Ticari Bankaların Kârlılığını Etkileyen Yapısal ve Bankaya Özgü Faktörlerin Nisbi Önem Derecesinin Belirlenmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 558 - 577, 30.07.2022

Adnan Güzel

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1106285

Öz

Bankacılık sektörü için kârlılık, mikro düzeyde; bankaların tüm paydaşları, makro düzeyde ise ekonomik ve finansal istikrar açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle bankacılık sisteminde kârlılığı etkileyen bankalara özgü ve makroekonomik faktörlerin neler olduğuna yönelik çok sayıda çalışma yapılmıştır. Ancak, bu çalışmada, 2003:Q1-2020:Q4 dönemi için bankalara özgü karakteristiklerin ve makroekonomik yapısal karakteristiklerin Türk Bankacılık Sisteminde faaliyet gösteren bankaların kârlılığı üzerinde hangilerinin daha etkili olduğunun tespit edilmesi amaçlanmıştır. Bu amaçla standartlaştırılmış değişkenlerle panel regresyon yöntemi kullanılarak ilişki ve nispi önem derecesi tespit edilmiştir. Bankaların özkaynak kârlılığı ile bankalara özgü karakteristikler arasındaki ilişkiyi gösteren analiz sonucunda özkaynak kârlılığı ile sektör payı hariç tüm karakteristikler arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki tespit edilmiştir. Bankaların özkaynak kârlılığı ile yapısal karakteristikler arasındaki ilişkiyi gösteren ampirik bulgu, banka kârlılığı ile beş yapısal karakteristikten (GSYH hariç) dördü ile istatistiksel olarak anlamlılık düzeyinde ilişkili olduğunu göstermektedir. Son olarak, banka kârlılığı ile bankalara özgü ve yapısal karakteristikler arasındaki karşılaştırmalı ilişkiyi gösteren analiz sonucunda banka kârlılığı ile istatistiksel olarak anlamlılık düzeyinde ilişkili olan on beş karakteristik bulunmuştur. Model 3’e ilişkin beta katsayılarının nispi önem sırasına bakıldığında ilk dört sırayı bankaya özgü karakteristiklerin yer aldığı görülmüştür. Bu nispi önem sıralamasında ağırlıklı olarak bankalara özgü karakteristikler yer almıştır. Çalışmanın, Türk bankacılık sektöründe kârlılığı etkileyen yapısal ve bankaya özgü faktörlerin etki ve nisbi önem derecesini ölçen ilk çalışma olması yönüyle literatüre önemli bir katkı sağlaması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

