Türkiye’de Doğal Taş Sanayinin Coğrafi ve Ekonomik Sürdürülebilirliği

Yıl 2017, Cilt: 3 Sayı: 1, 173 - 181, 29.12.2017

Tamer Efe Songül Sallan

Öz

Türkiye doğal taş potansiyeli bakımından dünya rezervinin yaklaşık %40’ına sahip olmakla birlikte özellikle son yirmi yılda her türlü doğal taş ticari anlamda mermer sınıfına girmiştir. Türkiye’de doğal taş sektörü 1980 sonrasında gelişmeye başlamış ve 2000’li yıllarda artan bir ivmeyle büyümeye devam etmiştir. 2015 yılında yaklaşık 1.9 milyar dolarlık ihracat rakamına ulaşarak (tüm maden ihracatının %50’si) çok önemli bir sanayi dalı haline gelmiştir. Türkiye’de üretilen doğal taşların büyük bir bölümü ham blok halinde yurtdışına, en çok Çin’e ihraç edilmektedir. Türkiye’ de 2500’ün üzerinde mermer ocağı bulunmakta ve tamamı özel sektör tarafından işletilmektedir. Sektörün hızla büyümesi ve maden mevzuatında son yıllarda yapılan değişiklikler büyük ölçekli firmaların da doğal taş madenciliğine yönelmeye başlamasına sebep olmuştur. Ayrıca sektörde kullanılan makine ve ekipmanlar da artık Türkiye’de üretilmeye başlanmıştır. Bu nedenlerle doğal taş sektörünün önümüzdeki yıllarda da büyümeye devam etmesi beklenmektedir. Ancak doğal taş sanayinin coğrafi ve ekonomik olarak sürdürülebilirliğinin sağlanması için tekniğine uygun olarak madencilik yapılması ve çevresel etkilerin de göz önüne alınması gereklidir. Çünkü tüm madenler doğası gereği bulunduğu yerde üretilmek zorundadır. Bu da beraberinde birçok problemi getirmektedir. İlk yatırım maliyetlerinin yüksek oluşu, ar-ge ya da rezerv tespit maliyetlerinin riski, izin ve ruhsatlandırma süreçleri ve iş kazaları gibi nedenler mermer sektörünün sürdürülebilirliğinin önündeki engeller arasındadır. Yine mermerin lüks tüketim ürünü gurubuna girmesi, doğal taşta değişen moda akımları ve sektörün finansal krizlerden çok etkilenmesi de söz konusudur. Tüm bu etkenler doğal taş sektöründe sürdürülebilir büyümeyi ve gelişmeyi tehdit etmektedir. Madencilik sektöründeki aktörler yasal düzenlemelerin de etkisiyle çevresel etkiler ve önlemleri bakımından son yıllarda ciddi mesafeler kat etmiş ve bilinçlenme başlamıştır. Ancak uygulamada yaşanan sıkıntılar sebebiyle hala yeterli değildir. Bu çalışmada Türkiye’de maden sanayi ve özelinde de mermer sektörünün gelişim dinamikleri coğrafi ve ekonomik bağlamda ele alınmakta, riskler ve potansiyeller değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Doğal Taş Sektörü, Sürdürebilir Madencilik, Mermer Sanayi, Ekonomi, Türkiye

Geographic and Economical Sustainability of Natural Stone Industry in Turkey

Öz

In point of natural stone potential, Turkey have about %40 of World’s reserve and
over the last two decades all kinds of natural stones have been included to marble classification commercially. In Turkey, natural stone sector began to develop after the 1980s and has been gone on acceleratingly in 2000s. In 2015, marble sector became very important branch of industry with 1.9 billion dollars export figüre (%50 of all mine export). The large part of natural stones produced in Turkey are exported abroad as rough block, mostly China. There are more than 2500 marble quarries in turkey and run by private sector. In recent years large-scale companies are started to enter the sector with modification of mining laws. Also machines and equipments used in marble quarries started to be produced in Turkey. For these reasons it is supposed that natural stone sector will continue to grow up in the next years. But geographic and economical sustainability of natural stone industry requires technical mining and environmental impacts have to be considered. Because mining operations have to be done in location where they are. So it brings a lot of problems. Reasons like high initial investment costs, research and development activities risks, permission and license process and occupational accidents are some obstacles in front of the sustainability of natural stone industry. Also marble is a luxury consumer goods, trends always change and it is impressionable from financial crisis. All these causes threaten the sustainable growth. In recent years actors on mining sector cover a distance in environmental impacts and its precautions with legislative regulations and awakening is started. But it is insufficient due to practice deficiencies. In this study, devolopment dinamics of marble sector is discussed geographically and economically, risks and potentials are evaluated.

