Afet Risk Yönetimi Çerçevesinde COVID-19 Hastalığına Yakalanmış Kişilerin Kader Algısı ve Ahlaki Olgunluk Düzeylerinin Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 473 - 494, 31.10.2022

Mehtap Kılıç Bahanur Malak

https://doi.org/10.35341/afet.1014571

Cited By: 2

Öz

Afet risk yönetimi çerçevesinde Türkiye’de Doğu Anadolu Bölgesi’ndeki bir ilde yaşayan ve COVID-19 hastalığına yakalanmış kişilerin kader algısı ve ahlaki olgunluk düzeylerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma, nitel araştırma yöntemine göre tasarlanmış ve nicel verilerle desteklenmiştir. Katılımcı Bilgi Formu, Ahlaki Olgunluk Ölçeği, Teistik Kader Algısı Ölçeği ve Afet Risk Yönetimi Çerçevesinde Yapılandırılmış Soru Formu aracılığı ile veriler toplanmıştır. Nitel verilerde içerik analizi gerçekleştirilmiştir. Çalışmada 48 katılımcıya ulaşıldığında nitel veriler doygunluğa ulaşmıştır. 48 katılımcının %54,2’sini kadınlar, %45,8’ini erkekler oluşturmaktadır. Katılımcıların %43,8’ini 18-28 yaş aralığındaki kişiler, %58,3’ünü üniversite mezunu kişiler, %58,3’ünü memurlar oluşturmaktadır. Nicel bulgulara göre, katılımcıların ahlaki olgunlukları yüksek düzeydedir. Katılımcıların afetlerle ilgili durumları kader olarak algıladıkları sonucuna varılmıştır. Nitel bulgulara göre, katılımcıların bir kısmı kaderin alacağımız tedbirlerden daha güçlü olduğunu belirtmiştir. “Allah her kulun kaderini kendi çabasına bağlamıştır” temasında bazı katılımcıların da hastalığa yakalanmalarını, bireysel sorumluluklarını göz ardı etmedikleri kader inançlarıyla alakalı değerlendirmişlerdir. Bazı katılımcılar hastalık süresince önlem almanın gerekliliğine inanmış ancak çeşitli nedenlerle önlem almayı ihmal ettiklerini belirtmişlerdir. Bazı katılımcılarınsa önlem kurallarına uyarak bireysel sorumluklarını yerine getirdikleri ancak dışa yükleme yaparak bireysel sorumluluğun ağırlığı ile baş etmeye çalıştıkları anlaşılmıştır. Klasik kader algısı, afetlere karşı önlem alma davranışını olumsuz etkilemiştir. Bunun için afetlere yönelik önlemlerin alınması, afet sırası ve sonrasında gerekli psikososyal bakımın gerçekleştirilmesi için multidisipliner çalışmalara gereksinim vardır. 

Anahtar Kelimeler

Afet risk yönetimi, COVID-19, Kader Algısı, Ahlaki Olgunluk, Psikososyal Bakım

Evaluation of Fate Perception and Moral Maturity Levels of Persons Infected with COVID-19 in the Framework of Disaster Risk Management

Öz

It was aimed to evaluate the perception of fate and moral maturity levels of people living in a province in the Eastern Anatolia Region of Turkey and infected with COVID-19 within the framework of disaster risk management. The study was carried out in accordance with the qualitative research design and was supported by quantitative data. Data were collected through the Participant Information Form, the Moral Maturity Scale, the Theistic Fate Perception Scale and the Questionnaire Structured in the Framework of Disaster Risk Management. Content analysis was performed on qualitative data. When 48 participants were reached in the study, the qualitative data reached saturation. 54.2% of the 48 participants were women and 45.8% were men. 43.8% of the participants were between the ages of 18-28, 58.3% of them were bachelor graduates, 58.3% of them were civil servants. According to the quantitative results, the moral maturity of the participants were at a high level. It was concluded that the participants perceived the situations related to disasters as fate. According to the qualitative results, some of the participants stated that fate was stronger than the measures we would take. In the theme of "Allah has tied the destiny of every servant to his own efforts", some participants also evaluated their catching the disease as related to their belief in destiny, which they did not ignore their individual responsibilities. Some participants believed in the necessity of taking precautions during the illness, but stated that they neglected to take precautions for various reasons. It was understood that some participants fulfilled their individual responsibilities by following the precautionary rules, but tried to cope with the weight of individual responsibility by externalizing. Traditional perception of fate negatively affected the behavior of taking precautions against disasters. Therefore, multidisciplinary studies are needed to take precautions against disasters and to provide necessary psychosocial care during and after disasters.

