BOZKURT İŞARETİ: SPORDA SEMBOLLER VE ANLAMLAR

Yıl 2025, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 11, 01.03.2025

Ersin Afacan , Meltem Işık Afacan

Öz

Her milletin varoluşu ile birlikte günümüze taşıdığı semboller bulunmakta ve bunlar o milletin üyelerine ait duygu ve düşüncelerin tarihsel birikimi olarak kabul edilmektedir. Milleti oluşturan her bireyin ana kimliği, vatandaşı olduğu ülkeyle olan bağında somutlaşır. Bu somutlaşma durumunun dışavurumlarından biri, bireylerin ortak olarak yaptıkları ve belli manalar içeren işaretlerdir. Bozkurt İşareti olarak bilinen işaret de Bozkurt Selâmı veya Bozkurt Hareketi olarak Türk milliyetçiliğini ve Türkçülüğü sembolize eden bir el işaretidir. Türk Mitolojisinden kaynaklı bir anlam taşıyan bu sembol, siyasi görüş tanımaksızın tarih boyunca Türk insanları tarafından kullanılmıştır. Spor, psikososyolojik bir olgu olarak kişisel duygu ve düşüncelerin sosyal ortam olan spor sahalarında davranış olarak sergilendiği bir etkinliktir. Sporda Psikososyolojik Alanlar da spor ortamlarındaki sosyal içerikli davranışları yorumlayarak anlamak ve nedensel olarak açıklamak amacındadır. Bu bağlamda, 2024 yazında düzenlenen Avrupa Futbol Şampiyonasında oynanan Türkiye-Avusturya maçından sonra Türk futbolcu Merih Demiral galibiyete sevinirken sosyal içerikli bir davranış olan Bozkurt Selamı vererek spor gündemini bir anda meşgul etmeye başladı. Bu futbolcunun maçtan sonra psikolojik olarak kazanmanın verdiği sevinç ve gurur duygularının da etkisiyle sosyolojik olarak tribündeki Türk taraftarlarına Bozkurt İşareti yapmasını doğru bulanların yanında yanlış bulanlar da oldu. Dolayısıyla bu çalışmada Bozkurt İşaretinden hareketle sporda simgeler ve semboller üzerinde durulup bu konunun psikososyolojik bir değerlendirilmesi yapılmaya çalışılacaktır. Bu amaçla literatür taranıp konu ile ilgili çalışmalardan yararlanılmıştır. Bu çalışmanın çok tartışılan bir konuyu içermesi bakımından benzer araştırmalara esin kaynağı olması beklenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kültür, Spor, Futbol, Sembol, Bozkurt İşareti

