ÇOCUK KİTAPLARINDA SORUN ODAKLILIK: ENGELLİLİK ALGISI

Yıl 2019, Cilt: 3 Sayı: 1, 56 - 76, 26.06.2019

Yasin Mahmut Yakar Oğuzhan Yılmaz Hatice Derya Yılmaz

Öz

Çocuk kitaplarının edebî duyuş kazandırma yanında bir başka
işlevi de çocuğa hayata dair bir takım farkındalıklar kazandırmasıdır. Çocuk
kitaplarında temel amaç eğitmek olmasa da, çocuğu hayatta karşılaşabileceği bir
takım olay ve durumlara karşı hazırlama görevi de üstlendiği söylenebilir. Çalışmanın
amacı çocuk kitaplarında yer alan engelli kahramanların kendilerini algılama
biçimleri ile çevrenin engellilik algısının tespitidir. Bu sebeple çalışmada
doküman analizi deseni kullanılmıştır. Çalışmada incelenen eserlerde kimi zaman
toplumun, kimi zaman da engelli bireyin kendini “öteki”leştirdiği
görülmektedir. Özellikle engel gruplarında bedensel engele yönelik
kahramanların ağırlıkta olduğu görülmektedir. Bu durumun zihinsel engelli
bireylerin duygu dünyalarını anlatmalarının zor olmasından kaynaklandığı
düşünülmektedir. Eserleri engelli bireylerin de okuyacağı göz önünde bulundurulduğunda
yaşadıkları pek çok deneyimin somutlaştırıldığı söylenebilir. Bununla birlikte
eserlerde olumlu tavır/bakış açısından ziyade olumsuz bakış açılarının daha
yoğun hissedildiği görülmüştür. Çalışma sonucunda engelliliğin farklı
boyutlarıyla ve edebîlik göz önünde tutularak incelenen eserlerde kendine yer
bulduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

çocuk edebiyatı, engellilik, sorun odaklılık

Kaynakça

• Avcı Çakman, K. (2016). Düşlerin peşindeki çocuk. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Bektaş, H. (2017). Sevginin gizli tarifi. İstanbul: Altın Kitaplar.
• Can, D., Pekbay, C., Hakverdi Can, M., Kaya, G., Avşar Tuncay, A., Candan, S. (2017). İlköğretim ders kitaplarında engellilik. PAU Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 75-89.
• Cemali, Z. (2018). Patenli kız. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Çayır, K. ve Ergün, M. (2013) Ders kitaplarında engellilik. Engelli Hakları İzleme Grubu Projesi. http://secbir.org/images/haber/2012/07/derskitaplarindaengellilik_rapor.pdf
• Çınaroğlu, Ayla. (2011). Denize doğru. İzmir: Uçanbalık.
• Demiral, S. (2015). Parmak uçları. İzmir: Tudem.
• Gedikoğlu Özilhan, Y. G. ve Karadayı, Ş. (2015). Sol ayağım ve kardeşim benim adlı çocuk romanlarında engelliliğe ailenin, toplumun ve engellinin bakış açısı. II.
• Uluslararası Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu. 576-583.
• Güngörmüş Özkardeş, O. (2013). Farklı gelişen çocuklarla ilgili olarak ülkemizde yayınlanmış kitapların incelenmesi. I. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi. 1, 173-198.
• Gürdal Ünal, A. (2011). Türk çocuk edebiyatında engellilik. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Kaynak, M. F. (2016). Güneşe açılan pencere. İstanbul: Bu Yayınevi.
• Kural, L. (2012). Sorun odaklı yazında işitme yetersizliğine karşılaştırmalı bir yaklaşım. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kutlu, A. (2018). Merhaba sevgi. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Önderoğlu, N. (2015). Bana sesini bırak. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Sever, S. (2013). Çocuk Edebiyatı ve Okuma Kültürü. İzmir: Tudem Yayınevi.
• Soysal, M. (2017). Daralan. İstanbul: Günışığı Kitaplığı.
• Şirin, M. R. (20017). Çocuk edebiyatına eleştirel bir bakış. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Tuncer, A. T., Karasu, N., Altunay, B., Güler, Ö. (2011). Türkçe ilköğretim ders kitaplarında engel ve engellilik: Bir doküman analizi örneği. GÜ, Gazi Eğiti Fakültesi Dergisi, 31(2), 439-457.
• Ural, Y. (2014). Müzik satan çocuklar. İstanbul: Marsık Kitap.
• Ünüvar, Z. (2009). Sihirli sözcükler. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Yakar, Y. M. (2018). Çocuk şiirinde sorunlu coğrafyalar ve acı çeken çocuklar. Ekev Akademi Dergisi, 73, 585-594.