YAZINSALDAN GÖRSEL SOMUTLAŞTIRMAYA ÜTOPYALARDA MEKAN KURGUSU

Yıl 2021, Sayı: 37, 712 - 741, 30.04.2021

Veda Seven Biçen

https://doi.org/10.14520/adyusbd.796541

Öz

Bilinçli bir varlık olan insan nesiller boyu dönemlerini şekillendiren fikirler üretmişlerdir. Birlikte yaşamın getirdiği sorunlarla mücadele etme çabaları, toplumları ideal düzen arayışına itmiştir. Ortaya çıkan fikirler edebiyatta yazınsal olarak gelişmiştir. Dönemlerinin eleştirisi niteliğinde olan ve çözüm önerisi sunmaya çalışan ütopyalar, 19.yy’da endüstri devriminin yarattığı kaosa karşılık mimarlıkta yansımalarını bulmuştur. İlk olarak mimari ürünlerle somutlaştırılmaya çalışılan ütopyalar, 20.yy’da sinema sanatının çıkışıyla beraber sistematik olarak görselleştirilmeye başlanmıştır. Döneminin sorunlarını çözebilme kaygısı olan, geleceğin formlarını ve/veya fonksiyonlarının değişimini bilimsel/teknolojik gelişmelerle tasarlayabilme mimarlık ütopyalarını oluştururken, sinemada bu ütopyalar, distopyalar olarak bilim kurgu filmleriyle nesnelleşmiştir. Ütopik mekan kurgusunu yansıttığı düşünülen örnek filmler seçilmiş ve çıkarımlar yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ütopya, Distopya, Mimarlık Ütopyaları, Sinemada Mekan kullanımı, Bilimkurgu sineması

FROM LITERARY TO VISUAL REIFICATION SPACE SETUP IN UTOPIAS

Öz

Human beings, a conscious being, have produced ideas that have shaped their periods for generations. Efforts to tackle the problems of living together have pushed societies to seek an ideal order. The emerging ideas developed literarily in literature. Utopias, which are criticism of their periods and try to offer a solution proposal, found their reflections in architecture in response to the chaos created by the industrial revolution in the 19th century. Utopias, which were first tried to be embodied with architectural products, started to be systematically visualized with the advent of cinema art in the 20th century. While solving the problems of the era and designing the change of the forms and/or functions of the future, which are concerned about their solutions, with scientific/technological developments, utopias are formed by science fiction films as dystopias. Some sample films thought to reflect the utopian space setup were selected and inferences were made.

Anahtar Kelimeler

Utopia, Dystopia, Utopias in Architecture, Space Use in Cinema, Science Fiction Cinema.

