FADIL VE SALBAŞ YÖRESİ (ADANA/TÜRKİYE) TÜFİT VE MEMİŞLİ İSTİFİNİN OSTRAKOD FAUNASI VE PALEOORTAMSAL ÖZELLİKLERİ

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 14, 179 - 195, 30.06.2021

Ümit Şafak , Ahmet Can Akıncı , Hande Sonsun

Öz

Bu çalışmada, Adana Baseninde yüzeyleyen geç Miyosen çökellerindeki önemli bir tüfit çökelimi olarak görülen, Fadıl (Kuzey Adana) bölgesindeki volkano-sedimanter istif (Kuzgun Formasyonu Salbaş Tüfit Üyesi) ile hemen üzerine uyumlu olarak gelen Memişli Üyesi kırıntılı istifi paleontolojik olarak incelenmiştir. Adana Havzasında yaygın olarak gözlenen bu tüfit istifi önceki çalışmalarda Tortoniyen yaş aralığına konan bir istiftir. Fadıl ve Salbaş civarında incelenen bu istifte Cyprideis seminulum, C. anatolica, Cyprideis torosa, Cyprideis sohni, Cyprideis pannonica gibi ostrakodlar, alglerden Chara sp., ve balık Otoliti, ayrıca Fadıl yöresinde mikro gastropodlardan Pirenella picta ile Terebralia bidentata tanımlanmıştır. Memişli kumtaşı üyesinde ise Cytherella glypta, Cyprideis anatolica, Miocyprideis sarmatica, Cyamocytheridea meniscus, Loxoconcha sp., Xestoleberis communis, Xestoleberis margaritae gibi ostrakod cins ve türleri ayırt edilmiştir. Bu ostrakodlar Salbaş Tüfit Üyesi’nde lagün ortamını, Memişli Üyesi’nde genellikle sığ denizel (epineritik) ortamı karakterize eden cins ve türlerden oluştuğu sonucuna varılmıştır. Çalışmada tanımlanan bu türler Antalya-Mut-Adana Neojen havzalarında yapılmış çalışmalardaki lagün ve sığ deniz nitelikli geç Miyosen ostrakod türleriyle karşılaştırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Adana havzası, Salbaş tüfit, Memişli kumtaşı, Ostrakod, Paleoortam

Kaynakça

• [1] Schmidt GC. Stratigraphic Nomenclature for the Adana Region Petroleum District. 7. Petroleum Administration Bull. 1961; 6: 47-63, Ankara.
• [2] İlker, S. Adana Baseni kuzeybatısının jeoloji ve petrol olanakları, T. P. A. O. 1975; Arama arşiv No: 973, Ankara.
• [3] Tanar Ü. Körlü (Tarsus-Mersin) Bölgesi ‘’Karaisalı, Kuzgun, Memişli’’ Formasyonlarının Molluska Faunası, Jeoloji Müh. Dergisi 1985; 24: 17-31, Adana.
• [4] Yetiş C, Demirkol C, Kerey E. Adana Havzasının Kuzgun formasyonunun (Üst Miyosen) fasiyes ve ortamsal nitelikleri. T. J. K. Bült. 1986; 29:81–96.
• [5] Yetiş C, Demirkol C. Adana Baseni batı kesiminin detay jeolojik etudü. MTA 1986; Rapor No:8037, 187 s., Ankara.
• [6] Yetiş C. Reorganisation of the Tertiary stratigraphy in the Adana Basin, Southern Turkey. Newsletter Stratigraphy 1988; 20(1): 43- 58.
• [7] Ünlügenç UC. Controls on Cenozoic sedimentation in the Adana Basin, Southern Turkey. Unpublished Ph.D Thesis, Keele University 1993; UK, p. 229.
• [8] Şafak Ü, Nazik A. Eshab-ı Kehf (Tarsus-Mersin) dolayı Neojen istifinin ortamsal yorumu. Ç.Ü. Yerbilimleri Dergisi 1994; 15. Yıl Sempozyumu: 291-300, Adana.
• [9] Şafak Ü, Ünlügenç UC, Şenol M. İncirlik (Adana güneydoğusu) çevresinde yeralan Geç Miyosen resifinin stratigrafisi ve mikropaleontolojisi. T.J.K. Bülteni 1996; 11: 138-153, Ankara.
• [10] Korkmaz A. Huzurkent (Tarsus) civarı Neojen istifinin mikropaleontolojik özellikleri ve ortamsal yorumu. Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans Tezi 2000; 146s., Adana.
• [11] Öğrünç G, Nazik A. Yenice (Tarsus) kuzeyi (Adana Havzası) Üst Miyosen-Pliyosen istifinin ostrakod faunası. Türkiye Jeoloji Bülteni 1998; 41 (l): 63-84.
