DİNLEME BECERİSİ İLE İLGİLİ YAPILAN ÇALIŞMALARIN GENEL GÖRÜNÜMÜ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 98 - 123, 30.06.2022

Ali Göçer , Turan Bıyık

Öz

İnsanın sosyal bir varlık olması çevresiyle iletişim kurmasını zorunlu hale getirir. En temel iletişim aracı olan dilin dört temel beceri alanlarından biri olan dinlemeyi, birey henüz anne karnında edinmeye başlar. Ülkemizde dinleme becerisi diğer temel dil becerilerine göre öğretim programlarında geç yer bulmuş ve üzerine yapılan araştırmalar ve uygulamalar açısından geride kalmıştır. Dinlemenin, bireyin okula gelmeden kazandığı sıradan bir beceri olduğu kanısı dinleme becerisi üzerine yapılan çalışmaları ve ders uygulamalarını olumsuz yönde etkilemiştir. Son yıllarda dinlemenin öneminin fark edilmesiyle dinleme üzerine yapılan çalışmalar artmış, öğretim programlarında dinleme kazanımlarına ve ders kitaplarında dinleme metinlerine yer verilmeye başlamıştır. Bu çalışmada, dinleme becerisi hakkında kuramsal bilgiler belirlenerek ve alanyazında dinleme üzerine yapılan çalışmalar özetlenerek alanyazında dinleme becerisinin genel görünümünün ortaya çıkarılması amaçlanmıştır. Araştırmada nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Verilerin toplanması sürecinde doküman taraması/incelemesi modelinden yararlanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle incelenmiştir. Araştırmada iletişim, dil, temel dil becerileri, dinleme becerisi, TDÖP’de dinleme becerisi, dinleme strateji, yöntemleri üzerine kuramsal bilgiler belirlenmiştir. Ayrıca 2005’ten 2022 yılı mayıs ayına kadar dinleme becerisi üzerine hazırlanmış 263 araştırma türüne, yayın yılına, araştırma yöntemine, çalışma grubuna ve konusuna göre incelenmiştir. Veriler yüzdeler, frekans değerleri, tablolar ve grafiklerle görselleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Dinleme/izleme becerisi, dil, iletişim