Anahtar Kelimeler

Disaster Risk Management, COVID-19, Perception of Fate, Moral Maturity, Psychosocial Care

Kaynakça

• Adıgüzel, A. (2017). The relationship between university students’ moral maturity levels and their general self-efficacy perceptions. Anatolian Journal of Educational Leadership and Instruction, 5(1), 1-16.
• Aksöz Efe, İ., Doğan, T., Erdur Baker, Ö. (2017). Afet Etiği: Afetler, Krizler, Travmalar ve Psikolojik Yardım. Türk Psikolojaik Danışma ve Rehberlik Derneği, Ankara, s. 121-137.
• Aktan, C. (2009). Ahlak ve ahlak felsefesine giriş. Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 1 (1), 38-59.
• Albayrak, A., Akdümbek Atan, B. (2019). Hükümlülerde kader ve kadercilik. Kader, 17(1), 124-152. DOI: 10.18317/kaderdergi.544062
• Akesson, J., Ashworth-Hayes, S., Hahn, R., Metcalfe, R., Rasooly, I. (2022). Fatalism, beliefs, and behaviors during the COVID-19 pandemic. Journal of Risk and Uncertainty, 1-44. https://doi.org/10.1007/s11166-022-09375-y
• Alipour F., Arshi M., Ahmadi S., LeBeau R., Shaabani A., Ostadhashemi L. (2020). Psychosocial challenges and concerns of COVID-19: A qualitative study in Iran. Health 1-18. https://doi.org/10.1177/1363459320976752
• Alkal, A., Kök, M. (2018). Ahlaki olgunluğun yordanmasında kişilik özelliklerin ve bazı değişkenlerin etkisinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 22(2), 509-529.
• Alkan, V., Şi̇mşek, S., Armağan Erbi̇l, B. (2019). Karma yöntem deseni: Öyküleyici alanyazın incelemesi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 7(2), 559-582. doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.7c.2s.5m
• Anderson, M.L., Andrew T.W. (2019). Breaking Evangelicalism’s Silence on IVF. The Gospel Coalition, Erişim tarihi: 16.10.2021. https://www.thegospelcoalition.org/article/evangelicalisms-silence-ivf/.
• Ayas, M. (2020). “Kader-Kaza” kavramının öğretimi ve kavram yanılgıları üzerine bir inceleme. Turkish Academic Research Review, 5(3), 358-380. https://doi.org/10.30622/tarr.774502
• Aydın, M.S. (2016). İslam Ansiklopedisi, Erişim tarihi: 16.10.2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/
• Aytac, S., Dursun, S. (2018). The effect on the safety culture of occupational accidents and safety behavior: The case of Turkey, 38th International Academic Conference, Prague, Çekya.
• Baas, S., Ramasamy, S., DePryck, J.D., Battista, F. (2008). Disaster Risk Management System Analysis. A Guide Book. Institutions for Disaster Risk Management. FAO, 68 pp. http://www.fao.org/3/a-i0304e.pdf (Erişim Tarihi: 15.08.2021).
• Bachem, R., Tsur, N., Levin, Y., Abu-Raiya, H., Maercker, A. (2020). Negative affect, fatalism, and perceived institutional betrayal in times of the coronavirus pandemic: A cross-cultural investigation of control beliefs. Frontiers in Psychiatry, 11(1103). https://doi.org/10.3389/fpsyt.2020.589914
• Balcı, A. (2011). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntem, Teknik ve İlkeler. Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Bogolyubova, O., Fernandez, A.S.M., Lopez, B.T., Portelli, P. (2021). Traumatic impact of the COVID-19 pandemic in an international sample: Contribution of fatalism to psychological distress and behavior change. European Journal of Trauma & Dissociation, 5(2), 100219. https://doi.org/10.1016/j.ejtd.2021.100219
