TÜRKÇE EĞİTİMİNDE METİN TEMELLİ İŞLEVSEL DİL BİLGİSİ ÖĞRETİMİNE YÖNELİK BİR EYLEM ARAŞTIRMASI

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 25 - 58, 31.12.2024

Sevtap Arslan , Ali Göçer

Öz

Dil, iletişim kurmanın ve bilgi aktarmanın temel aracı olarak, eğitim süreçlerinin merkezinde yer alır. Özellikle Türkçe eğitiminde, dilin işlevsel yönlerinin kavranması, öğrencilerin hem günlük yaşamda hem de akademik alanda başarılı iletişim kurabilmeleri için hayati önem taşımaktadır. Bu bağlamda metin temelli işlevsel dil bilgisi öğretimi, öğrencilerin dili bağlam içinde ve kullanım amacına göre analiz etmelerini ve uygulamalarını sağlayarak dil öğrenimini daha anlamlı ve kalıcı hale getirme potansiyeline sahiptir. Son yıllarda; geleneksel dil bilgisi öğretim yöntemlerinin ötesine geçerek dili kullanımı içinde öğretme yaklaşımı, giderek daha fazla kabul görmüştür. İşlevsel dil bilgisi, dili bir dizi kuralla sınırlı bir yapıdan ziyade, sosyal bir pratik ve iletişim aracı olarak ele alan bir yaklaşımdır. Bu çalışma; Türkçe eğitimi bağlamında, işlevsel dil bilgisi öğretimine odaklanarak metin temelli bir öğretim stratejisi geliştirilmesini ve bu stratejinin öğrencilerin dil kullanımı üzerindeki etkilerini incelemeyi amaçlamaktadır.
Eylem araştırması yöntemiyle gerçekleştirilen bu çalışma, 6. sınıfta 33 öğrenciyle 8 hafta boyunca sürdürülmüş ve 8 farklı eylem planı uygulanmıştır. Veri toplama sürecinde dokümanlar, gözlemler, mülakatlar, araştırma ve öğrenci günlükleri kullanılmıştır. Elde edilen veriler içerik analiziyle değerlendirilmiştir. Sonuçlar, metin temelli işlevsel dil bilgisi öğretiminin öğrencilerin dil bilgisi konularını daha iyi anlamalarına yardımcı olduğunu ve dil becerilerini güçlendirdiğini göstermektedir. Ayrıca metin temelli işlevsel dil bilgisi öğretimi çalışmalarında; seçilen metnin niteliğinin, dil bilgisel konunun özelliklerinin, kullanılan yöntem ve tekniklerin sürece etki ettiği belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçe Öğretimi, Dil Bilgisi, İşlevsel Dil Bilgisi Eğitimi, Metin Temelli Öğretim.

Etik Beyan

Makale, 2020 yılından önce toplanan verilere dayanarak hazırlanan bir doktora tezinden türetilmiştir. Bu yüzden, geriye dönük olarak etik kurul onayına ihtiyaç duyulmamaktadır. Kurumdan alınan onay ve araştırmayı yürütme izinleri dosyaya eklenmiş durumdadır.

