Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu Sorunu

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 22 - 42, 06.11.2023

Emir Efe Egemen

https://doi.org/10.54969/abuijss.1240294

Öz

Anayasa, genel olarak, insan haklarının güvence altına alındığı ve devletin yasama, yürütme ve yargı organlarının işleyişinin düzenlendiği normlar hiyerarşisinde en üstte bulunan temel hukuk belgesidir. Anayasanın üstünlüğü ve normlar hiyerarşisi ilkesi gereğince, tüm hukuki düzenlemeler anayasaya uygun olmalıdır. Hiçbir hukuki düzenleme, anayasaya aykırı olamaz. Kanunların anayasaya uygunluğu nasıl sağlanacaktır ve bu görev kime aittir? Bu bağlamda; iki tür denetim yöntemi vardır: Siyasal denetim ve yargısal denetim. Siyasal denetim, yasama organı tarafından yapılırken; yargısal denetim, yargı organı tarafından yapılmaktadır. Yasamanın bir çıktısı niteliğindeki kanunların, yasama dışındaki başka bir organ tarafından denetlenmesi, anayasa yargısının demokratik açıdan meşru olmadığı yönünde tartışmalara neden olmuştur. Bu çalışmada, belirtilen tartışmalar bağlamındaki görüşler incelenmiştir ve konu hakkındaki eleştirilere yer verilerek bazı değerlendirmelerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Anayasa, Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi, Anayasanın Üstünlüğü ve Normlar Hiyerarşisi, Demokratik Meşruiyet.

