EDUCATION FROM THE LAST TERN OF OTTOMAN TO THE PRESENT TERM IN MERSİN

Yıl 2008, Sayı: 1, 107 - 137, 01.06.2008

Kadir Ulusoy Bahattin Demirtaş

Öz

Education viewed as one of the most important cause of regression in the Ottoman Empire and a series of innovations in this field were made in the 19 and 20th century. However, the matters of education had to continue under the conditions of the war as the nation was officially terminated after the First World War and Anatolia was invaded. With the declaration of Republic and the victory of national struggle, educational and cultural issues as well as political, social and economical structure were included in the revolutionary actions. Therefore, a system which aimed at increasing the nation’s civilization level and which would educate the new generations more national and secular was put forward. The aim of this study focuses on “Education From the Last Tern of Ottoman to the Present Term in Mersin” This study presents an overall frame aimed to conclude the position of Mersin in the educational history considering both Pre Republic and Post Republic periods. In the first section, the topic of Mersin and the Education in Mersin in the Pre Republic Period was discussed in the categories such as its historical development, official structure. In the second section, in a detailed form, includes the topic of “Education in Mersin in the Republic Period”. In this section, it was aimed to determine the position of Mersin in Turkey, following this specification the general structure of education was addressed.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Education, Government, Primary, Secondary and Higher Education.

OSMANLI’NIN SON DÖNEMİNDEN GÜNÜMÜZE MERSİN’DE EĞİTİM

Öz

Osmanlı Devletinde, gerilemenin en önemli nedenlerinden biri eğitim olarak görülmüş ve bu alanda XIX. yy.da ve XX. yy. başlarında bir dizi yenilik gerçekleştirilmiştir. Ancak devletin Birinci Dünya Savaşı sonunda fiilen sona ermesi ve Anadolu’nun işgal edilmesiyle birlikte eğitim işleri savaş koşulları altında devam etmek zorunda kalmıştır. Millî Mücadelenin kazanılması ve 29 Ekim 1923 tarihinde Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle Türk toplumunun siyasi, sosyal, hukuki ve ekonomik yapısını değiştirecek inkılâp hareketlerine eğitim ve kültür alanları da dâhil olmuştur. Böylece ülkeyi çağdaş uygarlık seviyesinin üzerine çıkaracak, yeni nesillerin daha çağdaş, millî ve laik bir eğitim almalarını sağlayacak bir sistem ortaya konmuştur. Bu çalışmanın konusu, “Osmanlı’nın Son Döneminden Günümüze Mersin’de Eğitim”dir. Hazırladığımız bu çalışma Mersin’in Cumhuriyet öncesi ve sonrası eğitim tarihi içindeki yerini belirlemeye yönelik genel bir çerçeve sunmaktadır. Çalışmanın ilk kısımda Mersin’in tarihi geçmişi, idari yapılanması, Cumhuriyet öncesi Mersin’de eğitim başlıkları altında Cumhuriyet öncesi Mersin ve Mersin’de eğitim konusu ele alınmıştır. İkinci kısım, Cumhuriyet döneminde Mersin’de eğitim konusuna ayrılmıştır. Bu kısımda, önce Mersin’in Türkiye içindeki yeri tespit edilmeye çalışılmış, sonra eğitimin Mersin’deki genel yapısına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Mersin, Eğitim, Politika, İlk, Orta ve Yükseköğretim.

