Çok Kriterli Karar Verme Yöntemi ve CBS Kullanılarak Yerleşime Uygun Alanların Belirlenmesi: İzmir Kenti Örneği

Yıl 2017, Cilt 3, Sayı 2, 55 - 70, 29.12.2017

Nur Sinem PARTİGÖÇ Can AYDIN Çiğdem TARHAN

Öz

Kentlerde mevcut yerleşik alan dokusu yerleşmeye uygun olmayan alanlara doğru kaymaya başlamıştır. Bunun temel nedeni olarak, günümüzde kentlerin vatandaşların gündelik ve sosyal ihtiyaçlarını karşılayamaması gösterilmektedir. Kentlerin kullanıcılarının taleplerine yetersiz kalmasının nedenleri arasında hızlı nüfus artışı, artan barınma ve donatı talepleri, kent yaşamının cazip hale gelmesi gelmektedir. Bu durum, yapılaşmamış alanların zarar görmesine, ekolojik dengenin bozulmasına ve çeşitli afetlerin meydana gelmesine neden olmaktadır. Ekolojik sürdürülebilirlik için risk oluşturan bu sorunların yaşanmaması için kentlerdeki mevcut dokuya uyum içinde eklemlenebilecek planlı yeni yerleşim alanlarının kurulması sağlanmalı ve bu alanlara ilişkin stratejiler karar vericiler tarafından geliştirilmelidir. Mekânsal planlama çalışmalarında yerleşime uygunluk analizlerinin yapılması için sıklıkla tercih edilen yöntemlerden biri Çok Kriterli Karar Verme yöntemidir. Bu yöntemin uygulanması sürecinde CBS’den yararlanılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, belirlenen çalışma alanında yeni gelişim için en uygun alanların Çok Kriterli Karar Verme yöntemi ve CBS kullanılarak belirlenmesidir. Çalışmada seçilen alana ilişkin çeşitli veriler kullanılarak mekânsal analizler yapılmıştır. Analizlerden elde edilen sonuçlara göre, seçilen alanlarda yeni gelişime uygun alanlar bulunmaktadır. Analiz sonuçları tartışılmış ve alan özelinde çeşitli öneriler geliştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çok kriterli karar verme, CBS, AHP, arazi kullanım, yerleşime uygunluk analizi