Kaynakça

• Adasal, R. (1979). Yeryüzü tanrıları, liderler, komutanlar ve kahramanlar psikolojisi.İstanbul: Minnetoğlu Yayınları.
• Adıvar, H. E. (1922). Dağa çıkan kurt. İstanbul: Evkaf-ı İslamiye Matbaası.
• Afacan, E. (2019). Spor felsefesi. Ankara:Akademisyen Kitabevi.
• Afacan, E. (2020). Beden eğitimi ve sporun sosyolojik boyutları. Ankara: Akademisyen Kitabevi. Afacan Işık, M. (2023). Engellilik ve spor sosyolojisi. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, Cilt 6, Özel Sayı 1, 1112-1122. https://doi.org/10.38021/asbid.1374370
• Alkış, A.S. (2000). Mavi gözlerin kronometresi. Ankara: Gökçe Karataş Vakfı Yayınları.
• Anadolu Ajansı (2024). Spor hukukçusu Dinçer, UEFA'nın Merih Demiral kararını çifte standart olarak yorumladı.https://www.aa.com.tr/tr/euro-2024/spor-hukukcusu-dincer-uefanin-merih-demiral-kararini-cifte-standart-olarak-yorumladi/3267315#
• Arslanoğlu, K. (2005). Futbolun psikiyatrisi. İstanbul: İthaki Yayıncılık.
• Ayverdi, S. (1976). Milli kültür meseleleri ve maarif davamız. İstanbul:Milli Eğitim Basımevi.
• Banarlı, N. S. (1987). Resimli Türk edebiyatı tarihi I. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Barnard, M. (2010).Sanat, tasarım ve görsel kültür. (Çev. Korkmaz, G.).Ankara: Ütopya Yayınevi.
• BBC News Türkçe (2024). UEFA, Merih Demiral'ın 'bozkurt işaretli' gol sevinci için hangi kararları alabilir?https://www.bbc.com/turkce/articles/cw4ypqg90jyo.
• Begel, D. ve Burton, W.R. (1999). Sport psychiatry: theory and practice.London: WW Norton&G.
• Bilgin, N. (1995). Sosyal psikolojiye giriş. İzmir:İzmir Kitaplığı.
• Bilgiseven, A. K. (1986). Genel sosyoloji. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Blumer, H. (1986). Symbolic interactionism: Perspective and method. California: University of California Press.
• Buss, A. H., & Finn, S. E. (1987). Classification of personality traits. Journal of Personality and Social Psychology. 52 (2), 432–444.https://doi.org/10.1037/0022-3514.52.2.432
• Cohen, A. P. (1999).Topluluğun simgesel kuruluşu. (Çev. Küçük, M.).Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Cole, S. (1980). The sociological method: an introduction to the science of sociology. Chicago: Rand MacNally Publishing Company.
• Çelebi, N. (2004). Sosyoloji ve Metodoloji Yazıları. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çınar, A. (2007). Varoluşçu teoloji Paul Tillich’te din ve sembol.İstanbul: İz Yayıncılık.
• Çıracıoğlu, V. (2009). Gladyatör. İstanbul: Everest Yayınları.
• Deacon, T. W. (2011) The symbol concept (Ed.), The Oxford Handbook Of Language Evolution içinde (394-400.ss.) Oxford: Oxford University Press.
• Demir, H. (2017). II. Dünya Savaşı’nda Yugoslavya (1939-1945): Hırvat Ustaşalar, Sırp Çetnikler ve Komünist Partizanlar. Karadeniz Araştırmaları. (55), 147-168.
• Doğan, İ. (2000). Sosyoloji. İstanbul: Sistemli Yayıncılık.
• Dumangöz, P.D. ve Çavuşoğlu, S.B. (2022). Oyun mu kültürü etkiler? kültür mü oyunu etkiler? Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:9,Sayı:1,35-44.https://doi.org/10.30803/adusobed.1059683
• Erdemli, A. (2008). Spor yapan insan. İstanbul: E Yayınları.
• Ergin, M. (2005). Orhun Abideleri. İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ergun, D. (1991). Türk Bireyi Kuramına Giriş Türk Kültürünün Olanakları. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Erkal, M. (1981). Sosyolojik açıdan spor. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Erkal, M. (1987). Sosyoloji. İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Erkal, M., Baloğlu, B. ve Baloğlu, F. (1997). Ansiklopedik sosyoloji sözlüğü.İstanbul: Der Yayınları.
• Fichter, J. H. (1971). Sociology.Chicago: The University of Chicago Press.
• Fromm, E. (1990). Man for himself: An inquiry into the psychology of ethics. New York: Holt Paperbacks.
• Giddens, A. (1982). Sociology a brief but critical introduction. London: MacMillan Education Ltd.
• Göka, E. (1999).Bilimlerin vicdanı: psikiyatri. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Gökkaya, R. (2021). Yahya Bey’in şiirlerindeki kartal Arnavutların ulusal sembolü mü? Turkish Studies, 16, 1.325 - 334.
• Günay, Ü. (1993). Din sosyolojisi dersleri. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Yayınları No: 62.
• Güvenç, B. (1985). Kültür konusu ve sorunlarımız. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hacib, Y. H. (2022). Kutadgu bilig. (Çev. Çakan, A.).İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1986). Toplumbilim sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hey’et, C. (1996). Türklerin tarih ve kültürüne bir bakış. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Huizinga, J. (1955). Homo Ludens: A Study of the play element in culture. Boston: Beacon Press.
• Hürriyet (2019). Griezmann'ı bırak Kolarov ve Tarasov'a bak!https://www.hurriyet.com.tr/sporarena/galeri-griezmanni-birak-kolarov-ve-tarasova-bak-41353187.
• Isenberg, T., & Thole, W. (2024). Vor dem Stadion, auf dem Platz, auf der Tribüne. Sozial Extra, 48(5), 308-311.
