CATALOGING OF EPHEMERA AS INFORMATION SOURCE WITHIN THE FRAMEWORK OF RDA AND MARC 21 STANDARDS

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 129 - 156, 31.12.2022

Burak Delibaş , Serkan Kılıç

https://doi.org/10.53474/ad.1126563

Öz

The roles of information sources in social, cultural and historical studies have been changed over time. In addition to academic studies, today, ephemera also took their place in scientific studies in terms of the information value they contain. Ephemera, which has a material/information value for collectors, researchers or those concerned, deserve to be included more in archive, museum or library collections. Studies that can guide the description and classification of ephemera are very limited. In addition, there are very limited plans for ephemera in the curriculum of information management programs. In this study, in order to suggest to the information centers, librarians, scientists and firms working on library automation systems, ephemera was evaluated by giving examples to the description fields and measuring the catalogability within the scope of Resource Description and Access (RDA) and Machine Readable Cataloging (MARC) standards. The ephemera in this study were examined by observation and document analysis method and cataloging examples were presented within the scope of the data obtained. As a result of the examples, it was concluded that ephemera can be cataloged within the scope of MARC 21 and RDA standards. In the selection of ephemera, it is aimed to introduce the ephemera that reflect the catalogability of the ephemera according to the current cataloging standard RDA and the history of the library.

Anahtar Kelimeler

Ephemera, Non-Book Materials, Resource Description and Access (RDA), Cataloging and Metadata, MARC

RDA VE MARC 21 STANDARTLARI ÇERÇEVESİNDE BİR BİLGİ KAYNAĞI OLARAK EFEMERALARIN KATALOGLANMASI

Öz

Bilgi kaynaklarının sosyal, kültürel ve tarihi çalışmalardaki rolleri zaman içerisinde değişmektedir. Akademik çalışmaların yanı sıra efemeralar da barındırdıkları bilgi değerleri bakımından günümüzde bilimsel çalışmalarda yerini almış ve değer görmeye başlamıştır. Koleksiyonerler, araştırmacılar ya da ilgilileri için birer malzeme/bilgi değeri taşıyan efemeralar, arşiv, müze veya kütüphane koleksiyonlarında daha fazla yer almayı hak etmektedir. Efemeraların tanımlanması ve sınıflandırılması noktasında rehber olabilecek araştırmalar çok sınırlıdır. Ayrıca üniversitelerin bilgi ve belge yönetimi bölümü müfredatlarında da efemeralara yönelik yeterli planlamalar görülememektedir. Bilgi merkezlerine, kütüphanecilere, bilim insanlarına ve kütüphane otomasyonları üzerine çalışma yapan firmalara fikir sunabilmek adına bu çalışmada, efemeraların Kaynak Tanımlama & Erişim (Resource Description and Access – RDA) ve Makinece Okunabilir Kataloglama (Machine Readable Cataloging – MARC) standartları kapsamında kataloglanabilirliğini ölçerek niteleme alanlarına örnekler verilmiştir. Çalışmadaki efemeralar gözlem ve doküman analiz yöntemiyle incelenmiş ve elde edilen veriler kapsamında kataloglanma örnekleri sunulmuştur. Örnekler sonucunda MARC 21 ve RDA standartları kapsamında efemeraların kataloglanabileceği sonucuna ulaşılmıştır. Efemera seçiminde efemeraların güncel kataloglama standardı RDA’ya göre kataloglanabilirliğini ve kütüphane tarihini yansıtan efemeraların tanıtımı amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Efemera, Kitapdışı Materyaller, Kaynak Tanımlama ve Erişim, Kataloglama ve Metadata, MARC