• Bulut, İ. (2014). İDKAB öğrencilerin bireysel yenilikçilik ve ahlaki olgunluk düzeyleri üzerine kelam dersinin etkisi, KADER Kelam Araştırmaları Dergisi, 12(2), 55-99.
• Chen, N. (1997). Confucius’ view of fate (Ming). Journal of Chinese Philosophy, 24(3), 323-359.
• Conrad, P. (1992). Medicalization and social control, Annual review of Sociology, 18(1), 209-232. https://doi.org/10.1146/annurev.so.18.080192.001233
• Conrad, P. (2007). The Medicalization of Society: on the Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders. Johns Hopkins University Press, Baltimore, p. 4.
• Creswell, J. W. (2013). Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches. 4th ed. CA: Sage, Thousand Oaks.
• Çağrıcı, M. (2016). İslam Ansiklopedisi, Erişim tarihi: 16.10.2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/
• Çam Z., Seydoogullari S., Çavdar D., Çok F. (2012). Ahlak gelişimine klasik ve yeni kuramsal yaklaşımlar. Kuram Ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1211-1225. Çekin, A. (2016). Öğretmen adaylarının ahlaki olgunluk düzeyleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 21(3), 1035-1048.
• Detert, J. R., Treviño, L. K., Sweitzer, V. L. (2008). Moral disengagement in ethical decision making: A study of antecedents and outcomes. Journal of Applied Psychology, 93(2), 374–391. https://doi.org/10.1037/0021-9010.93.2.374
• Doğulu, C., Sakallı, N. (2018). Depremlere ilişkin sosyal-bilişsel süreçler: Dehşet yönetimi ve sistemi meşrulaştırma bakış açısı, 20. Ulusal Psikoloji Kongresi, Ankara, Türkiye.
• Drążkowski, D., Trepanowski, R., Chwiłkowska, P., Majewska, M. (2020). Self-Persuasion Increases Motivation for Social Isolation During the COVID-19 Pandemic Through Moral Obligation. Social Psychological Bulletin, 15(4), 1-20. https://doi.org/10.32872/spb.4415
• Ekşi, H. (2006). Bilişsel ahlak gelişimi kuramı: Kohlberg ve sonrası. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 29-38.
• Erdur Baker, Ö., Doğan, T., Aksöz Efe, İ., Sancak Aydın G. (2017). Psikolojik İlk Yardım: Saha Çalışanları için Rehber” Afetler, Krizler, Travmalar ve Psikolojik Yardım. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği, Ankara, s. 157-186.
• Ferrer, R.A., Klein, W.M. (2015). Risk perceptions and health behavior. Current opinion in psychology, 5, 85–89. https://doi.org/10.1016/j.copsyc.2015.03.012
• Francis, K.B., McNabb, C. (2022). Moral Decision-Making during COVID-19: Moral judgments, moralisation, and everyday behaviour. Frontiers in Psychology, 12, 769177 https://doi.org/10.3389/fpsyg.2021.769177
• Göknar, M. D. (2015). Achieving Procreation: Childlessness and IVF in Turkey. Vol. 29. Berghahn Books, New York and Oxford.
• Graso, M., Chen, F. X., and Reynolds, T. (2021). Moralization of Covid-19 health response: asymmetry in tolerance for human costs. J. Exp. Soc. Psychol., 93,104084. doi: 10.1016/j.jesp.2020.104084
• Guo, Q., Guo, Y., Qiao, X., Leng, J., Lv, Y. (2021). Chance locus of control predicts moral disengagement which decreases well-being. Personality and Individual Differences, 171, 110489. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110489
• Hayes, J., Clerk, L. (2020). Fatalism in the fight against COVID-19: Implications for mitigation and mental health. Researchgate Net, 1−33. doi:10.31219/osf.io/t6zmv
