BİBLİOMETRİC ANALYSİS OF THESES ON LANGUAGE SKİLLS İN TURKİSH LANGUAGE EDUCATİON (1989-2024)

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 2, 1 - 41, 23.12.2025

Zarife Karakoç , Kemalettin Deniz

Öz

Language is the most frequently used coding system in interpersonal communication. Individuals' use of language is realised through actions referred to as language skills, namely listening/watching, speaking, reading and writing. This study aims to determine the trends in theses prepared between 1989 and 2024 that contain information on language skills in Turkish education. In line with this objective, 1,215 postgraduate theses, including 907 master's theses and 308 doctoral theses, prepared at universities in Turkey and available in full text in Turkish at the National Thesis Centre of the Council of Higher Education, were included in the analysis. According to the analysis results, the year with the highest number of studies (144) was 2019. The theses examined were conducted at a total of 61 different universities, with Gazi University producing the most theses (153). The theses were prepared in three different main fields of study, with Turkish Education leading the way with 1,027 studies. Among language skills, reading was the most frequently used with 368 studies. The most frequently used study group was higher education students with 248 studies. A sample size of 1-50 was most frequently preferred (618) in the studies. The most frequently used method among the studies examined was qualitative with 505 studies.

Anahtar Kelimeler

Language skills , listening/watching , speaking , reading , writing

TÜRKÇE EĞİTİMİ ALANINDAKİ DİL BECERİLERİ İÇERİKLİ LİSANSÜSTÜ TEZLER ÜZERİNE BİBLİYOMETRİK ANALİZ (1989-2024 YILLARI)

Öz

Dil bireyler arası etkileşimin gerçekleşmesinde en sık kullanılan kodlama sistemidir. Bireylerin dil kullanımı, dil becerileri olarak adlandırılan dinleme/izleme, konuşma, okuma ve yazma eylemleri ile gerçekleştirilmektedir. Bu araştırmada 1989-2024 yıllarında hazırlanan Türkçe eğitiminde dil becerilerine ilişkin bilgi içeren tezlerin eğilimlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Amaç doğrultusunda Türkiye’deki üniversitelerde hazırlanan ve Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi’nde Türkçe tam metnine açık erişim sağlanabilen 907’si yüksek lisans, 308’i doktora düzeyinde olmak üzere 1215 lisansüstü tez çalışması incelemeye dâhil edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre en çok çalışmanın (144) yapıldığı yıl 2019’dur. İncelenen tezler toplamda 61 farklı üniversitede yapılmış olup en çok tezin (153) üretildiği üniversite Gazi Üniversitesidir. Tezler 3 farklı ana bilim dalında hazırlanmış olup 1027 çalışma ile Türkçe Eğitimi Ana Bilim Dalı ilk sırada yer almaktadır. Dil becerileri içinden en sık kullanılanı 368 çalışma ile okuma olmuştur. En sık kullanılan çalışma grubu 248 çalışma ile yükseköğretim öğrencileri olmuştur. Çalışmalarda yoğun olarak (618) 1-50 kişilik örneklem büyüklüğü tercih edilmiştir. İncelenen çalışmalar içinde en sık kullanılan yöntem 505 çalışma ile nitel olmuştur.