• İnan, A. (2020). Düşünceleriyle Atatürk.Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• İstiklal (2024). Prof. Dr. Hanım Halilova'dan Bozkurt işareti açıklaması: Türkeş'e bunu ben öğrettim.https://www.istiklal.com.tr/video/prof-dr-hanim-halilovadan-bozkurt-isareti-aciklamasi-turkese-bunu-ben-ogrettim.
• Jesson, J., Matheson, L., & Lacey, F. M. (2011). Doing your literature review: traditional and systematic techniques. California:Sage Publications.
• John, D. R. (1999). Consumer socialization of children: A retrospective look at twenty-five years of research. Journal of Consumer Research. 26 (3).183–213. https://doi.org/10.1086/209559
• Kızılçelik, S. (1996). Sosyoloji teorileri-3. İzmir: Saray Kitabevleri.
• Kızılçelik, S. ve Erjem, Y. (1996). Açıklamalı sosyoloji sözlüğü. İzmir: Saray Kitabevleri.
• Koç, Ş. (1994). Spor psikolojisine giriş. İzmir: Saray Kitabevleri.
• Kodaman, B. (2000). Atatürk ve millet-milliyetçilik, Atatürk ve Türk Milliyetçiliği. Türk Yurdu Dergisi,20(160), 43-46.
• Kongar, E. (1995). Toplumsal değişme kuramları ve Türkiye gerçeği. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Krech, D. ve Crutchfield, R.S. (1948). Theory and problems of social psychology. New York: McGraw-Hill.
• Lee Ludvigsen, J. A., Tsoukala, A., Byrne, S., Rookwood, J., & Ross, W. J. (2025). A roundtable discussion on the politics of EURO 2024: A collective commentary. Soccer & Society, 26(1), 179-188.
• Linton, R. (1936). The study of man the study of man: an introduction. New York: D. Appleton and Company.
• Lizardo, O. (2016). Cultural symbols and cultural power. Qual Sociol. 39,195–198.https://doi: 10.1007/s11133-016-9329-4
• Mardin, Ş. (1993). Din ve ideoloji. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Morgan, C. T. (1977). A brief introduction to psychology. New York: McGraw-Hill.
• Ögel, B. (1995). Türk mitolojisi II. cilt.Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Ögel, B. (2003). Türk mitolojisi I. Cilt.Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Özalp, A. (2017). Sembolik etkileşimcilik entelektüel kökenler, kuramlar ve din olgusu. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Özbek, A. (1971). Sosyal psikiyatriye giriş. Ankara: Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Yayınları Sayı:243.
• Peinado, Q. (2017). Solcu Futbolcular.(Çev. Karakaş, B.).İstanbul: Yazılama Yayınevi.
• Sancaktar, C. (2022). 2. Dünya savaşı döneminde Yugoslavya’da iç savaş: Milliyetçiliğe karşı sosyalist Yugoslavya mücadelesi. Anadolu ve Balkan Araştırmaları Dergisi, 5(9), 279-307.https://doi.org/10.32953/abad.1058182
• Sarı, Y. (2016). Türk Milliyetçiliğinin Kültürel Hegemonya Meselesi. Turan Dergisi, 27-32
• Sloane, W. A. (2008). Bir tarih laboratuarı Balkanlar. (Çev. Özbudun, S.)İstanbul: Süreç Yayınları.
• Swingewood, A. (1991). A short history of sociological thought.London: MacMillan Press.
• Tahir, K. (1969). Kurt kanunu. Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Tanyol, C. (1970). Sosyolojik açıdan din, ahlak, laiklik ve politika üzerine diyaloglar. İstanbul: Okat Yayınevi.
• The New York Time (2018). Switzerland beats Serbia in a game tinged with history and politics.https://www.nytimes.com/2018/06/22/sports/world-cup/switzerland-shaqiri-serbia.html.
• TRT Haber (2024). İlber Ortaylı: Bozkurt, Türk Milletinin sembolüdür.https://www.trthaber.com/haber/gundem/ilber-ortayli-bozkurt-turk-milletinin-semboludur-866704.html.
• Tolan, B. (1975). Toplum bilimlerine giriş. Ankara: Kalite Matbaası.
• Topçu, N. (2017). İsyan ahlakı. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Turhan, M. (1972). Kültür değişmeleri. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Yayınları.
• Türkdoğan, O. (1999). Etnik sosyoloji.İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ricoeur, P. (2007). Yorum Teorisi Söylem ve Artı Anlam.(Çev. Demir, G. Y.).İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Ritzer, G. (1983). Sociological theory. New York: Alfred K. Knopf.
• Schimmel, A. (1954). Dinde Sembolün Fonksiyonu Nedir?Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sayı: III-IV, .67-73.
• Snyder, H. (2019). Literature review a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339.https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.07.039
• Ünal, M. A. (1998). Tarihçi gözüyle olaylar ve Türkiye. Isparta: Alsancak Kültür Dergisi Basımevi.
• Webster, J., Watson, R. T. (2002). Analyzing the past to prepare for the future: Writing a literature review. MIS Quarterly,26, xiii–xxiii. https://doi. 10.2307/4132319
• Williams, R. (1979). Symbolic Interactionism (Ed.),A New Dictionary of Sociology içinde (225-230. ss.). London Routledge.
• Wilkinson, K. (2019). Semboller ve işaretler. (Çev. Toksoy, S.)İstanbul: Alfa Yayınları.
• Voigt, D. (1992). Sportsoziologie soziologiedes sports. Frankfurt: Diesterweg.
• Yakıt, İ. (2000). Atatürk ve Milli Haysiyet, Atatürk ve Türk Milliyetçiliği.Türk Yurdu Dergisi,20 (160), 43-46.
• Yiğit, A., Çakır, S., Yıldız, G., & Aslım, G. (2011). Bayraklarda kullanılan hayvan figürleri üzerine bir inceleme. Veteriner Hekimler Derneği Dergisi, 82(2), 51-58.
• Yücel, H. (2020). İyi vatandaş iyi insan. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.