Hayat Bilgisi Ders Kitaplarında Sosyoekonomik Eşitsizliklerin Temsili

Yıl 2018, Cilt: 4 Sayı: 1, 28 - 46, 31.12.2018

Songül Sallan Gül , Firdevs Gümüşoğlu , Hüseyin Gül , Ayşe Dericioğulları Ergun

Öz

Gelir, servet, meslek, cinsiyet, eğitim, yaş, ırk,  milliyet, güç, statü ve benzeri farklılıklar,
insanlar arasında sosyoekonomik eşitsizliklere neden olur. Doğuştan gelen ya da
sonradan ortaya çıkan bu tür farklılaşmalar ve eşitsizlikler farklı görev,
sorumluluk ve ayrıcalıkları beraberinde getirir. Toplumsal norm ve değerlerle
birlikte sınıfsal ve hiyerarşik toplumsal tabakalara dönüşebilir.  Bu ise temelde toplumların sahip olduğu üretim, tüketim ve paylaşım ilişkilerinden kaynaklanan yapısal bir
sorundur. Bu nedenle sosyal devlet anlayışının egemen olduğu çağcıl demokratik
toplumlar, yasal ve toplumsal düzenlemelerle, eşitlikçi sosyal politikalarla
eşitsizlikleri gidermeye çalışır. Bu alanlardan biri de eğitimdir. Modern
toplumlarda eğitim, farklı bireyleri bir araya getirerek, eğitim yoluyla
güçlenmelerini hedefler ve ayrımcılıklara karşı farkındalık yaratarak ayrımcılıklarla
mücadele etmenin yollarını öğretir. Çocuklara ayrımcılıkla mücadele eğitimi
verilen araçlardan biri de okullarda okutulan ders kitaplarıdır. Bu çalışmada,
Türkiye’de 2017-2018 Eğitim-Öğretim yılında ilköğretim 1., 2. ve 3. sınıflarda
okutulan toplam yedi Hayat Bilgisi kitabında yer alan,  fotoğraflar, çizimler, konular ve örnekler,
günlük yaşam pratikleri, sorunlar, cinsiyet rolleri, aile ilişkileri
çerçevesinde, sosyoekonomik farklılıkların görünürlüğü açısından analiz
edilmiştir. Milli Eğitim Bakanlığınca öğrencilere sağlanan Hayat Bilgisi ders kitaplarında
yer alan yazılarda, örneklerde, görsellerde vb. yapısal eşitsizliklerin
normal/olağan gösterildiği, sınıfsal belirleyicilerin olduğu ve sosyal refah
devleti olanaklarının sınırlılığı temelinde çocuklara öğretildiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ders Kitapları, Çocuk, Okul, Sosyoekonomik Eşitsizlikler

Kaynakça

• Akgül, K., Aydınbelge, M., Balcı,S., Tanyeri, T. (2017). İlkokul Hayat Bilgisi Ders Kitabı 1, MEB Devlet Kitapları. Erişim Tarihi: 18.02.2018. http://www.mustafa-turan.com/urun/2017-20178-MEB-1-S%C4%B1n%C4%B1f-Hayat-Bilgisi-Kitab%C4%B1-1948. Aslan, A. (2016a). Hayat Bilgisi 2. Sınıf, 1. Kitap. Yıldırım Yayınları, Ankara. Aslan, A. (2016b). Hayat Bilgisi 2. Sınıf, 2. Kitap. Yıldırım Yayınları, Ankara.Aslan, A. (2016c). Hayat Bilgisi 2. Sınıf, 2. Kitap. Yıldırım Yayınları, Ankara.Dursun, F., Eşgi, N. (2008). 4. ve 5. Sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Ders Kitaplarının Görsel Tasarım İlkelerine Göre Değerlendirilmesi. Gazi Üniversitesi Endüstriyel Sanatlar Eğitim Fakültesi Dergisi, (22), s.21-34.Gümüşoğlu, F. (2016). Ders Kitaplarında Toplumsal Cinsiyet, 4. Baskı, Tarihçi Kitabevi, İstanbul. Güven, S. (2010). İlköğretim Hayat Bilgisi Dersi Ders ve Öğrenci Çalışma Kitaplarının Öğretmen Görüşlerine Göre Değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), s.84-95.Kahraman, F., Sallan Gül, S. (2015). .Türkiye’de Çocuk Yoksulluğu: Gaziantep Üzerine Bir Araştırma. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), s. 339-366.Kapulu, S., Bayram, Ö. (2017a). Hayat Bilgisi, 3. Sınıf, 1. Kitap. Sevgi Yayınları, Ankara.Kapulu, S., Bayram, Ö. (2017b). Hayat Bilgisi, 3. Sınıf, 2. Kitap. Sevgi Yayınları, Ankara.Kapulu, S., Bayram, Ö. (2017c). Hayat Bilgisi, 3. Sınıf, 3. Kitap. Sevgi Yayınları, Ankara.Koray, M. (2008). Sosyal Politika. Üçüncü Baskı, İmge Kitapevi Yayınları, Ankara.Sallan Gül, S. (2004). Sosyal Devlet Bitti, Yaşasın Piyasa Yeni Liberalizm ve Muhafazakârlık Kıskacında Refah Devleti. Etik Yayınları, İstanbul. Sallan Gül, S., Kahraman, F. (2012). Toplumsal Tabakalaşma ve Yoksulluk. Sosyolojiye Giriş, Der. Muammer Tuna, Detay Yayıncılık, Ankara, s. 386-382.