• [12] Avşar N, Nazik A, Dinçer F, Darbaş G. Adana Havzası Kuzgun Formasyonunun mikro fosiller ile ortamsal yorumu. Hacettepe Yerbilimleri Dergisi 2006; 27 (1):1-21.
• [13] Şafak Ü, Heybeli D. Huzurkent (Tarsus) Civarındaki Kuzgun Formasyonu’nun Ostrakod Toplulukları ve Ortamsal Özellikleri. Yerbilimleri (Geosound) 2008; Prof. Dr. Servet Yaman Özel Sayısı, 52: 225-247, Adana.
• [14] Darbaş G, Nazik A. Micropaleontology and paleoecology of the Neogene sediments in the Adana Basin (South of Turkey). Journal of Asian Earth Sciences 2010; 39(3):136-147.
• [15] Şafak Ü. Berdan ve Kazanlı (Mersin-Güney Türkiye) Sondajlarının Ostrakod Topluluğu. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi 2019; 34(2):197-207.
• [16] Faranda C, Gliozzi E, Cipollari P, Grossi F, Darbaş G, Gürbüz K, Nazik A., Gennari R, Cosentino D. Messinian paleoenvironmental changes in the easternmost Mediterranean Basin: Adana Basin, southern Turkey. Turkish J Earth Sci 2013; 22: 839-863
• [17] Sissingh W. Late Cenozoic Ostracode of the South Aegean Island. Arc.Bull. Utrecht. Micropaleontology 1972; 6: 1-187.
• [18] Hartmann G, Puri H. Summary of Neontological and Paleontological Classification of Ostracod. Mitt. Hamburg Zool. Must. Inst. 1974; 20: 7-73.
• [19] Morkhoven FPT. Post Paleozoic Ostracoda, Elsevier edit. 1963; 2:1-478.
• [20] Doruk N. Neogene and Quaternary Ostracoda of Adana and Antakya Basins (Turkey). International Symposium on Ostracodes, Proceedings N. Krstic (ed.) Belgrad 1979: 165- 172.
• [21] Bassiouni MA. Brackische und marine Ostrocoden (Cytherideinae, Hemicytherinae, Trachyleberidinae) aus dem Oligozaen und Neogen der Turkei. Geol. Jb. 1979; Reihe B, Heft 31, Hannover: 1-200.
• [22] Yassini I. The littoral system Ostracodes from the bay of Bou-İsmail, Algiers, Algeria. National Iranian Oil Company, Revista Espanoia de Micropaleontologia 1979; vol.XI, nüm.3: 353-416, Tehran, Iran.
• [23] Stambolidis A. Zur Kenntnis Der Ostracodes des Evros-Delta (Nord-Agaisches Meer) Griechenland. Mitt. Hamb. Zool. Mus.Inst. 1985; 82:155-254.
• [24] Athersuch J, Home DJ, Whittaker JE. Marine and Brakish Water Ostracods. Synop. Br. Fauna (N. S.) 1989; 43, 343 pp.
• [25] Meisch C. Freshwater Ostracoda of western and central Europe. Spektrum Akad. Verl., Heidelberg-Berlin 2000.
• [26] Meriç E. Mikropaleontoloji. TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası Yayını 1985; No: 19, 135 s., Ankara.
• [27] Şafak Ü, Avşar N, Meriç E. Ostracoda and Benthic Foraminifera of Tertiary Sequence of Western Part of Istanbul. 4th European Ostracodologists Meeting, Geosound 1999a; No:35: 173-201, Adana.
• [28] Şafak Ü, Avşar N, Meriç E. Batı Bakırköy (İstanbul) Tersiyer Çökellerinin ostrakod ve foraminifer topluluğu. Maden Tetkik Arama Dergisi 1999b; No. 121: 17-33, Ankara.
• [29] Wenz W. Gastropoda, Teil: l: Allgemeiner Teilund Prosobranchia. Handbuch der Palaozoologie 1938; 6, Berlin, 1505.
• [30] Doruk N. A stereo-atlas of ostracod shells. Department of Geology in the University of Leicester 1973; volume 1, part 1, England.
• [31] Şafak Ü. Antakya Havzası ostrakod biyostratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni 1993a; c.36, s.2: 115-137, Ankara.
• [32] Öğrünç G. Yenice (Tarsus) kuzeyi Neojen istifinin mikropaleontolojik incelenmesi ve ortamsal özellikleri. Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens. Yüksek Lisans Tezi 1996; 115s., eylül, 5lev., Adana.
• [33] Nazik A. Salbaş-İmamoğlu (Adana) bölgesi Geç Tersiyer ostrakodların. Ç.Ü. Geosound Dergisi 1996; sayı 29, s.213, Adana.