bankacılık, özkaynak karlılığı, nisbi önem derecesi

Kaynakça

• Abreu, M. and Mendes, V. (2001). Commercial bank interest margins and profitability: evidence for some EU countries. Proceeding book of the Pan-European Conference Organised by the IEFS-UK and University of Macedonia Economic and Social Sciences, Greece, May 17 – 20, 2001.
• Ahmad, R.B., Shaharuddin, S.S., and Tin, L. (2011). Determinants of Bank Profits and Net Interest Margins in East Asia and Latin America. Fin.Market Development In Emerging Economies. Available at https://ssrn.com/abstract=1912319 or http://dx.doi.org/10.2139/ssrn.1912319
• Athanasoglou, P.P. Brissimis, S.N. and Delis, M.D. (2008). Bank-specific, industry-specific and macroeconomic determinants of bank profitability. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, Volume 18 (2), 121-136.
• Ben Naceur S. and M. Goaied, (2003). The determinants of the Tunisian banking industry profitability: Panel evidence. Proceeding book of the Economic Research Forum (ERF) 10th Annual Conference, Marrakesh-Morocco, 16-19 December, 2003.
• BDDK (2022) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Aylık Bankacılık Sektörü Verileri https://www.bddk.org.tr//BultenAylik/, 08.03.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Bracker, K., Imhof, M. and Lallemand, J. (2009). “Sources of Bank Risks: Impacts and Explanations,” Academy of Banking Studies Journal, 8, (2) 107-124.
• Capraru B., and Ihnatov I., (2015). Determinants of Bank Profitability in EU15. Scientific Annals of the “Alxandru loan cuza” Univarsity of Iasi Economic Sciences, 62 (1), p. 93-101.
• Çerçi, G. (2011), “Bankalarda kârlılık analizi: Türk bankacılık sektörü üzerine bir uygulama”, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Demirguc-Kunt, A. and Huizinga, H., (1999). Determinants of commercial bank interest margins and profitability: some international evidence. The World Bank Economic Review, 13, 379.
• Dietrich, A. and Wanzenried, G. (2014). “The Determinants of Commercial Banking Profitability in Low-, Middle-, and High-Income Countries” The Quarterly Review of Eco.and Finance, 22,1-18.
• Doğru, C. (2011) “Karlılığın Belirleyicileri Analizi: Teori Ve Orta Ölçekli Bir Banka Uygulaması” , Maliye Finans Yazıları, S.91, s. 47-75.
• Gujarati, D. N. and Porter, D. C. (2013). Basic Econometrics. Introductory Econometrics: A Practical Approach (Fifth Edit.). McGraw-Hill/Irwin.
• Gürbüz, A.O., Yanık, S. ve Aytürk, Y. (2013). Income Diversification and Bank Performance: E Evidence From Turkish Banking Sector. BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar Dergisi,7.9-29
• Güriş, S., Çağlayan, E. ve Güriş, B. (2013). Eviews ile Temel Ekonometri. İstanbul: DER Yayınları.
• Güzel, A. ve İltaş, Y. (2019). Ticari Bankalarda Kârlılığın Belirleyicileri: Türkiye Örneği (2003-2016). Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20 (3), 505-534 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ahbvuibfd/issue/42923/519174.
• Hausman, J. A. (1978). Specification tests in econometrics. Econometrica, 46(6), 1251–1271.
• İltas, Y. ve Doğan, İ. (2019). Finansal Performansı Etkileyen Yapısal ve Firmaya Özgü Karakteristiklerin Karşılaştırmalı Analizi, Erciyes Bil. Araş. Kongresi 26-28.04.2019 Kayseri.
• Im, K. S., Pesaran, M. H. and Shin, Y. (2003). Testing for unit roots in heterogeneous panels. Journal of Econometrics, 115(1), 53–74. doi:10.1016/S0304-4076(03)00092-7
• Işık, Ö., Yalman, İ. N. ve Koşaroğlu, Ş. M. (2017). Türkiye’de mevduat bankalarının kârlılığını etkileyen faktörler. İşletme Araştırmaları Dergisi, 9(1), 362-380.
• Kaya, Y.T. (2001),Türk Bankacılık Sisteminde Net Faiz Marjının Modellenmesi, BDDK Haziran 2001
• Kaya, Y.T. (2002). “Türk Bankacılık Sektöründe Karlılığın Belirleyicileri: 1997-2000”, BDDK Mali Sektör Politikası Dairesi Çalışma Raporları, 2002/1
• Kithinji, A.M. (2010) Credit Risk Management and Profitability of Commercial Banks in Kenya, School of Business, University of Nairobi.
• Kolapo, T. F, Ayeni R. K. and Oke, O. (2012), Credit Risk Management and Banks Performance. Australian Journal of Business and Management Research. 2, p.31-38.
• Levin, A., Lin, C. F. and Chu, C. S. J. (2002). Unit root tests in panel data: asymptotic and finite-sample properties. Journal of Econometrics, 108(1), 1–24. doi:10.1016/S0304-4076(01)00098-7
• Liyugi (2007), Determinants of Banks profitability and its implication on Risk management practices: Panel Evidence from the UK. University of Nottingham Publishers, Nottingham.
• Muhammed, Shahid, Munir and Ahad (2012), “Credit risk and the performance of Nigerian banks” Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 4(7), p.49-63.
• Pasiouras, F. and Kosmidou, K. (2007). “Factors Influencing the Profitability of Domestic and Foreign Commercial Banks in the European Union”, Research in Int.Business and Fin.,21(2): 222-237.
• Sufian, F. and Habibullah M. S. (2009). “Determinants of Bank Profitability in A Developing Economy: Empirical Evidence From Bangladesh”, Journal of Business Eco. and Man.10(3): 207.
• Taşkın, F. Dilvin. (2011) “Türkiye’de Ticari Bankaların Performansını Etkileyen Faktörler”, Ege Akademik Bakış Dergisi, 11(2), 289-298
• Tatoğlu, Y. F. (2013). İleri Panel Veri Analizi-Stata Uygulamalı (2.Baskı). İstanbul: Beta Yay.A.Ş.
• TBB (2022), Türkiye Bankalar Birliği, https://verisistemi.tbb.org.tr/ 10.02.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Trujillo-Ponce, A. (2013). “What Determines The Profitability of Banks? Evidence from Spain”, Accounting and Finance, 53 (2), 561–586.
• Ün, T. (2015). Stata ile Panel Veri Modelleri. S. Güriş (Ed.), (ss. 39–80). İstanbul: DER Yayınları.
• Yıldız, Ü. ve Temurlenk, M. S. (2020). Ekonometrinin Temelleri. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.