• Horozcu, Ü. (2018). Teistik Kader Algısı Ölçeği’nin geliştirilmesi: Güvenirlik ve geçerlik çalışması. Darulfunun İlahiyat, 29, 9–24. DOI: 10.26650/di.2018.29.1.0101
• Jimenez T., Restar A., Helm P.J., Cross R.I., Barath D., Arndt J. (2020), Fatalism in the context of COVID-19: Perceiving coronavirus as a death sentence predicts reluctance to perform recommended preventive behaviors. SSM Popul Health, 11, 100615. https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2020.100615
• Kadıoğlu, M. (2011). Afet Yönetimi Beklenilmeyeni Beklemek, En Kötüsünü Yönetmek. T.C. Marmara Belediyeler Birliği Yayını, İstanbul.
• Karaman, F. (2020). Tevekkül, kader bağlamında deprem ve sorumluluk bilinci. Diyanet İlmi Dergi, 56(3), 903-936.
• Karaman, Z.T., Sancakdar, O. (2019). Afetler ve Güvenlik Yönetimi, Palme Yayınevi, Ankara.
• Kaya, A., Bozkur, B. (2017). Kadercilik eğilimi ile özyeterlik inancı ve savunma mekanizmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Eğitim Dergisi, 18(1), 124-145. https://doi.org/10.12984/egeefd.328379
• Kaya, M., Aydın, C. (2011). Üniversite öğrencilerinin dini inanç ile ahlaki olgunluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30 (30), 15-42.
• Kayani, A., King, M.J., Fleiter, J. (2011). Fatalism and road safety in developing countries, with a focus on Pakistan. J Australas Coll Road Saf, 22(2),41-7.
• Kılıç, A., Göçmen, İ. (2018). Fate, morals and rational calculations: Freezing eggs for non-medical reasons in Turkey. Social Science & Medicine, 203, 19-27. https://doi.org/10.1016/j.socscimed.2018.03.014
• Kyngäs H. (2020). Inductive Content Analysis. In: Kyngäs H., Mikkonen K., Kääriäinen M. (eds) The Application of Content Analysis in Nursing Science Research, Springer, p. 13-25.
• Levenson, H. (1981). Differentiating among internality, powerful others, and chance. Research with the Locus of Control Construct, 1, 15-63. https://doi.org/10.1016/B978-0-12-443201-7.50006-3
• Mulder, L. B., Rupp, D. E., and Dijkstra, A. (2015). Making snacking less sinful: (counter-) moralising obesity in the public discourse differentially affects food choices of individuals with high and low perceived body mass. Psychol. Health, 30, 233–251. doi: 10.1080/08870446.2014.969730
• Özdil, K., Bulucu Büyüksoy, G.D., Çatiker, A. (2021). Fatalism, fear, and compliance with preventive measures in COVID-19 pandemic: A structural equation modeling analysis. Public Health Nurse, 38(5), 770-780. https://doi.org/10.1111/phn.12898
• Özen, Y. (2011). Etik mi? Ahlak mı? Modernite mi? Medeniyet mi? Değerler eğitimine sosyal psikolojik bir yaklaşım. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (5), 63-87.
• Özmen, B, Özden, T. (2013). Türkiye’nin afet yönetim sistemine ilişkin eleştirel bir değerlendirme, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49, 1-28.
• Öztürk, H. (2019). “İnsan Hürriyeti” Ve Ahlak İlişkisine Bir Bakış . Felsefe Dünyası, (69), 151-160.
• Raab M. (2021). How to cope with uncertainty in COVID-19 times. Judgment, Decision-Making, and Embodied Choices, 139–144. doi: 10.1016/B978-0-12-823523-2.00012-X
• Rotter, J.B. (1966). Generalized expectancies for internal versus external control of reinforcement. Psychological Monographs: General and Applied, 80(1), 1–28. https://doi.org/10.1037/h0092976
