanbul. İmamović, Mustafa (1997), Historija Bošnjaka, Bošnjačka Zajednica Kulture Preporod, Sarajevo. Kapetanović Ljubušak, Mehmet Beg (2003), Narodno Blago, Preporod Sarajevo. Karadžić, Vuk Stefanović (1969), Narodne srpske pjesme I, II, III, IV, Prosveta-Beograd. Karpat, Kemal (2004), Balkanlar’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk, İmge Kitabevi, Ankara. Karpat, Kemal (2013), Osmanlı’dan Günümüze Etnik Yapılanma ve Göçler, Timaş Yay., İstanbul. Karpat, Kemal (2014), Osmanlı’dan Günümüze Kimlik ve İdeoloji, Timaş Yay., İstanbul. Malcolm, Noel (1999), Bosna'nın Kısa Tarihi, (Çev. Aşkım Karadağlı), Om Yayınevi, İstanbul. Ortaylı, İlber (2002), “Osmanlı İmparatorluğunda Millet Sistemi”, Türkler Ansiklopedisi, Yeni Türkiye Yay., Cilt 10, Ankara, ss. 216-220. Özkırımlı, Ümit, (2013), Milliyetçilik Kuramları, Sarmal Yayınevi, İstanbul. Öztoprak-Sağır, Meral- Akıllı, H. Serkan (2004), “Etnisite Kuramları ve Eleştiri”, C.Ü. Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt : 28 No:1 s. 1-22. Reichl, Karl, (2014), Türk Boylarının Destanları,(Çev. Metin Ekici), TDK Yay., Ankara. Smith, Anthony (2014),Milli Kimlik, (Çev. Bahadır Sina Şener), İletişim Yay., İstanbul. Turhan, Mümtaz (1994), Kültür Değişmeleri, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yay., İstanbul. Weber, Max (1996), “The Origins of Ethnic Groups”, Ethnicity, (der. A. Smith, J. Hutchinson), Oxford: Oxford University Press, s.35-40. Yalçıner, Ruhtan (2014), “Etnisite ve Milliyetçilik, Eleştirel Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 69 No. 1, s. 189-215. İnternet Kaynakları http://www.etymonline.com/index.php?term=ethnic http://www.millifolklor.com/tr/sayfalar/74/13_.pdf