Kaynakça

• Akten, M. 2008. Isparta Ovasının Optimal Alan Kullanım Planlaması Üzerine Bir Araştırma, Basılmamış Doktora Tezi, Süleyman 429 Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Isparta.
• Akten, M.; Akten, S. 2010. Sürdürülebilir arazi kullanım planlaması için bir model yaklaşımı: tarım sektörü örneği, Biyoloji 431 Bilimleri Araştırma Dergisi (BIBAD), 3 (1),85-89.
• Alparslan, E., Ince, F., Erkan, B., Aydöner, C., Özen, H., Dönertaş, A., Ergintav, S., Yağsan, F. S., Zateroğulları, A., Eroğlu, I., 433 Değer, M., Elalmış, H., Özkan, M. 2008. A GIS model for settlement suitability regarding disaster mitigation, a case study in Bolu 434 Turkey, Engineering Geology, Volume: 96, pp.: 126-140.
• Aydöner, C., Maktav, D. 2013. Deprem açısından yerleşim yeri uygunluk analizleri, Havacılık ve Uzay Teknolojileri Dergisi, Cilt: 6, 436 Sayı: 1, s.: 53-62.
• Bagheri, M., Azmin, W.N. 2010. Application of GIS and AHP technique for land-use suitability analysis on coastal area in 438 Terenggau, World Automation Congress (WAC), September, 19-23, Kobe-Japan.
• Baldemir, E., Kaya, F., Şahin, T.K. 2013. A Management Strategy within Sustainable City Context: Cittaslow Proceedıngs Of 9th 440 Internatıonal Strategıc Management Conference.
• Cengiz, T. 2003 Peyzaj Değerlerinin Korunmasına Yönelik Kırsal Kalkınma Modeli Üzerine Bir Araştırma: Seben İlçesi (Bolu) 442 Alpağut Köyü Örneği , Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Cengiz, T., Akbulak, C. 2009. Application of analytical hierarchy process and geographic information systems in land-use suitability 444 evaluation: a case study of Dümrek Village (Canakkale, Turkey), International Journal of Sustainable Development & World 445 Ecology 16(4), 286–294.
• Chen, Y. Yu, J., Shahbaz, K., Xevi, E. 2009. GIS-Based Sensitivity Analysis of Multi-Criteria Weights. 18th World IMACS / 447 MODSIM Congress, Cairns, Australia.
• Çavuş, C. Z., Koç, T. 2015. Çanakkale Boğazı Doğusunda Arazi Kullanım Uygunluğunun Yerleşme Açısından Analizi. Coğrafi 449 Bilimler Dergisi, CBD,13 (1), 41-60.
• Çevre ve Şehircilik Bakanlığı. 2017. Mekansal planlar yapım yönetmeliği, Ağustos 2017, http://www.csb.gov.tr/db/e-451 plan/webmenu/webmenu13088.pdf.
• Değerliyurt, M., Çabuk, S.N., Aksu, R. 2014. Sürdürülebilir Kentsel Gelişim İçin Yerleşime Uygun Alanların Belirlenmesi: 453 İskenderun Kenti Örneği. Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı, 380 – 389, Muğla Sıtkı Koçman 454 Üniversitesi, Muğla, Türkiye.
• Dönmez, Y. 1990. Umumi Klimatoloji ve İklim Çalışmaları. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Basımevi, Fakülte Yayın No: 3248.
• Duc, T. T. 2006. Using GIS and AHP technique for land-use suitability analysis, International Symposium on Geoinformatics for 457 Spatial Infrastructure Development in Earth and Allied Sciences (GIS-IDEAS), 4-6 December Hanoi, Vietnam.
• Engin, F., Şengün, M.T. 2016. CBS Yardımı ile Toplu Konut Alanları Yer Seçimi; Malatya Örneği. TÜCAUM Uluslararası 459 Coğrafya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 826 – 844, Ankara.
• Ertürk, H. 1996. Sürdürülebilir Kentler, Yeni Türkiye Habitat II Özel Sayısı, Mart-Nisan 96, Yıl 2, S. 8, Yeni Türkiye Medya 461 Hizmetleri, Ankara, ss.174–178.
• Gülseçen S. 2014. Bir Değer Olarak Bilgi ve Bilginin Yönetimi. Türk Kütüphaneciliği, Cilt: 28, 62-68.
• İncecik, S. ve İm, U. 2013. Megaşehirlerde hava kalitesi ve İstanbul örneği. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2, 133 – 145.
• İzmir Büyükşehir Belediyesi. 2012. 1/25000 Ölçekli İzmir Büyükşehir Bütünü Çevre Düzeni Planı Açıklama Raporu, İzmir.
• İzmir Meteoroloji 2. Bölge Müdürlüğü. 2017. Görüşme notları. İzmir.
• Karakuş, C.B., Cerit, O. 2017. Coğrafi Bilgi Sistemi Kullanılarak Sivas Kenti ve Yakın Çevresi İçin Yerleşim Açısından En Uygun 467 Alanların Belirlenmesi. Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi (CFD), 38 (1). ISSN: 1300-1949.
• Keleş, R. 1998. Kentbilim Terimleri Sözlüğü, 2. Baskı, İmge Kitabevi Yayınları, Ankara.
• Ma, Y.C., Wang, X.Y., Liu, H. 2014. Study on Evaluation Dimension of Sustainable Innovative City Within the Constraints of 470 Resources and Environment, Proceedıngs Of Internatıonal Symposıum - Management, Innovatıon & Development (Mıd2014).
• Malczewski, J. 2004. GIS-based land-use suitability analysis: a critical overview, Progress in Planning 62, 3-65.
• Mendoza, G.A. 1997. A GIS-based multicriteria approaches toland suitability assessment and allocation, Proceedings: Seventh 473 International Symposium on Systems Analysis in Forest Resources, May 28-31, Traverse City-Michigan, ABD.
• Özcan, N.S. 2016. Kentsel Hava Kirliliğini Etkileyen ve Şehir Planlama ile Kontrol Edilebilen Fiziksel Faktörlerin Mekânsal 475 İstatistik Yöntemleri ile İncelenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir, Türkiye.
• Özşahin, E., Kaymaz, Ç. K. 2015. CBS ve AHS Kullanılarak Doğal Çevre Bileşenleri Açısından Kentsel Mekânın Yerleşime 477 Uygunluk Analizine Bir Örnek: Antakya (Hatay). Doğu Coğrafya Dergisi, 20(33).
• Pektezel, H. 2015. Süleymanpaşa’nın (Tekirdağ) CBS Tabanlı Jeoekolojik Planlama Analizi. The Journal of Academic Social 479 Science Studies, 35, 163 – 185. Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2878.
• Türk Tabipleri Birliği (TTB). 2012. Dilovasi Raporu, Türk Tabipleri Birliği Yayınları, 53-59, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu (2016). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059.
• Uydu görüntüleri. 2017. Google Earth, Mart 2017, https://www.google.com/maps.
• Weerakoon, P. 2002. Integration of GIS based suitability analysis and multi criteria evaluation for urban land use planning: 484 contribution from the analytic hierarchy process”, Proceedings of the 2002 Asian Conference on Remote Sensing, Kathmandu-Nepal.
• Yalçınlar, İ. 1967. Türkiye’de bazı şehirlerin kuruluş ve gelişmesinde jeomorfolojik temeller. İstanbul Üniversitesi Coğrafya 486 Enstitüsü Dergisi, 16, 53-66.
• Yılmaz, E. 2004. Analitik Hiyerarşi Süreci Kullanarak Katılımcı Doğal Kaynak Planlaması, T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğu 488 Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 238, DOA Yayın No: 31, Tarsus.
• Yılmaz, E. 2005. Bir Arazi Kullanım Planlaması Modeli: Cehennemdere Vadisi Örneği, T.C.Çevre ve Orman Bakanlığı, Doğu 490 Akdeniz Ormancılık Araştırma Müdürlüğü, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın No: 253, Yayın No: 37, Tarsus.