Kaynakça

• Akkuş, A, C. (2008). Sinema ve Kent. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Akşit,O,O. (2012). Bilimkurgu Sinemasında Teknokültürün İnşası. Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Akyıldız, Ö. (2012). Mimari Mekanların, Sinemanın Kurgusal Mekanları Üzerine Etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Allmer, A. (2010). Sinemada Mimarlık, Sinemekân. İstanbul: Varlık Yayınları.
• Engels, F. (2013). Ütopyadan Bilime Sosyalizm. İstanbul: Evrensel Basım Yayın.
• Alvarado, R.G. (2008). Analysis of Filmmaking Techniques for Architectural Animations, ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 25,2, 133-149.
• Alver, K. (2009). Ütopya: Mekan ve Kentin İdeal Formu. Sosyoloji Dergisi, 18, 139-154.
• Aydın, E, D. (2004). Bilimkurgu Sineması Yapım Tasarımı Sürecinde Bilgisayar Teknolojilerinin Kullanılması. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Başaran, T. Y. (2007). Soğuk savaş sonrası bilimkurgu sinemasında distopik sistemler ve kontrol mekanizmaları, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Bayartan, M. (2009). Ütopyalarda Coğrafi Mekan. Sosyoloji Dergisi, 3, 18, 69-95.
• Boake, T.M. (2007). Architecture and Film: Experiential Realities and Dystopic Futures. Waterloo University. 27 Aralık 2014 tarihinde Lisankinch veritabanından alınmıştır.
• Bozdoğan, M. (2008). Sinema kavram ve tekniklerinin mimari tasarıma etkileri. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Canbaz Yumuşak, F. (2012). Ütopya, Karşı-Ütopya ve Türk Edebiyatında Ütopya Geleneği. Bilig, 2, 61, 47-70.
• Doğay Örs, A. (2001). Sinematografi ve Mimarlık. Arredamento Mimarlık, 11, 73-79.
• Dürüşken, Ç. (2012). Uzaklarda Bir Diyar: Civitas Solisa. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 3,18, 15-24.
• Düştegör, P. (2011). Sinema ve Sinema Mekanlarının Tarihsel Gelişimi ve İstanbul İlinde Yer Alan Sinema Mekanlarının İncelenmesi: Alışveriş Merkezleri Üzerine Değerlendirme Çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ergin, S. (2007). Mimarlık Ve Sinema Etkileşiminin Sinemasal Mekana Etkileri ve Nuri Bilge Ceylan Sinemasından Bir Örnek : “Uzak”. Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Erol, V. (2013). Bilimkurgu Sinemasında Distopya ve Siberpunk Çerçevesinde Dönüşen Gelecek Tasvirleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ertem, Ü. (2010). Sinema ve Mimarlık Etkileşiminin Örnek Kara Filmler Üzerinden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Gülüş, İ. (2006). Sinemada Görsel Zaman ve Mekan Kurgusu. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Hacıhasanoğlu, H. (2013). Mimarlık ve Ütopya Ders Notları, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• İnce, E, T. (2007). Mimarlık Sinema İlişkisinin Sokak Mekanı Üzerinden İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Kaçmaz, G. (2001). Fellini Sinemasında Mekan ve Mimarlığa İlişkin Temalar, Arredamento Mimarlık, 11, 97-102.
• Kayaarası, T. (2011). Yeni Türk Sinemasında İstanbul Kent İmgeleri. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Kültür Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Konca, G. (2011). Bir Mitin İki Ucu: Kent Ve Sinema. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kubrick, S. (Yöneten) (1971) A Clockwork Orange [Sinema Filmi].
• Lang, F. (Yöneten) (1927) Metropolis [Sinema Filmi].
• LoBrutto, V. (1992). Interviews with Film Production Designers. Westport, USA: Praeger Publishers.
• Monaco, J. (2011). Bir Film Nasıl Okunur. İstanbul: Oğlak Yayıncılık.
• Mumford, L. (2007). Tarih Boyunca Kent, Kökenleri, Geçirdiği Dönüşümler ve Geleceği. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Neumann, D. (2000). Film Architecture: Set Designs Metropolis To Blade Runner. London, UK: Prestel Publishing.
• Omay, M. (2009). Ütopya Üzerine Genel Bir İnceleme. Sosyoloji Dergisi 18, 1-14.
• Özakın, Ö. (2001). Bugünün Dünyasını Geleceğe Yansıtmak. Arredamento Mimarlık 11, 82-7.
• Özen, G. (2006). Bilim Kurgu ve Etki Alanı Üzerinden Geleceğin Yapay Çevrelerinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Öztürk, M. (2008). Sinematografik Kentler, Mekanlar, Hatıralar, Arzular. İstanbul: Agora Kitaplığı.
• Reyhanoğulları, G. (2012). Türk Edebiyatının İlk Bilim-Kurgu Öyküleri ve Orhan Duru, Turkish Studies, 7, 3, 2183-2197.
• Sarı, T. (2010). Türk Sinemasında Sosyal Yaşam Kurgusunun Mekan Kurgusuna Yansıması, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Sayar Güntan, S. (2007). Sinema Aracılığı İle Mimarlığın Sunumu: Wall Street – Borsa (1987) Filminin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tykwer T, Wachowski A ve Wachowski L, (Yöneten) (2012) Cloud Atlas [Sinema Filmi].
• Türeli, İ. (2001). Sinema ve Kentsel Mekanın Dönüşümü. Arredamento Mimarlık 11, 68-72.
• Tüzün, S. (2008). Türk Sinemasında Mekan: Tek Mekanda Geçen Filmler. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tunçok, M. (2010). Kişisel Mekanın Mimari Temsillerinin 1990 Sonrası Temsillerinin 1990 Sonrası Teni Türk Sinemasında Seçilmiş Filmler Üzerinden Çözümlemesi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Ülker, Ş, Ş. (2011). Mimarlık Ve Sinema Ortak Alanında Zamansallık Ve Gelecek Mekânları. Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yücedağ, İ. (2011). Ütopyalar Ve Toplum Sınıflamaları