MADDÎ KÜLTÜR UNSURLARIYLA UZUN İBRAHİM VE HÜSEYİN PAŞALARIN MUHALLEFÂT KAYITLARI

Yıl 2024, Cilt: 11 Sayı: 1, 1 - 15, 30.06.2024

Betul Tezcan

https://doi.org/10.53474/ad.1366748

Öz

Osmanlı Devleti’nde hazinenin gelir kaynaklarından birini devlet adamlarının çeşitli nedenlerle hazineye aktarılan veya el konulan malları oluşturmaktadır. XVII. yüzyılda özellikle savaş ve seferlerin getirdiği ağır baskı, müsadere uygulamasının yoğun bir şekilde yaşanmasına neden olmuştur.
Bu makalede; Budin’in 1683 Viyana Kuşatması’na katılan Budin Beylerbeyi Uzun İbrahim Paşa’nın ve 1684 yılında vefat eden Şam Valisi Hüseyin Paşa’nın hazineye aktarılan mal varlıkları incelenmiştir. Osmanlı Devleti’ndeki müsadere uygulaması kısaca izah edilerek İbrahim ve Hüseyin Paşa’nın kayıtlara yansımış ve hazineye aktarılmış mal varlıkları, cins ve değerleri bakımından belirtilmiş, bir tasnife tabi tutulmuştur. Bu sayede; Osmanlı Devleti’nde müsadere uygulamasının devlet hazinesine katkısı, beylerbeyi konumundaki iki paşanın müsadereye konu olan mal ve emlâkı üzerinden görülecektir. Çalışmada amaçlanan; Osmanlı Devleti’nin, biri Avrupa’da diğeri Ortadoğu ya da Batı Asya olarak nitelendirilebilecek bir konumda bulunan iki ayrı eyaletinin aynı mevkideki iki idarecisinin mal varlıklarını tespit etmektir. Bu amaçla; Osmanlı Arşivindeki Bab-ı Defteri fonundaki muhallefât kayıtları başta olmak üzere ilgili vesikalardan ve çeşitli telif çalışmalardan istifade edilmiştir. Bu kayıtlardaki veriler sayesinde dönemin maddî kültür unsurlarına dair bir fikir oluşacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Muhallefât, Maddî Kültür.

INHERITANCE RECORDS OF UZUN İBRAHİM AND HÜSEYİN PASHAS WITH FACTORS OF MATERIAL CULTURE

Öz

In the Ottoman Empire, one of the income sources of the treasury was the goods of the statesmen that were transferred to the treasury or confiscated for various reasons. In the 17th century, the difficulty brought on by wars and expeditions caused the confiscation to be experienced intensely.
The assets of Buda Governor Uzun İbrahim Pasha, who took part in the 1683 Vienna Siege, and Damascus Governor Huseyin Pasha, who died in 1684, which were transferred to the treasury, were examined. The confiscation practice in the Ottoman Empire was briefly explained, and the assets of İbrahim and Hüseyin Pasha, which were reflected in the records and transferred to the treasury, were specified according to their type and values and classified. In this way; the contribution of the confiscation system to the state treasury in the Ottoman Empire, will be seen through the properties and real estates of the two pashas, who were in the position of governor. The purpose of the study is to detect the assets of two governors in the same position in two separate provinces of the Ottoman Empire, one in Europe and the other in a location that can be described as the Middle East or West Asia. For this purpose; relevant documents especially the muhallefât/inheritance records in the Bab-ı Book in the Ottoman Archives and various copyrighted works has been used. Thanks to the data in these records, it is thought that an idea about elements of material culture of the period will be formed.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Inheritance, Material Culture

