LİSE ÖĞRENCİLERİNDE KARİYER KARARI YETKİNLİK BEKLENTİSİNİN BİREYSEL YÖNÜ: KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ VE BENLİK SAYGISI

Yıl 2020, Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi [tr], 165 - 177, 31.05.2020

Ahmet Kara Fatma Altınsoy

Öz

Bu araştırmanın amacı, lise öğrencilerinde kariyer kararı yetkinlik beklentisini kişilik özellikleri ve benlik saygısı açısından incelemektir. Bu amaç doğrultusunda araştırmanın deseni ilişkisel desen olarak seçilmiştir. Araştırmanın çalışma grubunu, yaşları 14 ile 17 arasında değişen (X ̅=15.02, Sd=.83) 221 lise öğrencisi oluşturmuştur.Veri toplama aracı olarak, Kariyer Kararı Yetkinlik Beklentisi Ölçeği, Temel Kişilik Özellikleri Ölçeği ve Kendine Saygı Ölçeği uygulanmıştır. Verilerin analizinde lise öğrencilerinin kişilik özelliklerinin ve benlik saygısının kariyer karar yetkinlik beklentisini yordama gücünü ortaya koymak amacıyla çoklu regresyon analiz tekniği tercih edilmiştir. Araştırma sonuçlarında kişilik özeliklerinden en çok sorumluluk daha sonra gelişime açıklığının kariyer kararı yetkinlik beklentisinin anlamlı ve önemli yordayıcısı olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca benlik saygısının kariyer kararı yetkinlik beklentisinin anlamlı ve önemli yordayıcısı olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

kariyer kararı yetkinlik beklentisi

Kaynakça

• Anderson, S.,& Brown, C. (1997). Self-efficacy as a determinant of careermaturity in urban andruralhighschoolseniors. Journal of CareerAssessment, 5(3), 305-315. Aslan, D. M. (2016). Bağlanma stilleri ve kişilik özelliklerinin evlilik uyumu üzerindeki etkilerinin araştırılması. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Üsküdar Üniversitesi, İstanbul. Bandura, A. (1977). Self-efficacy: Toward a unifyingtheory of behavioralchange. PsychologicalReview, 84, 191-215. Betz, N. E. &Hackett, G. (1981). The relationship of career-related self efficacy expectationstoperceivedcareeroptions in collegewomen and men. Journal of CounselingPsychology, 28, 399–410. Betz, N. E.,Klein, K. L., & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short form of the career decision-making self-efficacy scale. Journal of CareerAssessment, 4(1), 47-57. Blustein, D. L. (1989). The role of goalinstabilityandcareer self-efficacy in the career explorationprocess. Journal of VocationalBehavior, 35(2), 194-203. Betz, N. E.,Klein, K. L., & Taylor, K. M. (1996). Evaluation of a short-form of careerdecision making self-efficacy scale. Journal of CareerAssessment, 4, 47- 57. Bogenç, A. (2005). Kendine saygı ölçeği. Rehberlik ve Psikolojik Danışmada Kullanılan ÖlcmeAracları ve Programlar Dizisi, 1, 143-151 Costa, P. T.,&McCrae, R. R. (1992). Fourwaysfivefactorsare basic. Personality and IndividualDifferences, 13(6), 653-665. Creed, P. A.,Patton, W., &Bartrum, D. (2004). Internalandexternalbarriers, cognitivestyle, andthecareerdevelopmentvariables of focusandindecision. Journal of careerdevelopment, 30(4), 277-294. Eryılmaz, A.,& Kara, A. (2017). Comparison of teachersandpre-service teachers with respecttopersonalitytraits and career adaptability. International Journal of Instruction, 10(1). 85-100. Eryılmaz, A., Kara, A. (2018). Pre-service teachers’ careeradaptabilities: It’srelationshipswithcareerdecision making self-efficacyandcareerbarriers, International Online Journal of EducationalSciences, 10(2), 235-244. Gençöz, T.,& Öncül, Ö. (2012). Examination of personalitycharacteristics in a Turkishsample: development of Basic Personality Traits Inventory. The Journal of general psychology, 139(3), 194-216. Güçray, S. S. (2001). Ergenlerde karar verme davranışlarının öz saygı ve problem çözme becerileri algısı ile ilişkisi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(8), 106-121. Gushue, G. V.,Clarke, C. P., Pantzer, K. M., &Scanlan, K. R. (2006). Self‐efficacy, perceptions of barriers, vocationalidentity, andthecareerexplorationbehavior of Latino/a high school students. TheCareer Development Quarterly, 54(4), 307-317. Gürler (2017). Ergenlerde anne baba tutumları ile benlik saygısı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul. Işık, E. (2010). Sosyal bilişsel kariyer teorisi temelli bir grup müdahalesinin üniversite öğrencilerinin kariyer kararı yetkinlik ve mesleki sonuç beklenti düzeylerine etkisi.Yayınlanmamış Doktora Tezi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çukurova Üniversitesi, Adana. Işık, E. (2013). Mesleki sonuç beklentisinin yordayıcıları olarak algılanan sosyal destek ve denetim odağı. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1419-1430. İnanç, B. Y.,ve Yerlikaya, E. E. (2011). Kişilik kuramları,Pegem Akademi. Ankara. Kırdök, O.,veAlibekiroğlu, P. B. (2016). Üniversite öğrencilerinde psikolojik doğum sırası ve yaşam doyumunun kariyer kararı yetkinlik beklentisini yordama gücünün incelenmesi. Journal of International Social Research, 9(47), 497-503. Kundakcı, A. H. (2005). Üniversite öğrencilerinin yeme tutumları, benlik algısı, vücut algısı ve stres belirtileri açısından karşılaştırılması. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara. Mccrae, R. &Costa, P. T.,Jr. (1987). Validation of thefive-factor model of personalityacross instrumentsandobservers. Journal of PersonalityandSocialPsychology, 52, 81-90. Page, J.,Bruch, M.A. &Haase, R.F. (2008). Role of perfectionismandfive-factor model traits in careerindecision. PersonalityandIndividualDifferences 45, 811–815. Reed, M. B.,Bruch, M. A., &Haase, R. F. (2004). Five-factor model of personality and careerexploration. Journal of CareerAssessment, 12, 223–238. Sarı, S. V. ve Şahin, M. (2014). Lise son sınıf öğrencilerinin mesleğe karar verme öz- yeterlilikleriniyordamadamükemmeliyetçilik özelliklerinin rolü. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 238-250. Sullivan, K. R.,&Mahalik, J. R. (2000). Increasingcareer self‐efficacyfor women: evaluating a groupıntervention. Journal of Counseling & Development, 78(1), 54-62. Super, D. E. (1980). A life-span life-spaceapproachtocareerdevelopment. Journal of VocationalBehavior, 16, 282-298. Taylor, K. M. &Betz, N. E. (1983). Applications of self-efficacytheorytothe understandingandtreatment of careerindecision.Journal of VocationalBehavior, 22, 63-81.