Kaynakça

• Acun, F. (2011). Görselden Tarih Yazmak. V. Engin, A. Şimşek (ed.) Türkiye’de Tarih Yazımı içinde (421-434) İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Akkaya, M. A. (2020). Bilgi Kaynağı Olarak Efemeranın Kent Arşiv ve Müzeleri İçin Anlamı ve APİKAM Örneği. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 40, 323-350.
• Anameriç, H. (2018). Filatelik Materyalin Nitelemesi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 58(1), 595-622. http://dx.doi.org/10.33171/dtcfjournal.2018.58.1.28
• Ataman, B. K. (1995). Arşivcilik terimleri sözlüğü – Dictionary of Archival Terminology. İstanbul: Librairie de Péra.
• Baltacı, A. (2019). Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388. https://doi.org/10.31592/aeusbed.598299
• Batı, D. (2020). Üniversite ve Milli Kütüphanelerde Uluslararası Efemera Uygulamaları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Bayter, M. (2021). Bilgi Kaynaklarının Tanımlanması ve Erişimi: RDA. İstanbul: Hiperyayın.
• Bayter, M. (2022). Dünyada ve Ülkemizde RDA’ya Geçiş. Türk Kütüphaneciliği, 36(1), 54-73. 10.24146/tk.991593
• Belolan, N. (2010). “L’imagerie sucrée”: Challenges in Cataloging and Researching Nineteenth-Century French Candy Wrappers. Art Documentation: Journal of the Art Libraries Society of North America, 29(1), 16–22. https://doi.org/10.1086/adx.29.1.27949534
• Beşir, E. M. (2015). RDA: Sabancı Üniversitesi Geçiş Süreci. N. Çakmak ve S. Baytur (Ed.) ÜNAK 2015 Elektronik Çağda İçerikten Mimariye Kütüphaneler 1-3 Ekim 2015 içinde (19-33). Ankara: ÜNAK.
• Çakır, E. (2020). Kültürel Belleğin Görsel Metinleri: Efemera Olarak Sigara Paketleri. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (288-314) Ankara: VEKAM.
• Copeland, A., Hamburger, S., Hamilton, J. and Robinson, K. J. (2006). Cataloging and Digitizing Ephemera. Library & Resources Technical Services, 5(3), 186-199. https://doi.org/10.5860/lrts.50n3.186
• Darlington-Rielly, J. (2019) Music Ephemera within Library Collections: A Review of the Literature. Journal of the Australian Library and Information Association, 68(2), 194-205, https://doi.org/10.1080/24750158.2019.1609338
• Duman, H. (1992). Beyazıt Devlet Kütüphanesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 6, 51-52). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Ferguson, S. (2006). “A Murmur of Small Voices”: On the Picture Postcard in Academic Research. Archivaria, 60, 167-184.
• Güner, Ö. (2017). Arşiv Yönetimi Açısından Ontolojik Tabanlı Uygulamaların Rolü/Önemi. T. Karatepe, E. Y. Şentürk ve V. Saydam (Ed.). Bilgi ve Belge Çalışmaları Özel Arşivlerde Teori ve Uygulama içinde (279-293). Hiperlink Yayınları.
• Güner, Ö. (2020). Efemera Türü Arşiv Belgelerinin Ontolojik Olarak Tanımlanması. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (211-221). Ankara: VEKAM.
• Gürsel, B. (2020). Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisini Keşfetmek. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (6-10). Ankara: VEKAM.
• Holcombe, E. (2002). Difficult to Find and Keep: Providing Access to Ephemera Collections. Australian Law Librarian, 10(2), 113-124.
• İnceoğlu Güner, S. (2020). Tanımlan(a)mayan Belgeler: Efemera. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (201-210). Ankara: VEKAM.
