MAX WEBER VE MİCHEL FOUCAULT'DA İKTİDAR: KARŞILAŞTIRMALI BİR ANALİZ

Yıl 2022, Cilt: 3 Sayı: 1, 5 - 25, 05.07.2022

Elif Çakıcı , Gülise Gökçe

https://doi.org/10.54969/abuijss.1026807

Öz

Toplumsal yaşamın her noktasında iç içe geçmiş halde bulunan iktidar olgusu, sosyal bilimlerin en çok ilgilendiği konulardan biridir. İktidar sorunu, farklı açılardan geçmişte de günümüzde de çok sayıda bilimsel çalışma alanına konu olmuş ve olmaya devam etmektedir. Bu nedenle, “iktidar nedir?” sorusuna verilen cevaplar da çeşitlidir. Bu tanımlar içinde Max Weber’in tanımı artık klasikleşmiş bir tanım olarak kabul edilmektedir. Ancak zaman içinde iktidar olgusu ve bu olguyu açıklamaya yönelik yeni yaklaşımlar ortaya çıkmıştır.
Bu çalışmanın amacı, bir yandan hala konuya ilişkin tüm çalışmalara yön veren Weber’in, diğer yandan da iktidar sorunsalının çağdaş temsilcisi sayılan Michel Foucault’nun perspektifinden iktidar kavramının anlam ve kapsamını karşılaştırmalı olarak analiz etmek ve değerlendirmektir. Daha somut ifade etmek gerekirse; bu çalışma şu sorulara cevap aramaktadır: Weber ve Foucault’nun iktidara yaklaşımlarında ortak noktalar ve örtüşmeler var mıdır? Her iki düşünür arasında metodolojik ve kuramsal farklılıklar nelerdir? Çalışmamızda bu sorular her iki düşünürün eserleri temelinde cevaplanmaya çalışılmaktadır.
Tartışma, her iki düşünür arasında farklı tarihsel-kültürel ortamlarda yaşamış ve farklı entelektüel akımlardan etkilenmiş olsalar da iktidar kavramlaştırmasına ilişkin farklılıklar olduğu kadar benzerlikler de olduğunu ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

