ENVERÎ’NİN KASİDELERİNDE SAVAŞ TASVİRLERİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 84 - 139, 30.12.2020

Metin Ceylan

Öz

Şairler, yaşadıkları çağın hayat tezahürlerini, konuştukları dilin inceliklerinden yararlanarak çeşitli yönleriyle dile getiren sanatçılardır. Geçmişten günümüze devam eden bu süreç, birçok unsuru içinde barındırmaktadır. Şairler, kaleme aldıkları veciz ve beliğâne manzumeleriyle; doğumdan ölüme, gençlikten ihtiyarlığa, hastalıktan savaşlara ve unutulmayan aşklara kadar nice güzellikleri ve acıları bu güne ulaştırmayı başarmış, seçkin şahsiyetlerdir. Şairlerin eserlerinde yer verdikleri ve toplumların bünyesinde en fazla etki bırakan hususlardan biri de savaşlardır. Antik Yunan edebiyatındaki İlyada, İran edebiyatındaki Şehnâme, Türk edebiyatındaki Gazavatnâmeler gibi günümüze ulaşmış olan önemli eserler, savaşların mahiyetini, cemiyetlerde bıraktığı derin tesirleri ve savaşların, dünya tarihindeki konumunu yansıtmaları bakımından değerli görülmektedir.
Bu çalışmada, 13. yüzyıl İran edebiyatı şairi Enverî’nin kasidelerinde yer alan savaş tasvirleri ele alınmış ve incelenmiştir. Enverî’nin yaşadığı bu yüzyıl, Türklerin, İranlıların ve Arapların tarihinde birçok savaşa sahne olmuş bir dönemdir. Enverî’nin savaş tasvirleri ile ilgili beyitleri, İran coğrafyasında birbiriyle mücadele içerisinde bulunan Türklerin, özellikle Selçuklu Türklerinin savaşlarını, onların içinde yaşamış bir şairin gözüyle aktarması nedeniyle önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Enveri, Kaside, Savaş, Tasvir, İran Edebiyatı, Türk Edebiyatı, Nef'i, Memduh, Türkler, Seçuklular