• İnceoğlu, S. (2017). Efemera Kavramı ve Avrupa’daki Bilgi Merkezlerinden Örnekler. T. Karatepe, E. Yılmaz Şentürk ve V. Saydam (Ed.) Bilgi ve Belge Çalışmaları: Özel Arşivlerde Teori ve Uygulama içinde (209-231). İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• İnceoğlu, S. (2019). Sosyal ve Kültürel Boyutuyla Efemera. (Yayımlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• İzmir Milli Kütüphane. (t. y.). İzmir Milli Kütüphane Vakfı. 29.04.2022 tarihinde http://www.izmirmillikutuphane.com/Yonetim adresinden erişildi.
• Karagözoğlu Aslıyüksek, M. (2020). Türkiye’de İlk Efemera Çalışmları. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (222-231). Ankara: VEKAM.
• Karakaş, S., Rukancı F. ve Anameriç H. (2009). Belge Yönetimi ve Arşiv Terimleri Sözlüğü. Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleri Müdürlüğü.
• Karataş, H. (2020). Tarih Yazıcılığı, Sözlü Tarih ve Efemera: 1942-1947 Türkiye’sinde Kuyruklarda Dağıtılan Ekmek Karneleri Örneği. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (76-90). Ankara: VEKAM.
• Kasap, A. (2022). İletişim Aracından Bilgi Kaynağına Kartpostallar. Kütüphane, Arşiv ve Müze Araştırmaları Dergisi, 3(1), 44-59.
• Kaya, A. (2015). Efemera Koleksiyonlarının Derlenmesi, Tanımlanması, Erişimi ve Korunması: İstanbul Üzerine Bir İnceleme. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keskin, İ. ve Somer, Ş. N. (2012). Efemera Koleksiyonu Oluşturmada Arşivcinin Rolü. Ö. Külcü, T. Çakmak ve N. Özel (Yay. Haz.) Prof. Dr. K. Gülbün Baydur’a Armağan içinde (35-42). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü.
• Kıral, B. (2020). Nitel Bir Veri Analizi Yöntemi Olarak Doküman Analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 15, 170-189.
• Kyvig, D. E. ve Marty, M. A. (2000). Yanıbaşımızdaki Tarih. (Çev. N. Özsoy). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Library of Congress Network Development and MARC Standards Office. (2021). MARC 21 Forma for Bibliographic Data. 8.05.2022 tarihinde https://www.loc.gov/marc/bibliographic/ adresinden erişildi.
• Lowther, S. (2006). Managing and Cataloguing Ephemera Collections. Art Libraries Journal, 31(4), 9-13. https://doi.org/10.1017/S0307472200014681
• Makepeace, C. E. (1985). Ephemera: A book on its collection, conservation, and use. Aldershot: A Grafton Book.
• Morris, B. (2013). Thesaurus of Ephemera Terms. University of Reading Department of Typography & Graphic Communication. 30.07.2022 tarihinde https://cpb-eu-w2.wpmucdn.com/blogs.reading.ac.uk/dist/4/26/files/2014/07/Ephemera-Thesaurus.pdf adresinden erişildi.
• Murphy, K. D. ve O’driscoll, S. (2020). The Invisible Touch of Ephemera: How The Past Shapes The Present. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (58-75). Ankara: VEKAM.
• Niyazioğlu, S. (2020). Koleksiyonerlikten Müzeciliğe Üç Süreç: Efemeranın Doğası, İşlevleri ve Gerçekliği. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (38-57). Ankara: VEKAM.
• O’Keefe, D. (1992). Cataloging 19th Century Single-Sheet Publications. Rare Books & Manuscripts Librarianship, 7(2), 141-149. https://doi.org/10.5860/rbml.7.2.88
• Odabaş, H. (2021). Arşivlerde ve Kütüphanelerde Yerel Kültürel Değerlerin Korunması Bağlamında Efemera Koleksiyonuna Karşı Sorumluluklar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (1), 17-46.
• Özel, N. (2015). Bilginin Düzenlenmesine Yönelik Yeni Bir Standart: Resource Description and Access (RDA). Bilgi Dünyası, 16(1), 23-44. https://doi.org/10.15612/BD.2015.473
