OSMANLI DÖNEMİ KADIN GİYİM KÜLTÜRÜ VE SOSYAL STATÜ

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 35 - 45, 30.09.2025

Feyza Nur Kuran

Öz

Bu çalışma, Osmanlı Dönemi kadın giyim kültürünü sosyal statü göstergesi bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Toplumların kültürel değerlerinin giyime yansımaları incelendiğinde, sosyal sınıflar ve statünün belirleyici bir rol oynadığı görülmektedir. Toplumun katmanlara (alt, orta, üst) ayrılması, giyim tercihlerinde de farklılıkları doğurmuştur. Osmanlı Dönemi giyim kültüründe de sosyal tabakalaşmanın izlerine rastlamak mümkündür. Saray mensupları ile halkın giyim tarzları arasında farklar bulunmaktadır. Halkın kendi içinde meydana gelen giyim alternatifleri, dini, dilsel, sosyo-kültürel ve ekonomik faktörlere bağlı olarak çeşitlenmektedir. Osmanlı Dönemi kadın giyim kültürüne ilişkin araştırmaların bir kısmı sosyal statünün giyime yansıdığını ileri sürerken, bazıları da bu dönemde statünün kıyafetle doğrudan ilişkilendirilemeyeceğini savunmaktadır. Bu çalışma, Osmanlı kadın giyim kültürünün sosyal statüyü yansıtan güçlü bir gösterge olduğunu ortaya koyarak, konuya ilişkin mevcut tartışmalara somut bir katkı sunmayı amaçlamaktadır. Osmanlı Dönemi kadın giyim kültürü sosyal olgular çerçevesinde incelenerek elde edilen bulgular doğrultusunda, dönemin giyim pratiklerinin toplumsal statü üzerindeki yansımalarına ilişkin değerlendirmeler yapılmıştır. Çalışma, giyim kültürünün dönemin sosyal yapısına dair çözümleyici bir gösterge olarak okunabileceğini savunmaktadır. Araştırma nitel özellikler göstermektedir. Tarihsel belgeler, minyatürler, seyahatnameler ve kadın dergileri gibi görsel-yazılı kaynaklar üzerinden yürütülen literatür taraması yöntemiyle gerçekleştirilmiştir. Bu yöntem, tarihsel bağlamda doğrudan gözlem mümkün olmadığından, fenomenolojik düşünce tarzı ile desteklenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Dönemi kadın giyimi , Kadın giyimi , Osmanlı giyimi , Sosyal statü

WOMEN'S CLOTHING CULTURE AND SOCIAL STATUS IN THE OTTOMAN PERIOD

Öz

This study aims to examine the women's clothing culture of the Ottoman period as a significant indicator of social status. In many societies, clothing reflects cultural values, and social stratification influences clothing preferences. The Ottoman context reveals clear distinctions in dress between palace members and the general populace. Even within the broader public, clothing varied based on religious, linguistic, socio-cultural, and economic factors. While some scholars argue that social status was visibly reflected in clothing, others suggest that attire alone may not directly indicate social hierarchy. This study contributes to the ongoing debate by asserting that women’s clothing functioned as a powerful marker of status during the Ottoman era. Employing a qualitative methodology, the research is based on a literature review of visual and written sources, including historical documents, miniatures, travelogues, and women’s magazines. As direct observation is not possible, the study is supported by a phenomenological perspective within a historical framework.

