Öz
Farklı alanlarda eserler veren Erzurumlu İbrahim Hakkı, halkın ahlâk meselelerinde bilinçlenmesine önemli katkıları olan Mârifetnâme isimli eseri kaleme almıştır. İbrahim Hakkı, ahlaki müeyyideyi Kur’an ve Sünnet bağlamında değerlendirmiş ve eserini toplumun erdemli yaşama niyetlerine yol gösterecek bir tarzda yazmıştır. Eserin konularına bakıldığında ahlaki düşüncenin gelişiminde dini gelenek ve kültürün etkisine dikkat çekildiği ve temelde ahlak-din ayrılmazlığını destekler mahiyette kaleme alındığı fark edilmektedir. Diğer taraftan onun ahlâka dair görüşlerinin konunun teorik yönünden çok, pratik yönüne ışık tuttuğunu ve görüşlerinin dine dayalı ahlâk teorilerine daha uygun olduğu görülür. Bu makalede Erzurumlu’nun insan doğasını özellikle mizaç üzerinden tanımaya ve açıklamaya çalışan yaklaşımına ağırlık verilmiştir. Ona göre mizaç, insan tabiatı hakkında pratik faydalar verebilir ve buradan hareketle sosyal ilişkilerin düzenlemesinde kendisinden yararlanmak mümkündür.
Anahtar Kelimeler
Erzurumlu İbrahim Hakkı Mârifetnâme Sosyal Ahlak İnsan Tabiatı Mizaç
Kaynakça
- Altıntaş, Hayrani. “On Sekizinci Yüzyılda Bir Pozitif İlim Öncüsü.” Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti ajansı. Eskişehir, 253-256.
- Bartley III, William Waren. Morality and Religion. Macmillan Press. London, 1971.
- Çağrıcı, Mustafa. “İbrâhim Hakkı Erzurûmî”. TDV İslam Ansiklopedisi 21. İstanbul, 2000.
- Çağrıcı, Mustafa. İslam Düşüncesinde Ahlak. Dem Yayınları. İstanbul, 2012.
- Diclehan, Şakir. Erzurumlu İbrahim Hakkı. Vekitap Yayınları. İstanbul, 1980.
- Eren, Hikmet. Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Hayatı, Kişiliği ve Eserleri. Hoca Ahmet Yesevi Ocağı Yayınları. Ankara, 2003.
- Erzurumlu, İbrahim Hakkı. Mârifetnâme. Sad. Durali Yılmaz ve Hüsnü Kılıç. Çelik Yayınları. İstanbul, 2014.
- Gazzâlî. İhyâu Ulûmi’d Din-IV. el-Mektebetü’t-ticâriyyetü’l-kübrâ. Kahire, ts.
- İbrahimhakkıoğlu, Mesih. Erzurumlu İbrahim Hakkı. Gül Matbaası. İstanbul, 1973.
- Kılıç, Recep. Ahlakın Dini Temeli. TDV Yayınları. Ankara, 1992.
- Kindî, Ya‘kūb b. İshak, Resâʾilü’l-Kindî el-felsefiyye. nşr. M. Abdülhâdî Ebû Rîde. Kahire, 1950-53.
- Platon. Euthyphron: Dindarlık Üzerine. Çev. Güvenç Şar. Kabalcı Yayınevi. İstanbul, 2011.
- Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Câmiu’s-Sağîr, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. 2004.
- Topaloğlu, Bekir. “Mârifetnâme”. DİA/28, Türkiye Diyanet Vakfı. İstanbul, 2003.
- Toprak, Feyzullah. “İbrahim Hakkı ve Müspet İlimler”. İbrahim Hakkı ve Müspet İlimler Sempozyumu Tebliğleri. Siirt, 1984.
- Uludağ, Süleyman. Erzurumlu Bir Fikir Adamı İbrahim Hakkı Erzurûmî. DİB Yayınları. Ankara, 2015.
Öz
Erzurumlu İbrahim Hakkı, who has produced works in different fields, wrote the work called Mârifetnâme, which made significant contributions to the awareness of the public on moral issues. İbrahim Hakkı evaluated moral sanction in the context of the Qur'an and Sunnah and wrote his work in a way that would guide the society's virtuous life intentions. When we look at the subjects of the work, it is noticed that the effect of religious tradition and culture on the development of moral thought is emphasized and it is written in a way that basically supports the inseparability of morality and religion. On the other hand, it is seen that his views on morality shed light on the practical side of the issue rather than the theoretical side, and his views are more suitable for moral theories based on religion. This article focuses on Erzurumlu's approach that tries to recognize and explain human nature, especially through temperament. According to him, temperament can give practical benefits about human nature and it is possible to benefit from it in the regulation of social relations.
Anahtar Kelimeler
Erzurumlu İbrahim Hakkı Mârifetnâme Social Ethics Human Nature Temperament
Kaynakça
- Altıntaş, Hayrani. “On Sekizinci Yüzyılda Bir Pozitif İlim Öncüsü.” Türk Dünyası Bilgeler Zirvesi: Gönül Sultanları Buluşması 26-28 Mayıs 2014. Eskişehir 2013 Türk Dünyası Kültür Başkenti ajansı. Eskişehir, 253-256.
- Bartley III, William Waren. Morality and Religion. Macmillan Press. London, 1971.
- Çağrıcı, Mustafa. “İbrâhim Hakkı Erzurûmî”. TDV İslam Ansiklopedisi 21. İstanbul, 2000.
- Çağrıcı, Mustafa. İslam Düşüncesinde Ahlak. Dem Yayınları. İstanbul, 2012.
- Diclehan, Şakir. Erzurumlu İbrahim Hakkı. Vekitap Yayınları. İstanbul, 1980.
- Eren, Hikmet. Erzurumlu İbrahim Hakkı’nın Hayatı, Kişiliği ve Eserleri. Hoca Ahmet Yesevi Ocağı Yayınları. Ankara, 2003.
- Erzurumlu, İbrahim Hakkı. Mârifetnâme. Sad. Durali Yılmaz ve Hüsnü Kılıç. Çelik Yayınları. İstanbul, 2014.
- Gazzâlî. İhyâu Ulûmi’d Din-IV. el-Mektebetü’t-ticâriyyetü’l-kübrâ. Kahire, ts.
- İbrahimhakkıoğlu, Mesih. Erzurumlu İbrahim Hakkı. Gül Matbaası. İstanbul, 1973.
- Kılıç, Recep. Ahlakın Dini Temeli. TDV Yayınları. Ankara, 1992.
- Kindî, Ya‘kūb b. İshak, Resâʾilü’l-Kindî el-felsefiyye. nşr. M. Abdülhâdî Ebû Rîde. Kahire, 1950-53.
- Platon. Euthyphron: Dindarlık Üzerine. Çev. Güvenç Şar. Kabalcı Yayınevi. İstanbul, 2011.
- Suyûtî, Celaleddin Abdurrahman b. Ebî Bekr, el-Câmiu’s-Sağîr, Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye. 2004.
- Topaloğlu, Bekir. “Mârifetnâme”. DİA/28, Türkiye Diyanet Vakfı. İstanbul, 2003.
- Toprak, Feyzullah. “İbrahim Hakkı ve Müspet İlimler”. İbrahim Hakkı ve Müspet İlimler Sempozyumu Tebliğleri. Siirt, 1984.
- Uludağ, Süleyman. Erzurumlu Bir Fikir Adamı İbrahim Hakkı Erzurûmî. DİB Yayınları. Ankara, 2015.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Din Araştırmaları |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 18 Nisan 2022 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2021 Cilt: 10 Sayı: 3 |
