ESKİ TÜRK EDEBİYATI HAKKINDAKİ TARTIŞMALARA GENEL BİR BAKIŞ

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 52 - 76, 29.06.2024

Metin Ceylan

Öz

Divan edebiyatı XIII. yüzyıldan başlamak suretiyle XIX. yüzyılın ikinci yarısına kadar devam eden, yaklaşık altı yüzyıl boyunca Türk toplumunun duygu, düşünce ve hayat serüvenini içine alan bir olgudur.Divan edebiyatının, kuramsal olarak İslam kültürüne sıkı sıkıya bağlı olması, başlangıçta Fars edebiyatını örnek alışı, uzun yıllar onun etkisi altında devam etmesi ve Arapça-Farsça sözcüklerle üretilmiş bir edebiyat niteliğine sahip bulunuşu, onun kimi zaman olumsuz değerlendirmelere maruz kalmasının en önemli sebeplerindendir. Bu edebiyata hangi açıdan bakılırsa bakılsın gerçek olan bir husus vardır ki, oda bu edebiyatın, Türk insanının ferdî ve içtimaî yönden kendini ifade etmesi ve her halükarda Türk edebiyatı olmasıdır.
Bu çalışmada, oldukça kapsamlı bir niteliğe sahip bulunan Divan edebiyatının mahiyeti ve günümüze bakan yönüyle ilgili bazı aydınların değerlendirmelerini esas alan unsurlar analiz edilmiştir. Şu kadar var ki Divan edebiyatının mahiyetiyle alakalı birçok bakış açısı ve değerlendirme bulunmaktadır. Bu değerlendirmeler onun olumlu taraflarının yanı sıra olumsuz olarak görülen yönleriyle de ilgilidir. Geldiğimiz bu nokta itibariyle günümüz okuyucularını da göz önünde bulundurduğumuzda söz konusu problemin yakın bir gelecekte halledilmesi, kanaatimizce pek mümkün görünmemektedir. Bu çalışmada, söz konusu problemlere aydınlarımızın bakış açıları çerçevesinden kısa değerlendirmeler yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Divan Edebiyatı, Divan Şiiri, Aruz, Dil

Kaynakça

• Anday, M. C. “Eski Şiirimiz”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Anday, M. C.Maddecilik ve Ülkücülük, İstanbul: Sander Yayınları, 1977.
• Andrews, W. G. Şiirin Sesi, Toplumun Şarkısı: Osmanlı Gazelinde Anlam ve Gelenek, (Orj. Poetry’s Voice, Society’s Song Ottoman Lyric Poetry), çev. Tansel Güney, İstanbul: İletişim Yayınları, 2000.
• Asiltürk, B. “Sabahattin Eyuboğlu’nun Şiir Görüşü”, Marmara Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (İstanbul, 2014): Cilt 1, Sayı 1.
• Ataç, “Şiirimiz Üzerine”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Beyatlı, Y. K.Güzel Yazılar Denemeler, Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 1999.
• Bilgegil, M. K. Ziya Paşa Üzerinde Bir Araştırma, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Basımevi, 1970.
• Enginün, İ.Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923) İstanbul: Dergâh Yayınları, 2007.
• Eyüboğlu, S. “Yeni Türk Sanatçısı ya da Frenk’ten Türk’e Dönüş”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Haz. Ahmet Necdet, İstanbul, Adam Yayınları, 1995.
• Gökyay, O. Ş. "Divân Edebiyatı Kimin?". TD, LI1/424, Nisan, 1987.
• Gölpınarlı, A. Divan Edebiyatı Beyanındadır, İstanbul: Marmara Kitabevi, 1945.
• Gölpınarlı, A. “Divan Edebiyatı Ölü Bilgilere Dayanır”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• İlhan, N. “Yeninin İçinde Eski: Tanzimat Dönemi Romanlarına Divan Şiirinin Yansıması” International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic (2012): Volume 7/4.
• Kaplan, M., Enginün, İ. & Emil, B.Yeni Türk Edebiyatı Antolojisi, C: III, İstanbul: Marmara Üniversitesi Yayınları, 1994.
• Kocatürk, V. M. “Divan Edebiyatı, Halk Edebiyatı,”, Varlık Dergisi, 15 Ocak 1936, N:61.
• Köprülü, M. F.Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1980.
• Levend, A. S. Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi, 1994.
• Levend, A. S. “Divan Edebiyatı Nedir Ne Değildir?”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Levend, A. S.Ümmet Çağı Türk Edebiyatı, Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı, 1962.
• Mutluay, R.100 Soruda Türk Edebiyatı, Birinci Baskı, İstanbul: Gerçek Yayınevi, 1969.
• Mutluay, R. “Klasik Bir Sanat Sayılabilir mi?”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Nayır, Y. N. “Cumhuriyetin On beş Yılında Edebiyatımız”, Varlık Dergisi, Ankara, Kasım 1938, c. 128.
• Necdet, A. “Divan Şiirinin Gelişimi”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Okay, O. “Eski Şiirimize Yaklaşmak”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Paşa, Z. “Şi’r ve İnşâ”, Hürriyet, Nr. 11, 20 Cemâziye’l-Evvel 1285 / 7 Eylül 1868, Londra: 1868,Sürgünde Muhalefet: Namık Kemal’in Hürriyet Gazetesi (1868-1869), Eksiksiz Tüm Koleksiyon, 1. bs., İstanbul: Vakıf Bank Kültür Yayınları, 2018), C. 1.
• Polat, N. H. “Yeni Lisan’da Divan Edebiyatı Eleştirisi”, Türk Dili Dergisi, 821, (Ankara, 2020): 28.
• Schimmel, A. “Alman Gözüyle Divan Edebiyatı”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, (İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Solok, C. K. “Divan Şiirine Uzaktan Merhaba”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Tanpınar, A. H.19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, İstanbul: Çağlayan Kitapevi, 1985.
• Tarlan, “Divan Edebiyatı Üzerine”, Bugünün Diliyle Divan Şiiri Antolojisi, ed. Ahmet Necdet, İstanbul: Adam Yayınları, 1995.
• Tarlan, A. N.Edebiyat Meseleleri, İstanbul: Ötüken Yayınları, 1981.
• Yücel, H. A.Türk Edebiyatına Toplu Bir Bakış, İstanbul: Remzi Kitaphanesi, 1932.