Anahtar Kelimeler

Ottoman Period womens wear , Womens clothing , Ottoman clothing , Social status

Kaynakça

• Akman, F. B., (2011). Batılı Kadın Seyyahların Gözüyle Osmanlı Kadını. İstanbul: Etkileşim Yayınları.
• Altındal, M., (1994). Osmanlıda Kadın. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Apak, M. S., Gündüz F. O., Eray F. Ö., (1997). Osmanlı Dönemi Kadın Giyimleri. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Atalay, E., (2021). “19. Yüzyıl Osmanlı İstanbul’unda Kadın Kıyafetinin Evrimi”, ETÜT Dergisi, 1(2):129-162.
• Barbarosoğlu, F., (2017). Modernleşme Sürecinde Moda ve Zihniyet. İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çelik, M., (2021). Osmanlı İlmiye Sınıfının Kıyafet Normu ve Giysileri. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Davis, F., (1997). Moda, Kültür ve Kimlik, Çev. Özden A., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Davis, F., (2006). Osmanlı Hanımı 1718’den 1918’e Bir Toplumsal Tarih, Çev. Bahar T., İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Dilek, B. E., Can, D. G., (1997). Yabancı Gezginler ve Osmanlı Kadını. İstanbul: AD Yayıncılık.
• Ercan, Y., (1990). “Osmanlı İmparatorluğunda Gayrimüslimlerin Giyim, Mesken ve Davranış Hukuku”, OTAM, 1(1):117-125.
• Ergün, M. (2018). “Nitel Verilerin Ve Yorumların Güvenirliği Felsefesi”, Elektronik Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 29-44.
• Ertürk, N., (2018). Orta Asya’dan Osmanlı İmparatorluğu’na Türklerde Giyim Kuşam. İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Kalyoncu, H., (2021). “16.-19.Yüzyıl Dönemi Sosyal Yaşamında Osmanlı Kadını ve Osmanlı Topraklarında Yaşamış Sanatçıların Eserlerine Yansımaları”, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 14(35):1104-1128.
• Kılıç, N., (2020). “Batı Kültürünün Osmanlı Toplumuna Taşınmasında Önemli Bir Unsur Olarak Kadın Dergileri”, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(3):707-726.
• Mutaf, A., (2015). “İnanç-Statü-Tarz Üçleminde Osmanlı Kadınlarının Giyim-Kuşam Kültürü ve Sosyal Hayattaki Fonksiyonelliği: 17. Yüzyıl Edremit Örneği”, Balıkesir İlahiyat, 1(2):283-299.
• Bey, O. H., Launay M. D., (1999). 1873 Yılında Türkiye’de Halk Giysileri Elbise-i Osmaniyye, Çev. Erol Ü., İstanbul: Sabancı Üniversitesi Yayınları.
• Özer, İ., (2014) Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Yaşam ve Moda. İstanbul: Truva Yayınları.
• Peirce, L., (2003). Ahlak Oyunları 1540-1541 Osmanlı’da Ayntab Mahkemesi ve Toplumsal Cinsiyet, Çev. Ülkün T., İstanbul: Tarih Vakfı.
• Tekindal, M., Uğuz Arsu, Ş. (2020). “Nitel Araştırma Yöntemi Olarak Fenomenolojik Yaklaşımın Kapsamı ve Sürecine Yönelik Bir Derleme”, Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153-172.
• Tez, Z., (2021). Tekstil ve Giyim Kuşam Sanatının Kültürel Tarihi. İstanbul: Doruk.
• Tezcan, M., (2019). “Giyim Olgusuna Sosyo-Kültürel Bakış ve Türklerde Giyim”, Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 16(1):255-276.
• Üstüner, A., (2023). Osmanlı kıyafet albümü tasvirlerle Sultan İbrahim ve hizmetkarları Varşova Costumes Turcs albümü. İstanbul: Aktif Yayınevi.
• Vardar, F., (2020). Musavver Hâle Dergisinin Çeviri Yazısı ve Edebiyat ile İlgili Metinlerin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Nevşehir: T.C. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yıldırım, K., (2006). Süslenmenin Felsefi Temelleri Niçin Süsleniyoruz. Halk Kültürünü Koruma-Yaşatma ve Geleceğe Aktarma Uluslar Arası Sempozyumu, Motif Halk Oyunları Eğitim ve Öğretim Vakfı, 1(1):263-270.