Kaynakça

• Salnâmeler 1. Maârif Salnâmeleri (Salnâme-i Nezâret-i Maârif-i Umûmiyye) S.M. 1316 (1898), Def’a 1, İstanbul Matbaa-i Âmire, ss. 1–1257.
• S.M. 1317 (1899), Def’a 2, İstanbul Matbaa-i Âmire, ss. 1–1496.
• S.M. 1318 (1900), Def’a 3, İstanbul Matbaa-i Âmire, ss. 1–1677.
• S.M. 1319 (1901), Def’a 4, İstanbul Matbaa-i Âmire, ss. 1–985.
• S.M. 1321 (1903), Def’a 6, İstanbul Asır Matbaası, ss. 1–740. 2. Vilâyet Salnâmeleri
• Adana Vilâyeti Salnâmesi (V.S.) 3. Devlet Salnâmeleri D.S. 1316 (1898), Def’a 54. D.S. 1317 (1899), Def’a 55. D.S. 1318 (1900), Def’a 56. D.S. 1319 (1901), Def’a 57. D.S. 1320 (1902), Def’a 58. D.S. 1321 (1903), Def’a 59. Arşiv Kaynakları BCA: 30.5.1934, Fon Kodu: 030.10./142.17.8. BCA, 18.04.1939, 030.01./90.559.2.43 BCA, 18.04.1939, 030.01./90.559.2.
• İstatistik Kaynakları DİE, İl Göstergeleri 1980-2000, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 2004, s.26.
• DİE, Maârif İstatistiği 1938-1939, Ulusal Matbaa 1942,
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-İlköğretim 1949-1950, Yeni Matbaa, Ankara 1952,
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-İlköğretim 1953-1960, Ankara 1963, s.328.
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-İlköğretim 1979-1980, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara , s.1vd.
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim 1949-1950, Doğuş Matbaası, Ankara 1952, s.30 vd.
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Meslek, Teknik ve Yüksek Öğretim 1979-1980, Devlet İstatistik Matbaası, Ankara 1982, s.3-19, 40-50.
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Ortaöğretim 1949-1950, Yeni Matbaa, Ankara 1952
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Ortaöğretim 1953-1960, Ankara 1963, s.646.
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Ortaöğretim 1979-1980, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara
• DİE, Milli Eğitim İstatistikleri-Yükseköğretim 1979-1980, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1981, s.13-14, 27-28.
• DİE, Milli Eğitimde 50 Yıl 1923-1973, Devlet İstatistik Enstitüsü Matbaası, Ankara 1973
• Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim Sayısal Veriler 2001, Ankara 2001
• Milli Eğitim Bakanlığı, Milli Eğitim İstatistikleri-Örgün Eğitim 2007-2008, Ankara 2008 Telif Eserler
• AKKUTAY Ülker, Millî Eğitimde Yabancı Uzman Raporları, Serçe Matbaacılık, Ankara 1996.
• BAŞGÖZ İlhan, Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk, Başbakanlık Basımevi, Ankara 1995.
• DEMİRTAŞ Bahattin, “Atatürk Döneminde Eğitim Alanında Yaşanan Gelişmeler”, Gazi Akademik Bakış, Cilt:1, Sayı:2, Yaz 2008, Ankara 2008.
• DOĞAN Mehmet,“Türkiye Cumhuriyeti’nin Eğitim Politikası ve Mersin’de Eğitim (1923-1950)”,
• Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin 2005.
• DUMAN Tayyip, “Cumhuriyet Eğitimi ve Atatürk”, Cumhuriyet’in 80. Yılı Sempozyumu Bildirileri, Gazi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara 2006.
• EKİNCİ Yusuf, Hükümet ve Siyasi Parti Programlarında Millî Eğitim (1920-1994), Tekışık A.Ş.