Kaynakça

• Akyılmaz, S. G. (2008). Osmanlı Devleti'nde Yönetici Sınıf Açısından Müsadere Uygulaması. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12(1-2), 389-420.
• Altaylı, Y. (2008). Osmanlı Döneminde Budin. (Yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Beydilli, K. (2013). Viyana. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 43, ss. 113-119). İstanbul: TDV Yayınları.
• Bilge, S. M. (2010). Osmanlı'nın Macaristanı. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• BOA, AE.SMMD.IV, 14/1571. (1095/1683).
• BOA, AE.SMMD.IV, 79/9359. (1095/1684).
• BOA, D.BŞM.MHF, 4/41. (1095/1684).
• BOA, D.BŞM.MHF, 4/53. (1095/1684).
• BOA, İE.ML. 16/1550. (1094/1683).
• BOA, İE.ML. 18/1772. (1094/1683).
• Bozkurt, F. (2011). Tereke Defterleri ve Osmanlı Maddî Kültüründe Değişim (1785-1875 İstanbul Örneği). (Yayınlanmamış doktora tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Çolak, S. ve Aydar, M. (2020). Savaş ve Propaganda: 1683 Viyana Kuşatması Üzerine Bir Değerlendirme. Belleten, 84(301), 1045-1096.
• Emecen, F. (1992). Başbâki Kulu. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 5, ss. 126-127). İstanbul: TDV Yayınları.
• Erkal, M. (1991). Arşın. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 3, ss. 411-413). İstanbul: TDV Yayınları.
• Fekete, L. (1949). Osmanlı Türkleri ve Macarlar. Belleten, 13(52), 663-743.
• Gökpınar, B. (2022). Şam Valisi Vezir Topal Yusuf Paşa'nın Muhallefatı (1716). SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (56), 130-150.
• Güner, S. (2011). On Sekizinci Yüzyıl Şam’ına Dair Bazı Gözlemler. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 28(1), 131-148.
• İnalcık, H. (1995). Eyalet. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 11, ss. 548-550). İstanbul: TDV Yayınları.
• Kaya, A. İ. (2018). Siyaseten Katl ve Müsadere Uygulamalarında II. Süleyman Dönemi (1687-1691) Örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 8(1), 1-8.
• Kılıç, O. (2019). Budin ve Tımışvar Eyaletlerinin Paşaları: Karşılaştırmalı Bir Analiz. OTAM, (46), 191-229.
• Köseoğlu, C. (1980). Hazine. İstanbul: Yapı Kredi Bankası.
• Ortaylı, İ. (1984). 19. Yüzyıl Sonunda Suriye ve Lübnan Üzerinde Bazı Notlar. Osmanlı Araştırmaları, 4, 89-113.
• Öğün, T. (2006). Müsâdere (Osmanlılar’da). Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 67-68). İstanbul: TDV Yayınları.
• Özcan, A. (2000). İbrâhim Paşa, Melek. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 21, ss. 335-337). İstanbul: TDV Yayınları.
• Telci, C. (2007). Osmanlı Devletinde 18. Yüzyılda Muhallefat ve Müsâdere Süreci. Tarih İncelemeleri Dergisi, 22(2), 145-166.
• Tomar, C. (2006). Müsâdere. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 32, ss. 65-67). İstanbul: TDV Yayınları.
• TS.MA.d 26. (1098/1687).
• TS.MA.e 224/1. (1096/1685).
• TSMA No: 532/48. (1096/1685).
• Türkal, M. K. (2021). Bağdat Valisi Ahmed Paşa’nın Muhallefatı (1692-1694). Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (52), 213-237.
• Uygur, N. (2006). Kültür Kuramı. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1978). Osmanlı Devleti Maliyesinin Kuruluşu ve Osmanlı Devleti İç Hazinesi. Belleten, 42(165), 67-93.
• Yardım, G. (2021). 17. Yüzyılın İkinci Yarısına Ait Bir Deftere Göre Muhallefattan Hazineye Aktarılan Eşyalar. Mavi Atlas, 9(1), 147-170.
• Yardımcı, K. G. (2016). Osmanlı Dönemi Dokuma Sanatı Ürünlerinden Örnekler. IntJCSS, 2(1), 219-241.
• Yazıcı, M. (2021). Halep Valisi ve Estergon Baş Muhafızı Ebubekir Paşa'nın Muhallefâtı. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 9(29), 335-353.
• Yılmaz, F. (2010). Osmanlı Tarih Sözlüğü. İstanbul: Gökkubbe Yayınları.
• Yılmaz, S. (1992). XVIII. Yüzyıl Tekstil Dünyasından: Hindistan ve Osmanlı İmparatorluğu’nun Pamuk-İpek Karışımı Kumaşları. Belleten, 56(217), 775-808.
• Yurt, D. (2020). Osmanlı Kumaş Sanatında Ahşap Kalıp Baskı Tekniği. TJSS, 4(8), 605-616.