Anahtar Kelimeler

Dil becerileri , dinleme/izleme , konuşma , okuma , yazma

Kaynakça

• Akaydın, Ş. & Çeçen, M. A. (2015). Okuma becerisiyle ilgili makaleler üzerine bir içerik analizi. Eğitim ve Bilim, 40(178), 183-198. DOI: 10.15390/EB.2015.4139
• Aksan, D. (2017). Anlambilim. Ankara. Bilgi.
• Altunkaya, H. (2017). Konuşma ile ilgili temel kavramlar. A. Akçay & S. Baskın (Ed.), Etkinliklerle hafta hafta konuşma eğitimi içinde (s. 25-5). Ankara: Anı.
• Arı, G. (2018). Konuşma eğitimi içinde M. Durmuş ve A. Okur (Ed.), Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretimi el kitabı (s. 277- 293). Ankara: Grafiker.
• Arıcı, A. F. (2018). Okuma eğitimi. Pegem.
• Arslan, G. G. (2023). Türkçe öğretim programları alanında yayınlanmış lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Aydeniz, S., & Haydaroğlu, M. (2021). Dört temel dil becerisi alanında yapılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Türkiye Eğitim Dergisi, 6(1), 200-216. DOI: 11..11111/ted.xx
• Aydın, E. (2019). Yabancı Dil Olarak Türkçenin Öğretiminde dijital hikâye anlatımının yaratıcı yazma becerisine etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Nevşehir.
• Aydın, Ş. (2018). Dinleme/izleme türlerinin terim ve tasnif bakımından karşılaştırmalı incelemesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bahar, M. A. (2020). Okuma edimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Barın, E. (2009). Yurt dışındaki Türk çocuklarına Türkçe öğretiminde dikte ve yazılı anlatımın önemi. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten, 54(1), 20-32.
• Boyacı, S. & Demirkol, S. (2018). Türkçe eğitimi alanında yapılan doktora tezlerinin incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(2), 512-531. https://doi.org/10.16916/aded.363599
• Bozkurt, B., & Uzun N. (2015). Türkçenin eğitimi-öğretimine ilişkin bir alanyazını değerlendirmesi: Uluslararası bilimsel toplantılarda eğilimler/yönelimler. Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 1(2), 1-15.
• Büyük, Ü. (2022). Farklı programlardaki Türkçe eğitimi tezlerinin eğilimleri. Yüksek Lisans Tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Çanakkale.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Ceran, D., Aydın, M., & Onarıcıoğlu, A. S. (2018). Okuma eğitimi üzerine yapılan tezlerde eğilimler: Bir içerik analizi çalışması. Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 2377-2392. https://doi.org/10.29299/kefad.2018.19.03.016
• Coşkun, E., Özçakmak, H. & Balcı, A. (2012). Türkçe eğitiminde eğilimler: 1981-2010 yılları arasında yapılan tezler üzerine bir meta-analiz çalışması. Türkçenin Eğitimi Öğretimi Üzerine Çalışmalar, 204-212.
• Çalık, M., & Sözbilir, M. (2014). İçerik analizinin parametreleri. Eğitim ve Bilim, 39(174), 33-38. https://doi.org/10.15390/EB.2014.3412
• Çetin, D. (2017). Dil becerileri- anlatma (konuşma ve yazma becerileri) içinde H. Develi, C. Yıldız, M. Balcı, İ. Güntekin ve D. Melanlıoğlu (Ed.), Uygulamalı Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı (s. 359- 393). İstanbul: Kesit.
• Çifçi, M. (2023). Yazma öğretiminin. C. Alyılmaz, O, Er, & İ, Çoban, (Ed.), Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 173-192). Bursa: Teke.
• Demir, T. T. & Çalışkan, G. (2021). Türkçe eğitimi alanında nitel araştırma yöntemleri kullanılarak yapılan doktora tezlerindeki eğilimler. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(4), 1412-1429.
• Demirel, Ö. (2021). Yabancı dil öğretimi: Dil pasaportu, dil dosyası, dil biyografisi. Pegem.
• Denkel, A. (1981). Anlaşma: Anlama-anlatma. İstanbul: Boğaziçi.