• [34] Şafak Ü, Heybeli D. Huzurkent (Tarsus) Civarındaki Kuzgun Formasyonu’nun Ostrakod Toplulukları ve Ortamsal Özellikleri. Yerbilimleri (Geosound) 2008; Prof. Dr. Servet Yaman Özel Sayısı, Sayı 52: 225-247, Adana.
• [35] Usta M. İncirlik Köyü G'yi (Adana) Çalıdağı mevkii ve çevresinde yeralan kırıntılı birimlerin mikropaleontolojik incelemesi. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi 1994; Adana (yayınlanmamış).
• [36] Şafak Ü. Karaman yöresi Üst Miyosen-Pliyosen istifinin ostrakod faunası ve ortamsal yorumu. M. T. A. Dergisi 1997a; No. 119: 89-102, Ankara.
• [37] Nazik A, Gökçen N. Ostracods of the uppermost Tertiary sequence of the North Adana Basin and Misis area. Ostracoda and Biostratigraphy, J. Riha, ed: A. A. Balkema, Rotterdam 1995; 251-260, Balkema-Rotterdam.
• [38] Şafak Ü. Bakırköy Havzası (İstanbul) Tersiyer Çökellerinin Ostrakod Faunası. Yerbilimleri 1997b; 30, 255-285.
• [39] Şafak Ü. Yedikule-İstanbul Bölgesi Tersiyer (PaleojenNeojen) Çökellerinin Ostrakod Faunası ve Ortamsal Özellikleri. MTA Dergisi 2016; Sayı 152: 39-63, Ankara.
• [40] Nazik A, Türkmen İ, Koç C, Aksoy E, Avşar N, Yayık H. Fresh and Brackish Water Ostracods of Upper Miocene Deposits, Arguvan/Malatya (Eastern Anatolia). Turkish Journal of Earth Sciences 2008; Vol. 17: 481-495.
• [41] Krstic N. Pontian ostracodes at some localities in Serbiawith regards to the family Cytheridae, Vesnik. A21 1963: 103-110, Abb.1-12, 2 Tab., Beograd.
• [42] Krstic N. Ostracodes des couches congériennes: 1. Cyprideis II.-Bull. Mus. Hist. Nat 1970; A23: 153-183, 8 Taf., Beograd.
• [43] Kollmann K. Cytherideinae und Schulerideinae n. subfam. (Ostracoda) aus dem Neogen des östlichen Österreich, Mitt. Geol. Ges. Wien 1960; 51: 89-195, 5 Abb., 4 Tab., 21 Taf., 1 Kt., Wien.
• [44] Nazik A. Bakırköy formasyonu’nun (Küçükçekmece-İstanbul) ostrakod faunasına göre yaşı ve oluşum ortamı hakkında yeni görüşler. İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yerbilimleri Dergisi 1998; Cilt:11: 87-101.
• [45] Decima A. Ostracodi del genus Cyprideis (Jones) del Neogene e del Quaternairo Italiani. Paleontographia Italiana 1962; Pizza 57: 81 -133.
• [46] Carbonnel G. Les Ostracodes du Miocène Rhoda¬nien, Docum. Lab. Géol. Fac. Sci. 1969; Lyon, 32, I: 228 s., 11Abb., 16 Taf., 4 Tab., Lyon.
• [47] Ünal A. Gelibolu Yarımadası Neojen İstifinin ostrakod biyostratigrafisi. Yüksek Müh. Tezi, Hacettepe Üniv 1996; 160 s., Ankara.
• [48] Ünal A, Tunoğlu C. The upper Miocene Ostracoda fauna of Gelibolu Peninsula (NW Turkey). 30. European Ostracodologists Meeting, Abstracts 1996; Bierville, Paris, p. 23
• [49] Tunoğlu C, Çelik M, Temel A. Doğanbey-Seydişehir GB Konya yöresi ) Neojen istifinin ostrakod topluluğu ve ortamsal yorumu. KTÜ 30. Yıl Sempozyum Bildirileri 1995; Trabzon.
• [50] Mehes G. Beiträge zur Kenntnis der pliozänen OstrakodenUngarns. II. Die Darwinulidäen und Cytheridäen der unterpannonischen Stufe, Földtani Közlöny, (Suppl.) 1908; 38 (7-10): 601-635, 3 Abb., Taf. 8-11, Budapest.
• [51] Pokorny V. La microstratigraphie du Pannonien entre Hodonin et Mikulcice, Bull. İnt. Acad. Tcheque Sci. 1944; 23: 1-25.
• [52] Decima A. Ostracodi del genus Cyprideis Jones del Neogene e del Quaternairo Italiani. Paleontoraphia Ital. 1964; V:62: 81-133, 9 Abb., Taf. 24-38, Pisa.
• [53] Stancheva M. Ostracoda from the Neogene in North-Western Bulgaria, IV. Pontian Ostracoda; V. Development and stratigraphical importance, trav. Géol. Bulgarie, ser. Paléont 1965; 7: 15-69, 8 Tab., 4 Taf., Sofia.