Kaynakça

• Altunkaya, H. (2018). Dinleme türleri. A. Akçay (Ed.), Dinleme izleme eğitimi içinde (s. 87). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akçay, A. (2018). Dinleme/izleme eğitimi. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Akkaya, N. ve Ünal, E. (2016). Sözlü iletişim. Fatma Susar Kırmızı (Ed.), İlk ve ortaokullarda Türkçe öğretimi 2015 programına uygun içinde (s. 61-73). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Akyol, H. (2010). Yeni programa uygun Türkçe öğretim yöntemleri (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Alyılmaz, C. (2010). Türkçe öğretiminin sorunları. Turkish Studies, 5 (3), 728-749.
• Aytan, T., Güney, N., Şahin, E. Y. ve Bayar, A. (2014). Altıncı sınıf öğrencilerinin dinleme becerilerinin taşımalılık değişkeni açısından değerlendirilmesi, Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 269-285.
• Başkan, Ö. (2003). Bildirişim insan-dili ve ötesi. İstanbul: Multilingual.
• Banguoğlu, T. (2004). Türkçenin grameri. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Bello, A. A. (2018). Curriculum implementation: Strategies for mounting listening skills among junior secondary school students. Journal of Pedagogical Research, 2(1), 63-77.
• Bozkurt, F. (2004). Türkiye türkçesi. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Büyükikiz, K. K. ve Hasırcı, S. (2013). Anadili öğretiminde konuşma becerisinin yeri. Okuma Yazma Eğitimi Araştırmaları, 1(1), 57-63.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Çaylı, C., ve Göçer, A. (2021). Ortaokul Türkçe derslerinde dinleme sürecine yönelik uygulamalar üzerine bir araştırma. International Journal of Social Sciences and Education Research, 8(1), 21-43.
• Çelikbaş, K. A. (2010). Anlama / Dinleme stratejilerinin kullanımı ile dinlediğini anlama düzeyi arasındaki ilişki (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Van
• Demirel, Ö. (1999). İlköğretim okullarında Türkçe öğretimi. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Doğan, Y. (2008). İlköğretim yedinci sınıf öğrencilerinin dinleme becerisini geliştirmede etkinlik temelli çalışmaların etkililiği. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(2), 261-268.
• Doğan, Y. (2011). Dinleme eğitimi. Pegem Akademi Yayıncılık
• Doğan, Y. (2013). Dinleme eğitimi: kuram, uygulama, ölçme ve değerlendirme. A. Güzel ve H. Karatay (Editörler), Türkçe öğretimi el kitabı içinde (s. 151-175). Ankara: Pegem Akademi.
• Ergin, M. (1999). Türk dil bilgisi. İstanbul: Bayrak Yayınları.
• Ergin, A. & Birol, C. (2000). Eğitimde İletişim, Ankara: Anı Yayıncılık.
• Güneş, F. (2013). Türkçe öğretimi yaklaşım ve modeller. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Göçer, A. (2012). Dil-kültür ilişkisi ve etkileşimi üzerine. Türk Dili, 729(1), 50-57.
• İşeri, K. ve Yılmaz, İ. (2008). Dinleme edimine ilişkin etkinliklerin değerlendirilmesi. Dil Dergisi, 139, 7-24.
• Johnson, O. K. (1951). “The Effect of Classroom Training upon Listening Comprehension”, The Journal of Communication, S. I, s. 57-62.
• Kahtalı, B. D., Bahadır, Oğuz., Cayhan, C., ve Taşkın, N. Türkiye’de dinleme eğitiminin geldiği nokta (2017-2019 yılları). Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, (4), 645-663.
• Kardaş, M. N. ve Harre, T. (2015). 6-8. sınıf öğrencilerinin Türkçe dinleme/ izleme becerilerini geliştirmeye yönelik etkinlik önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 13, 264-291.
• Kaya, D. (2014). Dinleme eğitimi. Yılmaz, M. (Ed.), Yeni gelişmeler ışığında Türkçe öğretimi içinde (s. 1741). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Kurudayıoğlu, M., ve Kiraz, B. (2020). Dinleme stratejileri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 8(2), 386-409.
• Kemiksiz, Ö. (2015). Türkçe öğretiminde eleştirel dinleme. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖS-II: 299-316.
• Keçik, İ. & Uzun, L. (2004). Türkçe Sözlü ve Yazılı Anlatım. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları
• Kurt, P. (2006). Zarf-fiillerin Anlam Farklılıklarının Kavratılması. Yayımlanmamış Yüksek Lisan Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Maden, S. ve Durukan, E. (2011). Türkçe öğretmeni adaylarının dinleme stillerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(4), 101-112.
• MEB (2019). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
• Melanlıoğlu, D. (2012). Dinleme becerisine yönelik ölçme değerlendirme çalışmalarında üstbiliş stratejilerinin kullanımı. Turkish Studies, 7(1), 1583-1595.
• Özbay, M. (2006). Türkçe özel öğretim yöntemleri II. Ankara: Öncü Kitap.
• TDK (2019). http://www.tdk.gov.tr/ Erişim tarihi: 25.04.2022
• Tompkins, G. E. (2009). Language arts: Patterns of practice. Pearson Education.
• Saussure, F. (1998). Genel dilbilim dersleri (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Sevim, O. (2018). İletişim ve Dinleme. A. Akçay (Ed.), Dinleme izleme eğitimi içinde (s. 37). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Yalçın, S. K. ve Şengül, M. (2007). Dilin iletişim süreci içerisindeki rolü ve işlevleri. Turkish Studies, 2(2), 749-769.
• Yıldırım, A., ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, N. ve Kılınç, A. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE), ÖS-II, 17-34.
• Yıldız, N. (2015). Dinleme stratejileri öğretiminin beşinci sınıf öğrencilerinin dinlediğini anlama becerilerine etkisi. Yayımlanmamış doktora tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.