İSLAM TASAVVUFUNDA HZ. EBÛ BEKİR'İN YERİ

Yıl 2018, Sayı: 66, 412 - 429, 15.05.2018

Hatice Çubukcu

Öz

İslam'ın ilk halifesi Hz. Ebû Bekir, İslam siyasî tarihinde olduğu gibi İslam tasavvuf tarihinde de önemli bir isimdir. Kur'an'da "iki kişiden biri" olarak anılan Hz. Ebû Bekir sufilere göre fazilet yönünden Hz. Peygamberden sonra ikinci sıradadır. Sufiler onun marifete sahip olduğu için diğer herkesten üstün olduğuna inanırlar. Marifeti tam olduğu için de güçlü bir imana sahiptir ve sıddîk olarak vasıflandırılmıştır. Yine marifeti neticesinde muhabbete erişmiş ve kalbi Allah sevgisiyle dolmuştur. Bu sebepten dünyaya meyletmemiş, tüm malını bağışlamakta tereddüt etmemiştir. Sufiler; îsar, zühd, edeb, verâ gibi hususlarda onu örnek almışlardır. Hicrî altıncı yüzyıldan itibaren tarikatların kurulmasıyla birlikte Hz. Ali ve Hz. Ebû Bekir tarikat silsilelerinin başında yer almıştır. Özellikle nakşibendî tarikatında ayrı bir önem kazanmış, bu yolun kurucusu kabul edilmiştir. Râbıta, sessiz zikir gibi tarikat eğitim usulleri Hz. Ebû Bekir'e dayandırılmıştır. Bu da beraberinde uydurma bir takım rivayetlerin Hz. Ebû Bekir'e isnat edilmesine yol açmıştır. Nakşîliğin Hz. Ebû Bekir'de ısrar etmesinin en önemli nedeni İslam tasavvufunun şiî etkisinden arındırılmak istenmesidir. Kısmen bunda da muvaffak olunmuş tarikatta aşırı batinî yorumlar yer almamıştır. Hz. Ebû Bekir'in sahv anlayışı ve halktan ayrışmayan melamî tavrı tarikatın genel karekterini şekillendirmiştir. Söz konusu özelliklerinden dolayı nakşîbendî tarikatı geniş halk kitlelerinin teveccühüne mazhar olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ebu Bekir, Zühd, İsar, Zikir