• Web Ofset Tesisleri, Ankara 1994.
• ERGİN, Osman, Türkiye Maârif Tarihi, C.1-2, İstanbul 1977.
• ERGÜN Mustafa, Atatürk Devri Türk Eğitimi, Ocak Yayınları, Ankara 1997.
• Hükümet Programlarında Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, Ankara 1998.
• İNAN Rauf, “1920’lerde Türk Millî Eğitimi”, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul 1983.
• İNAN Rauf, “Mustafa Necati”, Cumhuriyet Döneminde Eğitim, Millî Eğitim Basımevi, İstanbul KAPLAN İsmail, Türkiye’de Millî Eğitim İdeolojisi, İletişim Yayınları, İstanbul 1999.
• KARAGÖZOĞLU Galip, “Atatürk’ün Eğitim Savaşı”, I. Uluslar arası Atatürk Sempozyumu Bildirileri, 21-23 Eylül 1987, Ankara 1994.
• KAZICI Ziya, Osmanlı’da Eğitim Öğretim, Bilge Yayıncılık, İstanbul 2004.
• KOÇ Nizamettin, Atatürk ve Eğitim, Ankara 1989.
• KOÇER Hasan Ali, Türkiye’de Modern Eğitimin Doğuşu ve Gelişimi (1773-1923), İstanbul 1974.
• KODAMAN, Bayram, Abdülhamid Devri Eğitim Sistemi, Ankara 1991.
• KURT Engin, “Cumhuriyet’in İlk Yıllarında Eğitimi Geliştirme Çabaları Süreç ve Elde Edilen Başarıya Bir Bakış”, Atatürk Haftası Armağanı (10 Kasım 2007), Genelkurmay Basımevi, Ankara
• KÜRKÇÜOĞLU Ömer vd., Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I/2, YÖK Yayınları, Ankara 1995.
• NALCI Ahmet, “Osmanlı Devletinden Türkiye Cumhuriyetine Geçerken Mersin’de Eğitim”, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya 2007.
• ÖNSOY Rifat, “Darü’l-fünûn, 1933 Üniversite Reformu ve Yabancı Bilim Adamlarının Türk
• Yükseköğretim Kurumlarında Görev Almalarına Dair Bazı Düşünceler”, “Atatürk ve Dil”, Üçüncü Uluslararası Atatürk Sempozyumu, 3-6 Ekim 1995, Gazi Mağusa, KKTC, C.II, Ankara 1998.
• ÖZTÜRK Cemil, Atatürk Devri Öğretmen Yetiştirme Politikası, Ankara 1996
• SAKAOĞLU Necdet, Cumhuriyet Dönemi Eğitim Tarihi, İletişim Yayınları, İstanbul 1992.
• ________, Osmanlı’dan Günümüze Eğitim Tarihi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, İstanbul SARIOĞLU Mehmet vd., Türk Devrim Tarihi, Kocaeli 2003.
• TUNA Orhan, Türkiye’de Mesleki ve Teknik Eğitim, Ayyıldız Matbaası, Ankara 1973.
• UNAT Faik Reşit, Türkiye’de Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara 1964.
• UZUNÇARŞILI İsmail Hakkı, Osmanlı Devletinin İlmiye Teşkilatı, TTK, Ankara 1988.
• ÜNAL Uğur, II. Meşrutiyet Öncesi Osmanlı Rüşdiyeleri (1897-1907), Gazi Kitabevi, Ankara
• WIDMANN Horst, Atatürk ve Üniversite Reformu, Çevirenler: Aykut Kazancıgil, Serpil Bozkurt, Kabalcı Yayınevi, İstanbul 2000.
• YAMANER Şerafettin, Atatürkçü Düşüncede Ulusal Eğitim, Toplumsal Dönüşüm Yayınları, İstanbul 1999.
• YILMAZ Mustafa-ERTAN Temuçin Faik vd., Atatürk ve Türkiye Cumhuriyeti Tarihi, Siyasal Kitabevi, Ankara 1998. Diğer Kaynaklar
• Düstur, D.2, C.18, 11 Haziran 1937, s.475-478, Resmi Gazete ile neşir ve ilanı 25 Haziran 1937, sayı: , Kanun No: 3238.
• Yurt Ansiklopedisi, c.5, İstanbul 1982. http://www.cag.edu.tr/, (12.11.2008) http://www.mersinrehber.net/mersin_gezi/ekks_egitim_1.htm (12.11.2008) http://www.mersin.edu.tr/alt.php?tip=1&id=6 (12.11.2008)