Kaynakça

• Ackerman, B. (2000). The New Separation of Powers. Harvard Law Review. 113(3), 633-729. https://abdet.com.br/site/wp-content/uploads/2014/11/The-New-Separation-of-Powers.pdf (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• Barın, T. (2016). Anayasa Yargısının Demokratik Meşruiyeti. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Dede, K. (2014). Anayasal Yargının Demokratik Meşruiyeti: Eleştiri ve Yanıtlar Üzerine Bir Değerlendirme. Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, 4(1), 125-148. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/701471 veya http://www.hukukdergi.hacettepe.edu.tr/dergi/C4S1makale6.pdf (Son Erişim Tarihi: 25.11.2022) Dworkin, R. M. (2011). Siyasal Anayasanın Ahlaki Temelleri. Anayasa Yargısı Dergisi, 28, 27-39. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/939350 (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023) veya https://www.anayasa.gov.tr/media/4525/ronald_mdworkin.pdf (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• Erdoğan, M. (2011). Demokrasi, Anayasa Yargısı ve Türkiye Örneği. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (20), 27-45. Makalenin tam metni için bkz. http://erdoganmustafa.org/wp-content/uploads/2016/10/Demokrasi-Anayasa-Yarg%C4%B1s%C4%B1-ve-T%C3%BCrkiye-%C3%96rne%C4%9Fi.pdf (Son Erişim Tarihi: 27.11.2022)
• Fendoğlu, H. T. (2017). Anayasa Yargısı. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Gökçe, A. F. & Dölek, E. (2018). Anayasa Yargısı ve Demokrasi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(6), 118-143. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/593011 (Son Erişim Tarihi: 25.11.2022)
• Gören, Z. (2019). Anayasa Yargısının Meşruluğu, Sınırları ve Toplumsal Uzlaşmanın Korunması Fonksiyonu. Kadir Has Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 13-22. Makalenin tam metni için bkz. https://0964014d0ab50e27778abed2b29baac4a1454264.vetisonline.com/article/19242 (Son Erişim Tarihi: 27.11.2022)
• Gözler, K. (2006). Anayasa Yargısının Meşruluğu Sorunu. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 61(3), 131-166. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/38096 (Son Erişim Tarihi: 25.11.2022)
• Gülener, S. (2017). Türkiye’de Anayasa Yargısının Demokratik Meşruluğu. 2. Baskı, İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Güveyi, Ü. (2012). Anayasa Yargısı ve Demokrasi İlişkisi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16(3), 137-162. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789363 (Son Erişim Tarihi: 25.11.2022)
• Habermas J. (1996a). Between Facts and Norms: Contributions to a Discourse Theory of Law and Democracy, translated by William Rehg, Second printing, The MIT Press, Cambridge, Massachusetts.
• Habermas, J. (1996b). Demokratik Anayasal Devlette Tanınma Savaşımı. Çokkültürcülük, Ed. Charles Taylor, Çev. Mehmet H. Doğan, İstanbul, Yapı Kredi, 113-145.
• Habermas, J. (1999). Meşruiyet Dayanağı Olarak İnsan Hakları. Çev. Tanıl Bora. Birikim, 118. https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-118-subat-1999/2312/mesruiyet-dayanagi-olarak-insan-haklari/2852 (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• İba, Ş. & Kılıç, A. (2018). Anayasa Yargısı Dersleri. 2. Baskı, Ankara: Turhan Kitabevi. Kaboğlu, İ. Ö. (1997). Anayasa Yargısı, Avrupa Modeli ve Türkiye. Güncelleştirilmiş 2. Baskı, Ankara: İmge Kitabevi.
• Karaman, E. (2013). Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru Yolu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Kardeş, M. E. (2012). Carl Schmitt’in Politik Felsefesi Üzerine Bir İnceleme. Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul. http://nek.istanbul.edu.tr:4444/ekos/TEZ/48831.pdf (Son Erişim Tarihi: 20.05.2023)
• Kaya, S. B. (2015). Hukuk Devleti, Demokrasi ve Anayasacılık Ekseninde Anayasa Yargısı ve Yargısal Aktivizm. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 19(3), 355-402. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/789071 (Son Erişim Tarihi: 26.11.2022)
• Keçeligil, H. T. (2020). Demokratik Düzende Anayasa Yargısı: Varlık Nedeni, Meşruiyeti ve Yargısal Aktivizm. Yayına Hazırlayan: Abuzer Kendigelen, Prof. Dr. Türkan Rado’nun Anısına Armağan içinde, (227-279), (İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Armağanlar Dizisi: 3), İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Kelsen, H. (2015). Anayasanın Yargısal Teminatı (Anayasa Yargısı). Çeviren: Yasin Sönmez, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 64(3), 857-914. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/622460 (Son Erişim Tarihi: 09.12.2022)
• Küçük, F. (2019). Anayasa Yargısının Siyasi Kökenleri ve Demokratik Meşruluğu Sorunu. İstanbul: On İki Levha Yayıncılık.
• Özenç, B. (2022). Demokrasiyi ve Anayasayı Korumak: Kelsen Schmitt’e Karşı. İstanbul: İletişim Yayınları. Rawls, J. (1985). A Theory of Justice. Oxford University Press.
• Rawls, J. (2006). Halkların Yasası ve “Kamusal Aklın Yeniden Ele Alınması”, Çev. G. Evrin, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Rawls, J. (2007). Siyasal Liberalizm, Çev. M. F. Bilgin, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Sağlam, M. (2005). Anayasa Değişikliklerinin Denetimi Bağlamında Anayasa Mahkemesi’nin Meşruiyeti (Türk ve Fransız Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında). Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13(1), 109-126. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/262623 (Son Erişim Tarihi: 25.11.2022)
• Tunç, H. (1997). Karşılaştırmalı Anayasa Yargısı (Denetim Kapsamı ve Organları). Ankara: Yetkin Yayınları.
• Turhan, M. (2007). Anayasanın Hak Temelli Yorumu ve Anayasa Yargısı. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 62(3), 379-404. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/36042 (Son Erişim Tarihi: 27.11.2022)
• Turhan, M. (2012). Anayasanın Yorumlanmasında Felsefi Yaklaşım: Ronald Dworkin’e Göre Anayasanın Ahlaksal Okunuşu. Çankaya University Journal of Law, 9/1, 1-41. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/45457 (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• Türkbağ, A. U. (2011). Hart-Dworkin Tartışmasının Ana Hatları. Anayasa Yargısı, 28, 71-82. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/939351 (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023) veya https://www.anayasa.gov.tr/media/4523/ahmet_ulvi_turkbag.pdf (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• Türkeli, G. (2020). Schmitt ve Kelsen’in Görüşleri Ekseninde Anayasanın Koruyuculuğu Tartışması. Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 26(2), 980-1005. Makalenin tam metni için bkz. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1347231 (Son Erişim Tarihi: 08.12.2022)
• Uslu, F. (2013). Anayasa Yargısının İşlevleri. Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi (Prof. Dr. Doğan Soyaslan Armağanı), 8(2), 531-567. Makalenin tam metni için bkz. https://0964014d0ab50e27778abed2b29baac4a1454264.vetisonline.com/article/5767 (Son Erişim Tarihi: 27.11.2022)
• Uslu, F. (2018). Bütün Konularıyla Anayasa Yargısı Dersleri. Yenilenmiş ve Güncellenmiş 2. Baskı, Ankara: Adalet Yayınevi.
• Vinx, L. (2016). Kelsen ve Hukuk ve Devletin Özdeşliği. Çeviren: Mehmet Turhan, Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1(1), 99-122. Makalenin tam metni: http://repository.bilkent.edu.tr/bitstream/handle/11693/54268/Kelsen_and_Identity_of_law_and_State.pdf (Son Erişim Tarihi: 08.12.2022)
• Waldron, J. (1993). Liberal Rights Collected Papers 1981-1991. Cambridge: Cambiridge University Press.
• Waldron, J. (2006). The Core of the Case against Judicial Review. The Yale Law Journal, 115, 1346-1406. https://openyls.law.yale.edu/bitstream/handle/20.500.13051/9638/54_115YaleLJ1346_April2006_.pdf (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)
• Yükselbaba, Ü. (2008). Habermas’ın Prosedüralist Hukuk Paradigması, Haklar Sistemi ve Hukuk Devleti. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 66(1), 221-252. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/95681 (Son Erişim Tarihi: 10.06.2023)