ÇOKANLAMLILIK VE AÇ- EYLEMİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 39 - 49, 30.12.2020

Ceren Selvi

Öz

Çokanlamlılık, Türkçe Sözlük’te “Bir kelimenin birçok anlam bildirme niteliği” olarak tanımlanmaktadır. Dilbilim alanında ise, bir gösterge yani sözcüğün birbiri ile ilişkili birden fazla anlama sahip olması şeklinde ele alınmaktadır. Çok anlamlılığın üzerinde durulması gereken temel noktası, bağlam içerisinde belirlenen bir anlama sahip olmasıdır. Bu çalışmanın temel noktası da bağlamdır.
Çalışmada öncelikle açmak eyleminin tespiti için seçilen eserlerin ilk baskıları üzerinde bir tarama yapılmıştır. Bu eserler 1910 yılından itibaren her on yıllık dilimler içerisinden seçilmiştir. Eserler içerisinde yer alan açmak eylemlerini tespit etmek için {–An} sıfat-fiil eki kullanılmıştır. Çünkü {–An}sıfat-fiil eki, eylemlerin kullanım sıklıklarının belirlenmesinde açık ve net sonuçlar vermektedir ve ayrıca {–An}sıfat-fiil eki aynı zamanda kelime grupları ve yan cümlecik oluşturma yapısına sahiptir.
Seçilen 11 edebî eser içerisinde açmak eylemi toplamda 23 cümlede karşımıza çıkmıştır. 23 cümle içerisinde bağlamda kullanılan eylemleri arasından 5 cümlede Türkçe Sözlük’te olmayan yeni anlamlar tespit edilmiştir.
Çalışmanın temel amacı, dilde var olan ancak kullanıldığı bağlama (context) göre değişebilen anlam farklılıklarını ortaya koymak ve dilde kullanılmasına rağmen sözlükte yer almayan yeni anlamların ortaya çıkarılmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Çokanlamlılık, Bağlam, Eylem

Teşekkür

Şimdiden zahmetleriniz için teşekkür ederim kıymetli hocalarım.

Kaynakça

• Aksan, D. (2016). Anlambilim. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Bayar, N. (2006). Açıklamalı Yeni Kelimeler Sözlüğü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çetin, M., Yiğit, M., Karlı, E. (2011). Dilde Anlam ve Bağlam (s. 1368-1372). 1st International Conference on Foreign Language Teaching and Applied Linguistics, May 5-7 2011, Sarajevo.
• Çotuksöken, Y. (2012). Türkçe Dil ve Edebiyat Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Papatya Yayıncılık Eğitim.
• İmer, K., Kocaman, A., Özsoy, S. (2013). Dilbilim Sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Karaağaç, G. (2013). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (Eylül 2013). Anlam. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2017). Dil Bilgisi Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Rifat, M. (2014). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları-1, Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2014). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları-2. Temel Metinler. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Rifat, M. (2014). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.