İktidar, söylem, max weber, michel foucault, rasyonalizasyon

Kaynakça

• Agamben, G. (2001). Kutsal insan. (Çev. İ. Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Akal, C. B. (2016). İktidarın üç yüzü. (8. Baskı). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Barrett, M. (2004). Marx’tan Foucault’ya ideoloji. (Çev. A. Fethi). İstanbul: Doruk Yayınları.
• Berberoglu, B. (2014). Küresel çağda siyasal sosyoloji, (Çev. E. Sönmez). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bidet, J. (2016). Foucault’yu Marx’la okumak. (Çev. Z. Cunillera). İstanbul: Metis Yayınları.
• Brubaker, R. (2017). Rasyonalitenin sınırları: Max Weber’in sosyal ve ahlaki düşüncesi üzerine bir deneme. (Çev. B. Tanıyan, G. Çeğin). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Canpolat, N. (2005). Foucault. İçinde N. Rigel (ed.), Kadife Karanlık (ss. 75-138). İstanbul: Su Yayınevi.
• Collin, P. H. (2004). Dictionary of politics and government. London: Bloomsbury.
• Collins, R. (2017). Max Weber: Bir kılavuz, (Çev. T. Banguoğlu). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Corcuff, P. (2008). Siyasetin büyük düşünürleri, (Çev. A. U. Kılıç). İstanbul: Versus Yayınları.
• Coser, L. A. (2015). Sosyolojik düşüncenin ustaları, (Çev. H. Hülür, S. Toker, İ. Mazman). Ankara: Deki Yayınları.
• Çiğdem, A. (1997). Bir imkân olarak modernite: Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Demirovic, A. (2008). Das problem der macht bei Michel Foucault. Ipw Working Paper No. 2/2008. Wien: Universitaet.
• Fleury, L. (2009). Max Weber. (Çev. I. Ergüden). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Foucault, M. & Chomsky, M. (2005). İnsan doğası: İktidara karşı adalet, (Çev. T. Birkan). İstanbul: Bgst Yayınları.
• Foucault, M. (2001). Yapısalcılık ve post yapısalcılık. (Çev. Ü. Umaç, A. Utku). İstanbul: Birey Yayıncılık.
• Foucault, M. (2004a). Kimsiniz siz, Profesör Foucault?, İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar 5: Felsefe sahnesi (ss. 83-104). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2004b). Bir soruya cevap”, F. Keskin (ed.), Seçme yazılar 5: Felsefe sahnesi (ss. 113-138). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2004c). Marx’tan sonra. (Çev. G. Aksay). İstanbul: Chiviyazıları Yayınları.
• Foucault, M. (2006a). Deliliğin tarihi, (Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2006b). Hapishanenin doğuşu, (Çev. M. A. Kılıçbay). Ankara: İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi, (Çev. H. U. Tanrıöver). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011a). Omnes et sıngulatim: Siyasi aklın bir eleştirisine doğru. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 25-56). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011b). Özne ve iktidar. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 57-82). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011c). Hakikat kaygısı. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 83-97). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011d). Hakikat, iktidar ve kendilik. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 98-105). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011e). Kültür sorunları, Foucault-Preti tartışması. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 5 Felsefe sahnesi (ss. 287-299). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011f). Aydınlanma nedir?-I. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 162-172). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2011g). Aydınlanma nedir?-II. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 2 Özne ve iktidar (ss. 162-172). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2014). Bir tutkunun arkeolojisi. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 6 Sonsuza giden dil (ss. 366-377). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2016a). Entelektüeller ve iktidar. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 1 Entelektüelin siyasi işlevi (ss. 29-40). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2016b). Hakikat ve iktidar. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 1 Entelektüelin siyasi işlevi (ss. 58-84). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2016c). İktidar üzerine diyalog. İçinde F. Keskin (ed.), Seçme yazılar: 1 Entelektüelin siyasi işlevi (ss. 179-193). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2018). Toplumu savunmak gerekir. (Çev. Ş. Aktaş). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Gıddens, A. (2016). Kapitalizm ve modern sosyal teori. (Çev. Ü. Tatlıcan). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Gıddens, A. & Sutton, P. W. (2016). Sosyolojide temel kavramlar. (Çev. A. Esgin). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Gökce, G. & Gökce, O. (2018). Siyaset sosyolojisi açısından siyaset olgusunun anlam ve kapsamı. İçinde O. Gökçe (ed.), Siyaset sosyolojisi (ss. 79-99). Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Gökce, O. (2017). İletişime giriş. Konya: Çizgi Kitabevi Yayınları.
• Kalberg, S. (1980). Max Weber’s types of rationality: cornerstones for the analysis of rationalization processes in history. American Journal Of Sociology, 85, 1145-1179.
• Kalberg, S. (2017). Max Weber’in karşılaştırmalı-tarihsel sosyolojisi. (Çev. A. Bölükbaşı). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Keane, J. (1984). Public life and late capitalism: Toward a socialist theory of democracy. Cambridge: Cambridge University Press.
• Koloş, U. (2016). Foucault, iktidar ve hukuk. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Lemke, T. (2016). Politik aklın eleştirisi: Foucault’nun modern yönetimsellik çözümlemesi. (Çev. Ö. Karlık). Ankara: Phoenix Yayınları.
• Levıne, D. N. (1985). The flight from ambiguity: Essays in social and cultural theory. Chicago: University Of Chicago Press.
• Lowıth, K. (1999). Max Weber ve Karl Marx, (Çev. N. Yılmaz). Ankara: Doruk Yayınları.
• Lukes, S. (2006). İktidar ve otorite. İçinde T. Bottomore, R. Nisbet (ed.), Sosyolojik çözümlemenin tarihi (ss. 681-726). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Lukes, S. (2016). İktidar: radikal bir görüş. (Çev. M. Ratip). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Ritzer, G. & Stepnisky, J. (2014). Sosyoloji kuramları. (Çev. H. Hülür). Ankara: Deki Yayınları.
• Sarup, M. (2017). Post-yapısalcılık ve postmodernizm. (Çev. A. Güçlü). Ankara: Pharmakon Yayınları.
• Smart, B. (1989). Foucault, Marxism, and critique. London: Routledge.
• Smart, B. (2002). Michel Foucault. New York: Routledge.
• Swıngewood, A. (1998). Sosyolojik düşüncenin kısa tarihi. (Çev. O. Akınhay). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Tekelioğlu, O. (2003). Foucault sosyolojisi. Bursa: Alfa Aktüel Kitabevi.
• Ulama, N. (2009). Michel Foucaults machtbegriff oder die biopolitische verortung der moderne. Politik Und Gesellschaft, 09, ss. 90-108.
• Weber, M. (1975). Max Weber: a biography. New York: John Wiley.
• Weber, M. (1978). Economy and society: An outline of ınterpretive sociology. G. Roth ve C. Wittich (ed.), Economy and society. Los Angeles: University Of California Press.
• Weber, M. (2011). Toplumsal ve ekonomik örgütlenme kuramı. (Çev. Ö. Ozankaya). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Weber, M. (2012a). Sosyal bilimlerin metodolojisi. (Çev. V. S. Öğütle). İstanbul: Küre Yayınları.
• Weber, M. (2012b). Ekonomi ve toplum-I. (Çev. L. Boyacı). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2012c). Ekonomi ve toplum-II. (Çev. L. Boyacı). İstanbul: Yarın Yayınları.
• Weber, M. (2014). Sosyoloji yazıları. (Çev. T. Parla). İstanbul: Deniz Yayınları.
• Weber, M. (2015). Protestan ahlakı ve kapitalizmin ruhu. (Çev. E. Aktan). Ankara, Alter Yayınları.
• Weber, M. (2017). Bürokrasi ve otorite. (Çev. H. B. Akın). İstanbul: Adres Yayınları.
• Weber, M. (2018). Sosyolojinin temel kavramları, (Çev. Medeni Beyaztaş). İstanbul: Yarın Yayınları.