• [54] Krstic N. Biostratigraphy of the Congerian Beds in the Belgrade Region on the basis of Ostracoda, with the description of the species of the genus Amplocypris., Monogr. Inst. Geol. Min. Explor., Invest. 1973; 4: 158 s., 82 Abb., 3 Beil., 6 Tab., 18 Taf., Beograd.
• [55] Jiříček R. Biostratigraphische Bedeutung der Ostracoden des Sarmats s. str. In: E. Brestenská (ed.), Chronostratigraphie und Neostratotypen 1974; M5, Sarmatien, 434–457. VEDA, Bratislava.
• [56] Töth E. Budapest Sarmatian (Middle Miocene) ostracod fauna from the Zsámbék Basin, Hungary. Geologica Pannonica 2008; 36: 101—151.
• [57] Filipescu S, Miclea A, Gross M, Harzhauser M, Zagorsek K, Jipa C. Early Saramatian paleoenvironments in the easternmost Pannonian Basin (Borod Depression, Romania) revealed by micropaleontological data. Geologica Carpathica 2014; 65: 67-81.
• [58] Şafak Ü. Karsantı yöresinde (KKD Adana) yüzeyleyen Tersiyer istifinin ostrakod dağılımı ve ortamsal özellikleri. T. J. K. Bülteni 1993b; cilt 36, Sayı 1, s. 95-113.
• [59] Rückert-Ülkümen N, Özkar-Öngen İ, Çevik-Öner B. Doğu Paratetis’in Ergene Havzası’ndaki paleobiyocoğrafik özellikleri. İstanbul Yerbilimleri Dergisi 2009; C. 22, s.2: 119-140.
• [60] Şafak Ü, Meriç E. Kahta (Adıyaman) Geç Miyosen Ostrakod Topluluğu hakkında Yeni Görüşler. Yerbilimleri 1996; Sayı:29: 171-197, Adana.
• [61] Athersuch J. The ecology and distribution of the littoral ostracods of Cyprus. Journal of Natural History 1979; 13: 135-160.
• [62] Öğrünç G. Messiniyen tuzluluk krizi sırasındaki ve sonrasındaki Çökellerin stratigrafisi ve Paleoekolojisi. Bir örnek: Adana Baseni. Ç.Ü. Fen Bilimleri Ens. Doktora Tezi 2001; 218s., 9lev., Adana.
• [63] Barbeito-Gonzales PJ. Die Ostracoden des Küstenbereiches von Naxos (Griechenland) und ihre Lebensbereiche. Mitteilungen aus dem Hamburgischen Zoologischen Museum und Institut 1971; 67: 255-326
• [64] Yassini I. The littoral system Ostracodes from the bay of Bou-İsmail, Algiers, Algeria. National Iranian Oil Company, Revista Espanoia de Micropaleontologia 1979; vol.XI, nüm.3: 353-416, Tehran, Iran.
• [65] Schneider S, Witt W, Yiğitbaş E. Ostracods and bivalves from an Upper Pleistocene (Tyrrhenian) marine terrace near Altinova (İzmit Province, Turkey). Zitteliana 2005; A45, 87-114, 2 textfigs, 3 Pls, 3 Tabs, München.
• [66] Zapfe H. Die vorzeitlichen Meere im Wiener Becken. Naturhistorisches Museum Wien 1964.
• [67] Mariani A, Papp A. Zur Kenntnis der Molluskenfauna von St. Veit a. d. Triesting (Niederösterreich), Verhandlungen der Geologischen Bundesanstalt 1966: 141 - 147.
• [68] Batllori J, Martinell J. Actividada Predadora en Mollusc del Penedes (catalunya). Revista Espanola de Paleontologia 1992; 7 (1): 24-30.
• [69] Rundic L, Knezevic S. The Miocene fossılıferous sites of the Avala Mt. (Belgrade area, Serbia) and their importance. Bulletin of the Natural History Museum 2017; 10: 29-41.
• [70] Baluk W. Lower Tortonian gastropods from Korytnica, Poland. 1975; Part I, no. 32, with 3 text-figures and 21 plates.
• [71] Harzhauser M, Kowalke T. Early Miocene brackish-water Mollusca from the eastern Mediterranean and from Central Paratethys-a faunistic and ecological comparison by selected faunas. Journal of the Czech Geological Society 2001; 46/3-4.
• [72] Esu D, Amico, Girotti O. A Late Miocene (Tortonian) transitional molluscan fauna from Cessanati(Calabria, Southern Italy): paleobiogeographical implications. European Region Annual Conference 2010; Kiev, Ukraine.
• [73] Morkhoven FPT. Post Paleozoic Ostracoda. Elsevier edit. 1963; 2: 1-478.