Anahtar Kelimeler

Natural Stone Sector, Sustainable Mining, Marble Industry, Economy, Turkey

Kaynakça

• Aycan, İ. Oğuz, (2007) “Türkiye’de Mermercilik ve Geleceği”, Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• BAKA-Batı Akdeniz Kalkınma Ajansı, (2012) Bölge Planı 2014-2023, http://www.baka.org.tr, son erişim tarihi 05.05.2017.
• (2016). http://www.baka.org.tr/bolge-planiS87.html, http://www.baka.org.tr/baka-destegiyle-uretim-ve-istihdamda-artisH888.html, son erişim tarihi 05.05.2017.
• Bağcı, M. ve Karataş, M., (2017), Muğla Bölgesi Mermer Sektörünün Swot Analiz Araştırması, Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, s: 736-752.
• Doğal Taş Sektörü, Sektör Raporları (2012) Doğal Taşlar Türkiye Üretimi İhracat Genel Müdürlüğü Maden Metal ve Orman Ürünleri Daire Başkanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Ankara
• Eraslan, H., İpçioğlu, İ., Haşit, G. ve Erşahan, B., (2008), Bilecik Bölgesi Mermer Sektörünün Uluslar Arası Rekabetçilik Analizi: Sektörel Sorunlar ve Çözüm Önerileri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5/10, s: 193-217.
• Hanieh, A.A., AbdElall, S., and Hasan, A., (2014), Sustainable development of stone and marble sector in Palestine, Journal of Cleaner Production, 84, 581-588.
• İMİB, 2016. İstanbul Maden İhracatçıları Birliği, 2016 Çalışma Raporu, İstanbul.
• http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Dogal-Taslar, son erişim tarihi 25.11.2017.
• Kazancı, N. ve Gürbüz, A., (2014), Jeolojik Miras Nitelikli Türkiye Doğal Taşları, Türkiye Jeoloji Bülteni, Cilt 57, Sayı 1, s: 19-44.
• Korkmaz, E., (2016), Türkiye’de Doğal Taş Ve Mermer Madenciliği İle Dış Ticaret İlişkisi, Yalova Üniversitesi Paradigma Dergisi Cilt:1, Sayı:1, s:35-46
• Kuşçu, M ve M. Bağcı (2003), “Afyon Mermer Sektörü ve Türkiye Mermer Sektöründeki Yeri” Türkiye IV. Mermer Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Afyon, 128-135,
• Madencilik Sektörü ve Politikaları Raporu (2002-2010), (2011) TMMOB Rapor, “Doğal Kaynakların Gerçek Sahibi Halktır", Mart – 2011, http://www.maden.org.tr/resimler/ekler/f9dc5dd6afc6c84_ek.pdf, erişim tarihi 05.04.2016.
• Onargan, T., Köse, H. ve Deliormanlı H., (2006), Mermer, TMMOB Maden Mühendisleri Odası Yayınları, s. 324, Ankara.
• Onargan T., (2012), Doğal taş Madenciliğinde Ekolojik Üretim Koşullarının Avrupa Birliği Direktifleri Kapsamında Değerlendirilmesi, 8. Uluslararası Mermer ve Doğaltaş Kongresi Afyonkarahisar, Türkiye, s: 3-12.
• O’Riordan, T. (1988), “The Politics of Sustainability”, in Sustainable Development Management, Ed. R. K. Turner, London, Belhaven Pres.
• Özkan, Y. Z. (2003), Türkiye Maden Potansiyeli Değerlendirmeleri Hakkında Görüşler, MTA Genel Müdürlüğü, Ankara.
• Sallan Gül, S. ve Uzer O. (2017), “Burdur ve Isparta’da Mermer Sanayinin Gelişimi, Sürdürülebilirliği ve Sosyal Aktörlerin Artan Önemi ” Toplum ve Demokrasi Hakemli Dergisi (Yayına kabul edilmiş makale)
• Taşlıgil, N. Ve Şahin, G. (2016), Yapı Malzemesi Olarak Kullanılan Türkiye Doğal Taşlarının İktisadi Coğrafya Odağında Analizi, Marmara Coğrafya Dergisi Sayı: 33, S.607-640.
• Tuncer, G. and Kerey, I.I. (2009), History Of Natural Stones And Industry Of Turkey, 9th International Multidisciplinary Scientific GeoConference SGEM2009, Sofia, Bulgaria, Vol. 1 (2009), pp. 427-432
• T.C. Ekonomi Bakanlığı, 2016 yılı Sektör Raporları, Doğal Taş Sektörü.
• Uzer, O. (2017) “Mermercilik Sektörünün Türkiye’de Kalkınmaya ve Çevreye Olan Etkilerinin Sosyolojik Analizi: Batı Akdeniz Örneği, SDÜ, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sosyoloji ABD, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.