• Redmond Drew, P. ve Dewe, M. D. (1992), Special Collection Management: The Place of Printed Ephemera. Library Management, 13(6), 8-14. https://doi.org/10.1108/01435129210021801
• Rukancı, F. ve Anameriç, H. (2020). Davetiye Örnekleri ile Efemera Kavramı. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (137-152). Ankara: VEKAM.
• Sağlık, Ö. (2016). Amerika Birleşik Devletleri ve Kanada’daki Efemera Koleksiyonlarının Tanımlanması: Üst Veri Işığında Bir İnceleme. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 5, 29-38.
• Şahin, E. (2020). İkdam Gazetesi’ndeki Efemera Örnekleri Bağlamında Osmanlı’daki Gündelik Yaşamda Modernitenin İzleri. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (357-374) Ankara: VEKAM.
• Şenoğlu, A. ve Akbayrak, E. A. (2018) Kataloglama Politikası Oluşturma ve RDA’ya Geçiş Süreci: Atılım Üniversitesi Kadriye Zaim Kütüphanesi Örneği. Elsa Bitri ve Hasan S. Keseroğlu (Yay. Haz.) Bilgi ve Belge Yönetimi Alanında Bilgiye Erişim/Kataloglama Sorunları Sempozyumu Bildiriler içinde (65-79). İstanbul: Hiperyayın.
• Şeşen, Y. (2019). Türkiye’de Özel Arşiv Türü Olarak Bilet Efemeraları. İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Somer, Ş. N. ve Keskin, İ. (2012). Bir Bilgi Kaynağı Olarak Efemera ve Türleri. Bilgi Dünyası, 13(2), 437-456. https://doi.org/10.15612/BD.2012.150
• Somer, Ş. N. ve Keskin, İ. (2014). Efemera Bulunduran/Derleyen Yerler: Bir Değerlendirme. H. Aynur, B. Aydın ve M. B. Ülker (Haz.). Kitaplara Vakfedilen Bir Ömre Tuhfe/İsmail E. Erünsal’a Armağan 2. Cilt: Edebiyat ve Tasavvuf Kütüphanecilik ve Arşivcilik içinde (1069-1084). İstanbul: Ülke Yayınları.
• TK Yayın Kurulu (1969). Haberler. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 18(1), 67-74. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1871/1847
• TK Yayın Kurulu (1969). Haberler. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 18(2), 140-144. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1887/1862
• TK Yayın Kurulu (1969). Haberler. Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, 18(4), 272-280. http://www.tk.org.tr/index.php/TK/article/view/1908/1882
• Uyar, F. (2020). Bir Efemera Türü Olarak Hatalı Kâğıt Para ve Hatalı Kâğıt Para Koleksiyonculuğu. Bilgi ve Belge Araştırmaları Dergisi, 13, 33-54.
• Yale University Library. (2015). Ephemera Collections Cataloging Checklist. 15.05.2022 tarihinde https://web.library.yale.edu/cataloging/special-collections/ephemera-collections-cataloging-checklist adresinden erişildi.
• Yaşayanlar, İ. (2020). Bursa Örneğinde Efemeranın Kaynak Değeri Üzerine Bir Değerlendirme: Eski Biletler, Kartpostallar, Broşürler, Reklam Metinleri ve Faturalar Kent Tarihi Çalışmalarında Ne İşe Yarar/Nasıl Kullanılır?. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (170-185). Ankara: VEKAM.
• Yaşdağ, M. (2020). Mübadeleden Kalan Kültürel Mirası Kurumsallaştırma Çabası: Türkiye’de Mübadele Müzelerinin Yazılı Arşivi Efemerayı Toplama, Koruma ve Kullanma Biçimleri. B. Gürsel, A. Ayaokur ve F. Yenişehirlioğlu (Yay. Haz.) Geçici Belgelerin Kalıcı Etkisi: I. Uluslararası Efemera Çalışmaları Sempozyumu Bildirileri içinde (250-271). Ankara: VEKAM.
• Yıldırım, A. ve Şimşek H. (2018). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zietz, S. J. (1992). Ephemera: MARC-Formatted Cataloging Records. Rare Books & Manuscripts Librarianship, 7(2), 152-159. https://doi.org/10.5860/rbml.7.2.89