Kaynakça

• Akyüz K. (1986). Batı Tesirinde Türk Şiiri Antolojisi, İnkılâp Kitabevi, İstanbul.
• Asuman G. (2018). “Sultan Mahmud’un Son Yolculuğuna Bir Ağıt”, İ.Ü. Şarkiyat Mecmuası, 33, İstanbul.
• Brujin J. T. P. (2012). “Anwari”, Encyclopædia Iranica, C. II, Fasc. 2 http://www.iranicaonline.org/articles/anwari.
• Büyükakıncı E. (2003). “Uluslararası İlişkilerdeki Savaş İncelemelerinde ‘Tarih’in Metodolojik Araç Olarak Kullanımına Bir Bakış”, Doğu Batı, S. 24.
• Çetin O. (1995), “Horasan”, TDVİA, C. XVIII, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Ertuğrul, A. (yay. haz.) (2004). Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik (Kitabu Sûreti’l-Arz), Müslüman Coğrafyacıların Gözüyle Ortaçağ’da Türkler, İbn Havkal, İstahrî, Kudâme b. Ca‘fer, İbn Fakîh, İbn Rusteh, El-Ya‘kûbî, İbn Hurdazbih İçinde, (drl. çev. Yusuf Ziya Yörükan), Gelenek Yayınları, İstanbul.
• Hegel G. W. F. (1974). Essential Writings, (ed. Fredrick G. Weiss), Touchbooks, Newyork.
• Harper. (Aktaran: Bağçe H. E. 2003) “Küresel Savaşların Eşiğinde Kant ve Hegel’i Yeniden Okumak: Sürekli Barış İçin Savaş Gerekli mi?”, Doğu Batı, S. 24, Ağustos-Eylül-Ekim
• İbn Havkal (2004). “Kitâbü’l-Mesâlik ve’l-Memâlik (Kitabu Sûreti’l-Arz)”, Müslüman Coğrafyacıların Gözüyle Ortaçağ’da Türkler, İbn Havkal, İstahrî, Kudâme b. Ca‘fer, İbn Fakîh, İbn Rusteh, El-Ya‘kûbî, İbn Hurdazbih İçinde, (drl. çev. Yusuf Ziya Yörükan, haz. Ali Ertuğrul), Gelenek Yayınları, İstanbul.
• Kant I. (1993). Political Writing, (ed. HansReiss), Cambridge: Cambridge University Press, (aktaran H. Emre Bağçe), “Küresel Savaşların Eşiğinde Kant ve Hegel’i Yeniden Okumak: Sürekli Barış İçin Savaş Gerekli mi?”, Doğu Batı, S. 24, Ağustos-Eylül-Ekim, 2003.
• Karahan, A. (1988). Nef’î, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Karahan A. (1995). “Enverî, Evhadüddin”, TDVİA, C. XI. Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Khanbagi R. (2004). “Preface”, Persian Classical and Modern Poetry – A Bibliography, International Society for Iranian Culture, Global Scholary Publications, New York.
• Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi, Ötüken Yayınları, Ankara.
• Kudekanî, Ş. (M 1995-H 1374). Muhammed Rızâ; “Müflis-i Kimyâ-fürûş”, Tehrân.
• Lambdin L. C., Lambdin R. T. (2000). “Islamic Literature”, Encyclopedia of Medieval Literature, Routledge, (ed. Laura Cooner Lambdin, Robert T. Lambdin), New York.
• Levend A. S. (1988). Türk Edebiyatı Tarihi, C. I, Türk Tarih Kurumu Yayınları, VIII. Dizi, 3. Baskı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Nefîsî S. (M 1997-H 1376). Dîvân-i Enverî, Tehrân.
• Nefisî S. (M 2010-H 1389). Ahvâl ve Asâr-ı Enverî (Enverî’nin Edebî Kişiliği ve Eserleri), Pervîz Bâbâyî, Dîvân-ı Enverî, Mü’essese-i İntişârât-ı Nigâh, Tahran.
• Özaydın A. (1995). “Sencer”, TDVİA, C. XXXVI., Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, İstanbul.
• Rezevî M. (M 1985-H 1364). Muhammed Takî; Dîvân-ı Enverî, C. 1, Tehrân.
• Rypka J. (2001). “Poets and Prose Writers of the Late Seljuq and Mongol Periods,” The Cambridge History of Iran, The Saljuq and Mongol, (ed. J. A. Boyle), C. 5, Cambridge University Press, 4. Baskı, Cambridge. Saberi R. (çev.) (2012). “An Invitation to Persian Poetry”, Ketab Corp. 2. Baskı, Los Angeles.
• Schimmel A., Welch S. C. (1983). “Anvari and His Poetry”, Anvari’s Divan – A Pocket Book for Akbar, The Metropolitan Museum of Art, New York.
• Semerkandlı Devletşah (2003). Tezkiretü’ş-Şu‘ara, (yay. haz. Edward Granville Brown), Esatîr Yayınları, Tahran.
• Starr S. F. (2013). Lost Enlightment, Central Asia’s Golden Age from the Arab Conquest to Tamerlane, Princeton University Press, Princeton.
• Sümer F. (2009). “Selçuklular” TDVİA, C. XXXVI, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Şehidî S. C. (M 2008-H 1387). “Şerh-i Lügat ve Müşkülât-ı Divan-ı Enverî” (Enverî’nin Lügat Şerhi ve Divan’ının Zorlukları), İlmî ve Ferhengi Yayınları Şirketi I. Baskı, 1979, Tahran.
• Tuna O. N. (1987). “Ebi Verdi İran’da Bir Türk Diyalekti”, Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten, Türk Dil Kurumu Yayını, Ankara.
• Vanlıoğlu M. (2001). Fars Edebiyatı, TDVİA, C. 24, İstanbul.
• Yıldırım N. (2012). Îrân Edebiyatı (Gazneliler Dönemi), Fen-Edebiyat Fakültesi Yayınları. No:258, Edebiyat Kesimi Yayınları No: 192, Doğu Dilleri ve Edebiyatları Yayınları No: 74, Erzurum.
• Zebîhullah, S. (M 1992-H 1371). Tarîh-i Edebiyât der Îrân, Tehrân, Firdevsî Yayınevi (İntişârât-i Firdevsî),Tahran.