“TÜRKÇEDE SÖZ DİZİMİ” NİN FARKLI BASKILARINDA YER ALAN KELİME GURUPLARINDAKİ SINIFLANDIRMALARIN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 1 - 38, 30.12.2020

Büşra Ergun Yusuf Avcı

Öz

Söz dizimi, yargılı bir anlatım birimi olan cümle ile yargısız bir anlatım birimi olan kelime guruplarının her türlü özelliklerini içine alan bir alandır. Bu alan da kendi içinde belli kurallardan meydana gelmektedir. Bu kurallar, Türk düşünce sisteminin yansıması şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Türk düşünce sisteminin söz diziminde gerek cümlede gerekse kelime guruplarında en önemli unsuru sona bırakma özelliği vardır. Bu özellik, Türk düşünce yapısının bir ürünüdür. Kelime veya kelime guruplarının işlevi, yargıya yani cümlenin yapısındaki en önemli unsura “yükleme” göre değişmektedir. Farklı yaklaşımlar, araştırmacıların söz dizimine yönelik oluşturdukları alan kitaplarına yansımaktadır. Karahan, altı ve öncesindeki baskılarda şekil merkezli yaklaşımla eserlerini oluştururken yedi ve sonrasındaki baskılarda eserlerini anlam merkezli yaklaşım doğrultusunda oluşturmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türk düşünce sistemine uygun olan “anlam merkezli” yaklaşımdan yola çıkarak Leyla Karahan’ın eserlerinden biri olan “Türkçede Söz Dizimi” kitabının altı ve öncesindeki baskıları ile yedi ve sonrasında çıkardığı baskıları kelime guruplarına yönelik sınıflandırmalar açısından karşılaştırmak ve değerlendirmektir. Bu çalışmada nitel araştırma desenlerinden durum çalışması deseni kullanılmıştır. Araştırmanın veri analizinde içerik analizi, veri toplama aracı olarak ise doküman incelemesi yöntemi kullanılmıştır. Gramer çalışmalarında şeklin yanında anlam merkezli yaklaşımın da ele alınıp anlamın daima ön planda tutulması gerektiği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

kelime gurupları, anlam, şekil merkezlilik

Kaynakça

• Avcı, Y. (1995). Fıtrat ve Dilciliği. (Doktora Tezi). Ankara: Gazi Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avcı, Y. (2012). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminde Dil-Düşünce Analizi Teorisi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi1(3), 1-15.
• Banguoğlu, T. (2011). Türkçenin Grameri. Ankara: TDK Yayınları
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2018). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Basım Yayın Tanıtım.
• Fıtrat, A. (1927). Serf. Taşkent: Özbekistan Devlet Neşriyatı.
• Gencan, T.N. (2001). Dilbilgisi. Ankara: Ayraç Yayınevi.
• Gökdayı, H. (2017). Öbekleri Oluşturan Sözcükler Arasındaki Anlam İlişkileri. Uluslararası Dil, Edebiyat ve Halkbilimi Araştırmaları Dergisi (14), 1-25.
• Karahan, L. (2013). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karahan, L. (1999). Türkçede Söz Dizimi. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Kerimoğlu, C. (2007). Türkçe Dil Bilgisi Öğretiminde Söz Dizimi ile İlgili Kabuller üzerine II (Cümle Ögeleri). İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi (20), 119-129.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri Şekil Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Şimşek, R. (1987). Örneklerle Türkçe Sözdizimi. Ankara: Kuzey gazetecilik matbaacılık.