• Doğan, Y. (2019). Dinleme eğitimi. Ankara: Pegem.
• Elbir, B. & Bağcı, C. (2013). Birinci ve ikinci kademe okuma eğitimi üzerine yapılan lisansüstü çalışmaların değerlendirilmesi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 229-247. https://doi.org/10.14520/adyusbd.412
• Gazi Üniversitesi (2019). Kuruluşunun 30. yılında Türkçe eğitimi ana bilim dallarının dünü, bugünü, yarını çalıştayı. 5 Aralık 2019
• Göçer, A. (2018). Yazma eğitimi. Ankara: Pegem.
• Gökçen, D. & Arslan, M (2019). Türkçe eğitimi araştırmalarına genel bir bakış: Bibliyometri çalışması. Journal of Research in Turkic Languages, 1(1), 39-56. DOI : 10.34099/jrtl.113
• Gündoğdu, K. & Dönmez, B. (2016). 2000-2016 yılları arasında Türkçe öğretim programları alanında yayımlanan makale ve tezlerin analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 5(4), 2109-2125.
• Güneş, F. (2007) . Türkçe öğretimi ve zihinsel yapılandırma. Ankara: Nobel.
• Güzel, A. (2003). Türkçenin eğitimi-öğretimi bölümlerinde kurulması gerekli görülen anabilim dalları hakkında yeni projelerimiz. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 13, 63-86.
• Haçat, S. O., & Demir, F. B. (2019). Eğitim alanında okuryazarlık üzerine yapılan lisansüstü tezlerin analizi. Anadolu Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 116-145.
• İşcan, A. (2015). İletişim, konuşma ve konuşmayla ilgili temel kavramlar. Şahin, A. (Ed.) Konuşma eğitimi yöntemler – teknikler içinde (s. 1-27 ) Ankara: Pegem.
• Kan, M. O., & Uzun, G. L. (2016). Türkçe Eğitimi Alanındaki Yüksek Lisans Tezlerinin Yöntem Bölümlerine İlişkin Sözbilimsel Yapı Özellikleri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 331-343. https://doi.org/10.17860/efd.08113
• Karaca, İ. (2023). Türkiye’de ilk ,okuma yazma alanında yapılmış tezlerin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Karadağ, R. (2014). Okuma ilgisi, tutumları ve alışkanlığı ilgili araştırmaların lisansüstü analizi: YÖK ve Pro Quest veri tabanları örneklemi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 1-17. https://doi.org/10.9779/PUJE619
• Karagöz, B. & Şeref, İ. (2019). Okuma alanındaki araştırmaların bibliyometrik özellikler açısından incelenmesi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 781-799. https://doi.org/10.16916/aded.581630
• Karagöz, B., & Şeref, İ. (2021). Türkçe eğitimi doktora tezlerine bütünsel bir yaklaşım (1995-2020). SEFAD, 46, 43-68. https://doi.org/10.21497/sefad.1031689
• Karatay, H. (2018). Okuma eğitimi: Kuram ve uygulama. Ankara: Pegem.
• Karatay, H. (2020). Türkçenin yabancı dil olarak öğretimi el kitabı. Ankara: Pegem.
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokul öğrencileri için dinleme kaygısı ölçeğinin geçerlik ve güvenirlik çalışması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(11),851-76. https://doi.org/10.14520/adyusbd.418
• Melanlıoğlu, D. (2013). Ortaokuldaki dinleme eğitiminin verimliliğine ilişkin fonomografik bir araştırma. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 34-44.
• Melanlıoğlu, D. (2023). Dinleme eğitiminin güncel sorunları. C. Alyılmaz, O, Er, & İ, Çoban, (Ed.), Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 113-154). Bursa: Teke.
• Önal, A., & Maden, S. (2021). Türkçe eğitimi ile ilgili 2015-2019 yılları arası lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 23(3), 929-941. https://doi.org/10.32709/akusosbil.879623 Özbay, M. (2012). Anlama teknikleri 2 dinleme eğitimi. Ankara: Öncü.
• Özbay, M. (2013). Türkçe özel öğretim yöntemleri. Ankara: Öncü.