Kaynakça

• Aclûnî, (1932), Keşfu'l-hafa, I-II, İsmail. Muhammed (Thk.),Beyrut Algar, H. (2013), Nakşibendîlik, Cüneyd Köksal vd. (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları Bağdâdî, Mevlânâ Halid (2016), Hâlidiyye Risâlesi, A. Suat Demirtaş (Çev.), İstanbul:Semerkend Yayınları Bursevî, İ. H. (2016), Ruhu'l-Beyân, XXIII, Ömer Çelik vd.(Çev.), İstanbul: Erkam Yayınları Fayda, M. (1994), "Ebû Bekir", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. X, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları Gazzâlî, M. (1992), İhyau Ulumiddîn, I-IV, Ahmet Serdaroğlu (Çev.), İstanbul:Bedir Yayınları Gündüz, İ. (1984), Gümüşhânevî Ahmed Ziyâüddîn (KS), İstanbul:Seha Neşriyat Hânî, M. (2015), Behcetü's Seniyye Nakşibendî Âdabı, Siraceddin Önlüer (Çev.), İstanbul: Semerkand Yayınları Hucvîrî, (1996), Keşfu'l-Mahcûb Hakikat Bilgisi, Süleyman Uludağ (Çev.), İstanbul: Dergah Yayınları Hulvî, M.C. (2013), Lemezât-ı Hulviyye Halvetî Büyüklerinin Tatlı Halleri, Mehmet Serhan Tarşî (Çev.), İstanbul:Semerkand Yayınları İbn Arabî, (2017), Fütûhât-ı Mekkiye, I-XVIII, Ekrem Demirli (Çev.), İstanbul:Litera Yayıncılık İbnu'l-Cevzî, (2006), Sıfatü's-Safve, Abdülvehhab Öztürk (Çev.), İstanbul: Kahraman Yayınları __________; (2005), Şeytanın Ayartması Telbîs-i İblîs, Savaş Kocabaş (Çev.), İstanbul: Elif Yayınları İbnu'l-Esîr, (y.t), en-Nihâye fi Garîbi'l-Hadîs ve'l-Eser, el-Halebî İbn Hanbel, A. (2015), Kitâbü'z-Zühd, Mehmed Emin İhsanoğlu (Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık İbn Kayyîm Cevziyye, (2017), Medâricu's-Sâlikîn (Kur'ânî Tasavvufun Esasları), I-III, Ali Ataç vd. (Çev.), İstanbul: İnsan Yayınları İbn Sa'd, (y.t.), Tabakatul Kübra, I-VIII, Beyrut İmâm-ı Rabbânî, (1998), Mektûbât-ı Rabbânî, I-III, Abdülkadir Akçiçek (Çev.), İstanbul: Akit Gazetesi İmâm-ı Şârânî, (2014), Evliyâlar Ansiklopedisi (Tabakatü'l-Kübra), I-II, Abdülkadir Akçiçek (Çev.), İstanbul:Bedir Yayınevi Isbehânî, Ebû Nuaym (2015), Hilyetu'ı-Evliyâ ve Tabakâtu'l Asfiyâ, I-XII, Hüseyin Yıldız vd. (Çev.), İstanbul:Ocak Yayıncılık Kastamonî, Mustafa b. Muhammed (2015), Dört Halifeden Dört Yüz Hikmet Şerh-i Kelimât-ı Çehâr Yâr-ı Güzîn, Ersin Durmuş (Haz.), İstanbul:Büyüyen Ay Yayınları Kelâbâzî, (1992), Doğuş Devrinde Tasavvuf Ta'arruf, Süleyman Uludağ (Çev.), İstanbul:Dergah Yayınları Kuşeyrî, A. (1999), Kuşeyrî Risalesi, Süleyman Uludağ (Çev.), İstanbul:Dergah Yayınları ; (2013), Letâifu'l İşarât, I-VI, Mehmet Yalar (Çev.), İstanbul: İlk Harf Yayınları Kübrâ, N. (1996), Tasavvufî Hayat, Mustafa Kara (Çev.), İstanbul:Dergah Yayınları Mekkî, Ebû Tâlib (2004), Kûtü'l-Kulûb Kalplerin Azığı, I-IV, Muharrem Tan (Çev.), İstanbul: İz Yayıncılık Rûmî, Eşrefoğlu (2013), Müzekki'n-Nüfûs (Nefisleri Temizleyen), Ahmet Kasım Fidan (Çev.), İstanbul:Semerkand Yayınları Serrâc, Ebû Nasr (1996), el-Lüma' İslam Tasavvufu, H. Kamil Yılmaz (Çev.), İstanbul:Altınoluk Yayınları Seyyid Eyyûb b. Sıddîk (2014), Çihâr Yâr-i Güzîn, İstanbul: Hakikat Yayınevi Sühreverdî, A. (2010), Dervişliğin Âdâbı, Hamide Ulupınar (Çev.), İstanbul:Gelenek Yayıncılık Sühreverdî, Ş. (2007), Gerçek Tasavvuf (Avârifü'l-Meârif), Dilâver Selvî (Çev.), İstanbul:Semerkand Yayınları Sülemî, Ebû Abdurrahman (1981), Tasavvufun Ana İlkeleri Sülemî'nin Risaleleri, Süleyman Ateş (Çev.), Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi Şirvânî, Seyyid Yahya (2014), Şifaü'l Esrar Sufi Yolunun Sırları, Mehmet Rıhtım(Çev.), İstanbul: Sufi Kitap Tânevî, Eşref Ali (1995), Hadislerle Tasavvuf, Zaferullah Davudî vd. (Çev.), İstanbul:Umran Yayınları Tosun, N. (2015), Bahâeddîn Nakşbend Hayatı, Görüşleri, Tarikatı (XII-XVII. Asırlar), İstanbul: İnsan Yayınları Uzun, M. (2013), "Yâr-ı Gâr", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (DİA), c. XLIII, İstanbul:Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları Yıldırım, A. (2013), Tasavvufun Temel Öğretilerinin Hadislerdeki Dayanakları, Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yılmaz, H. K. (2017), Ana Hatlarıyla Tasavvuf ve Tarikatlar, İstanbul: Ensar Yayınları İnternet Kaynakları: http://www.osmannuritopbas.com/hazret-i-ebu-bekir-radiyallahu-anh-632-634.html, 01.02.2007