• Sancak, S., Tabakoğlu, M., Öz, A. (2020). Eğitim Fakültesi Sınıf Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Ahlaki Olgunluk Düzeyleri, Bilimname, 41, 301-320. https://doi.org/10.28949/bilimname.669058
• Schiffer A.A., O'Dea C.J., Saucier D.A. (2021). Moral decision-making and support for safety procedures amid the COVID-19 pandemic, Pers Individ Dif., 175:110714. https://doi.org/10.1016/j.paid.2021.110714
• Seeskin, K. (2008). Plato and the origin of mental health. International Journal of Law and Psychiatry, 31(6), 487-494. https://doi.org/10.1016/j.ijlp.2008.09.004
• Spar, D.L. (2006). The Baby Business. How Money, Science and Politics Drive the Commerce of Conception. Harvard Business School Press, Boston, MA.
• Şengün, M., Kaya, M. (2007). Ahlaki Olgunluk Ölçeği: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 24(24-25), 51-64.
• Şengün, M. (2015). Anne-Babanın mesleğine ve ekonomik düzeyine göre gençlerde ahlakî olgunluk. İlahiyat Tetkikleri Dergisi, 2(44), 213-225.
• Tasantab, J.C., Gajendran, T., von Meding, J., Maund, K. (2020), Perceptions and deeply held beliefs about responsibility for flood risk adaptation in Accra Ghana. International Journal of Disaster Resilience in the Built Environment, 11 (5), 631-644. DOI 10.1108/IJDRBE-11-2019-0076
• Tekin İ. (2017). Ahlaki Olgunluk Kavramı Üzerine Kuramsal Bir Çözümleme. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi;6(5):2275-2298.
• URL 1. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/aciklamali-afet-yonetimi-terimleri-sozlugu (Son Erişim: 21.10.2021)
• URL 2. T.C. İçişleri Bakanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı, Afet Türleri. Erişim adresi: https://www.afad.gov.tr/afet-turleri (Son Erişim: 22.10.2021)
• URL 3. Afetlerde Psikososyal Hizmetler Birliği. Erişim adresi: https://psikolog.org.tr/index.php?Detail=1058 (Son Erişim: 24.10.2021)
• URL 4. Türk Dil Kurumu. Kadercilik (Yazgıcılık). Erişim adresi: http://www. tdk.gov.tr/index.php?option=com bts&arama=kelime&gui d=TDK.GTS.5a4ec34c3e07d1.87202623 (Son Erişim: 22.10.2021)
• Ünal Ö. (2020). During COVID-19, which is more effective in work accident prevention behavior of healthcare professionals: Safety awareness or fatalism perception? Work, 67(4), 783-790. DOI:10.3233/WOR-203327
• Üstün, B., Akgün, E., Partlak, N. (2005). Hemşirelikte İletişim Becerileri Öğretimi. Okullar Yayınevi, İzmir.
• Yaman, M., Çakır, E. (2020). Farklı Boyutlarıyla Afet Yönetimi. 1. Basım. Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Yavuz, Y.Ş. (2016). İslam Ansiklopedisi, Erişim tarihi: 16.10.2021. https://islamansiklopedisi.org.tr/
• Yazılıtaş, A. (2015). Türk afet yönetim sisteminde risk odaklı yönetimin önemi. Türk İdare Dergisi, 481, 559-578.
• Yıldırım, A. Şimşek, H. (2008). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Genişletilmiş 7. Basım. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yılmaz, A. (2003). Türk Kamu Yönetiminin Sorun Alanlarından Biri Olarak Afet Yönetimi, PEGEM A Yayıncılık, Ankara, s. 135.
• Zelizer, V.A. (2018). Human Values and the Market: The Case of Life Insurance and Death in 19th-century America. In The sociology of economic life. Routledge. p. 125-140
• Zola, I.K. (1972). Medicine as an institution of social control. The Sociological Review, 20(4), 487-504. DOI:10.1111/j.1467-954X.1972.tb00220.x