• Özçakmak, H. (2017). Türkçe eğitimi lisansüstü araştırmalarında yeni yönelimler (2011-2015). Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 6(3), 1607-1618.
• Özdemir, B. (2023). Ana dili olarak Türkçe öğretiminde okuma becerisinin unsurları. Y. Ö. Uğurelli ve B. Dedeoğlu Orhun (Ed.) Türkçe öğretiminde okuma eğitimi el kitabı içinde (s. 3-18). Ankara: Pegem. Özdemir, S. (2018). Okumaya ilişkin lisansüstü araştırmaların eğilimleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 6(4), 1161-1178. Öztürk, O., & Gürler, G. (2021). Bir literatür inceleme aracı olarak bibliyometrik analiz. Ankara: Nobel.
• Polat, S. (2017). Ses eğitiminin temel ögeleri ve çeşitli söyleme tekniklerine yönelik uzman görüşleri ve performans değerlendirme ölçeği örneği. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(1), 1-18. https://doi.org/10.22252/ijca.321534
• Potur, Ö. & Yıldız, N. (2016). Konuşma becerisi alanında yapılan akademik çalışmaların eğilimleri. Dil ve Edebiyat Eğitimi Dergisi, (18), 27-40.
• Sarikaya, B. (2018). Dinlemeyle ilgili temel kavramlar. A. Akçay (Ed.) Dinleme/izleme eğitimi içinde (s. 55-75). Ankara: Nobel.
• Sevim, O., & Erem, N. H. Ö. (2012). Türkçe eğitimi alanındaki yüksek lisans tezlerinin başlıklarına ve özetlerine eleştirel bir bakış. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 1(3), 174-186. https://doi.org/10.7884/teke.69
• Sevim, O., & İşcan, A. (2012). Türkçenin eğitimi ve öğretimi alanında yapılan yüksek lisans tezlerinde geçen anahtar kelimelere dönük bir içerik analizi. Turkish Studies, 7(1), 1863-1873.
• Sidekli, S. & Çetin, E. (2017). Okuduğunu anlama stratejilerinin okuduğunu anlamaya etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Trakya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 285-303. https://doi.org/10.24315/trkefd.321757 TDK. (2025). Elektronik Sözlük. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Tok, M. & Potur, Ö. (2015). Yazma eğitimi alanında yapılan akademik çalışmaların eğilimleri: 2010-2014 yılları. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 3(4), 1-25. https://doi.org/10.16916/aded.30614
• Topçuoğlu Ünal, F., & Özden, M. (2019). Diksiyon ve konuşma eğitimi. Ankara: Pegem.
• Uçgun, D. (2023). Konuşma eğitiminin güncel sorunları. C. Alyılmaz, O, Er, & İ, Çoban, (Ed.), Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 85-112). Bursa: Teke.
• Ustabulut, M. Y. (2021). Türkçe öğretiminde yansıtıcı düşünme uygulamalarına ilişkin araştırmaların eğilimleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 10(3), 1089-1104.
• Ünal, F. T. & Özer, F. (2014). Türkçe öğretiminde dinleme becerisi ile ilgili kaynakça çalışması. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 203-218.
• Ürün Karahan, B. (2023). Okuma becerisi ve okuma becerisinin güncel sorunları. C. Alyılmaz, O, Er, & İ, Çoban, (Ed.), Türkçe eğitiminin güncel sorunları içinde (s. 155-172). Bursa: Teke.
• Varışoğlu, B., Şahin, A. & Göktaş, Y. (2013). Türkçe eğitimi araştırmalarında eğilimler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 13(3), 1767-1781. DOI: 10.12738/estp.2013.3.1609
• Yağmur Şahin, E., Kana, F. & Varışoğlu, B. (2013). Türkçe eğitimi bölümlerinde yapılan lisansüstü tezlerin araştırma eğilimleri. International Journal of Human Sciences, 10(2), 356-378.
• Yalçın, A. (2018). Son bilimsel gelişmeler ışığında Türkçenin öğretimi yöntemleri. Ankara: Akçağ.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2020). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yılmaz, D. & Kaya, S. (2020). İlk okuma yazma ve Türkçe öğretimi ile ilgili tezlerin incelenmesi. Turkish Studies – Educational Sciences, 15(1), 443–456.