Kaynakça

• Akın, E. (2015). Türkçe çalışma kitaplarındaki (6, 7 ve 8. sınıflar) dil bilgisi etkinliklerinin çeşitli açılardan değerlendirilmesi. Turkish Studies, 10(15), 19-34.
• Akkaş Baysal, E. ve Ocak, G. (2018). Öğrenme ortamında eylem araştırması kullanan öğretmenlerin eylem araştırması hakkındaki görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 47, 283-307.
• Bıyık, T. (2016). Türkçe öğretmenlerinin dil bilgisi öğretiminde kullandıkları yöntemler ve ortaokul Türkçe kitap setindeki dil bilgisi öğrenme alanı için verilen yönerge ve etkinlikler hakkındaki görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Büyükikiz, K. K. (2007). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin yazılı anlatım becerilerinin söz dizimi ve anlatım bozukluğu açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Calp, M. (2001). İlköğretim okulları ikinci kademede dil bilgisi öğretimi üzerine bir inceleme. Yayımlanmamış doktora tezi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Creswell, J. W. (2017). Nitel araştırmacılar için 30 temel beceri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Daloğlu, K. (2005). İlköğretim okullarında okutulan Türkçe ders kitaplarındaki dil bilgisi konuları üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Demirel, M. V. ve Kerimoğlu C. (2015). Türkçe dil bilgisi öğretiminde kip. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 4(3), 1268-1289.
• Derince, Z. M. ve Özgen, B. (2017). Eylem araştırması. F. N. Seggie, ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem teknik analiz ve yaklaşımları içinde (2. baskı) (ss.146-161). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Derman, S. (2008). Dil bilgisi öğretiminde metinlerin seçimi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Erdem, İ. (2007). İlköğretim II. kademede dil bilgisi öğretiminin sorunları üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Erdem, İ. (2008). Öğretmen görüşlerine göre dil bilgisi konularının öğretilme güçlükleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 85-105.
• Ersin, P. ve Bayyurt, Y. (2017). Odak grup görüşmeleri. F. N. Seggie, ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem teknik analiz ve yaklaşımları içinde (2. baskı) (ss. 202-218). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Göçer, A. (2015). Temel dil becerilerinin geliştirilmesinde dil bilgisi öğrenme alanının yeri, işlevi ve öğretimi: bütünlük ilkesi ve tümevarım yöntemi ekseninde tematik bir yaklaşım. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(1), 233-242.
• Göçer, A. ve Arslan, S. (2018). Türkiye’de dil bilgisi öğretimi üzerine hazırlanan lisansüstü tezler hakkında bir meta-analiz çalışması. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(1), 107-122.
• Güneş, F. (2013). Yapılandırıcı yaklaşımla dil bilgisi öğretimi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3), 171-187.
• İşcan, A. ve Kolukısa H. (2005). İlköğretim ikinci kademe dil bilgisi öğretiminin durumu, sorunları ve çözüm önerileri. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1), 299-308.
• Johnson, A. P. (2015). Eylem araştırması el kitabı (2. baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Karagöz, M. (2013). İlköğretim 6-7-8. sınıflarda Türkçe dil bilgisi öğretiminde fiil. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Karagöz, M. ve Oryaşın, U. (2014). Türkçe ders kitaplarındaki dil bilgisi etkinliklerinin metinlerle ilişkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 3(2), 187-194.
• Karatay, H., Kartallıoğlu, N. ve Coşkun, S. (2012). İlköğretim öğrencilerinin dil bilgisi konularını öğrenme düzeyleri. TÜBAR-XXXII, 199-219.
• Kaygusuz, T. (2006). İlköğretim ikinci kademede Türkçe dil bilgisi öğretimi üzerine bir araştırma. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Kızıltepe, Zeynep (2017). İçerik analizi (ss.253-266), Nitel araştırma yöntem, teknik analiz ve yaklaşımları (Editörler: Fatma Nevra Seggie ve Yasemin Bayyurt, 2. baskı). Anı Yayıncılık, Ankara.
• Kutlubay, H. (2015). 1928’den günümüze kadar Türkçe öğretimi programlarında dil bilgisi öğretiminin durumu. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Pamukkale Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Kuzu, A. (2009). Öğretmen yetiştirme ve mesleki gelişimde eylem araştırması. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(6), 425-433.
• MEB (2005). İlköğretim Türkçe dersi öğretim programı (6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Yayınları.
• MEB (2015). Türkçe dersi (1-8. sınıflar) öğretim programı. Ankara: Talim Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2017). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1-8. sınıflar). Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Yayınları.
• MEB (2018). Türkçe dersi öğretim programı (İlkokul ve ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı.
• Ömeroğlu, A. F. (2016). Ortaokul 6, 7, 8. sınıflarda Türkçe dil bilgisi öğretiminde sözcükte yapı konusunun öğretimi üzerine bir araştırma. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Önal, M. E. (2010). Türkçe öğretmenlerinin ilköğretim II. kademede gerçekleştirilen dil bilgisi öğretimi hakkındaki görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Özgül, E. (2017). Dil bilgisi öğrenme alanının temel dil becerilerini desteklemedeki işlevi: Bir durum belirleme çalışması. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Erciyes Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Sağır, M. ve Demir Atalay, T. (2016). Yeni programa uygun etkinliklerle dil bilgisi öğretimi. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Salman, B. (2018). Yapılandırmacı yaklaşıma göre dil bilgisi öğretimine yönelik öğretmen görüşleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Sart, G. (2017). Gözlem. F. N. Seggie, ve Y. Bayyurt (Ed.), Nitel araştırma yöntem teknik analiz ve yaklaşımları içinde (2. baskı) (ss. 219-230). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şekerci, H. (2011). İlköğretim 4-5. sınıf Türkçe dersi öğretim programının dil bilgisi öğretimi açısından incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Şenyüz, A. (2014). İlköğretim 6-8. sınıflar Türkçe dil bilgisi öğretiminde konu sıralaması ve konu tekrarı. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hatay.
• Ülkümen, M. (2017). Dil bilgisi öğretiminde kip, zaman ve görünüş konusunun öğretiminin incelenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Başkent Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (8. tıpkı basım). Ankara: Seçkin Yayıncılık.