Sivrihisar Ulu Camii’de Yangın Risk Yönetimi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 659 - 676, 30.11.2024

Melike Kök , Hicran Hanım Halaç

https://doi.org/10.35341/afet.1379477

Öz

Tarihi çevreler bir toplumun kültürel mirasını ve milli servetini oluşturan unsurlardır. Geçmiş ile gelecek arasında kültürel etkileşimi sağlayan sürdürülebilmesi ve korunması toplumun kimliği için önemli olan değerlerdir. Kentlerin büyümesi ve gelişmesiyle meydana gelen nüfus artışları kentlerde yapı yoğunluklarının artmasına sebep olmaktadır. Dolayısıyla tarihi çevreler zaman içerisinde çeşitli yapı gruplarıyla çevrelenmektedir. Yapılaşmadaki artış ve nüfus artışları tarihi çevreler için çeşitli tehditler oluşturmaktadır. Ahşap yapı malzemesi kullanılarak inşa edilen tarihi yapılar için en kritik tehdit yangındır. Bu çalışmada UNESCO Dünya Miras Listesi’nde ‘‘Anadolu’nun Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri’’ adıyla bilinen, Türkiye’de bulunan beş adet camiden biri olan Sivrihisar Ulu Cami incelenmiştir. Yapının seçilmesinde UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alması, evrensel korumanın ve ortak kültürel miras olarak tescillenmesinin ve korunmasının teyidinin verilebilmesi hedeflerine katkı sunmak etkili olmuştur. Eskişehir, Sivrihisar Kentsel Sit Alanı içerisinde yer alan Anadolu’da az sayıda örneği bulunan ahşap direkli camilerden en büyüğü Sivrihisar Ulu Cami’de yangın konusu ele alınmıştır. Selçuklular Dönemi’nde inşa edilmiş olan cami günümüze kadar özgünlüğünü koruyabilmiştir ve 1.grup korunması gerekli eserler içerisinde yer almaktadır. Yapıda taşıyıcı sistemi ve kullanılan yapı malzemelerinden kaynaklı yangın yükünün fazla olması sebebiyle yangın risk yönetim planına ihtiyaç vardır. Bu çalışmada yapının yangın riskleri belirlenerek alınabilecek önlemler belirlenmiş ve öneriler sunulmuştur. Bunula birlikte yangın risk yönetim planına altlık oluşturması amaçlanmıştır. Yapı ve yakın çevresi analiz edilerek olası riskler belirlenmiştir. Yapı kendi içerisinde cami içerisindeki bölümler doğrultusunda, yapı malzemesi ve yapı elemanı ilişkisi içerisinde incelenmiştir. Belirlenen kriterler doğrultusunda önlem ve öneriler sunulmuştur. Burada en önemli konu güvenlik tedbirlerinin arttırılarak, yapının tarihi değerine saygılı bir biçimde yangın güvenlik sistemlerinin kurulmasıdır.

Anahtar Kelimeler

Ahşap, Camii, Risk Yönetimi, Sivrihisar, Yangın, Yapı

Fire Risk Management at Sivrihisar Ulu Camii

Öz

Historical environments are elements that constitute a society's cultural heritage and national wealth. They are important values for maintaining and preserving cultural interaction between the past and the future, which are crucial for societal identity. As cities grow and develop, population increases lead to higher building density. Consequently, historical environments are surrounded by various building groups over time. The rise in construction and population poses various threats to historical environments. For buildings made of wooden materials, the most critical threat is fire. This study examines the Sivrihisar Ulu Mosque, one of five mosques in Turkey listed as "Wooden Pillar and Beam Mosques of Anatolia" on the UNESCO World Heritage List. The choice of this structure was influenced by its inclusion in the UNESCO World Heritage List, aiming to contribute to verifying and ensuring universal protection and recognition as a shared cultural heritage. The study focuses on fire risks in the Sivrihisar Ulu Mosque, the largest of the few wooden pillar mosques in Anatolia, located within the Eskişehir Sivrihisar Urban Site Area. Built during the Seljuk period, the mosque has preserved its originality and is classified as a first-group protected monument. Due to the high fire load from its structural system and materials, a fire risk management plan is needed. This study identifies the fire risks associated with the building, suggests preventive measures, and aims to create a basis for a fire risk management plan. By analyzing the structure and its surroundings, potential risks are determined, and measures and recommendations are provided based on these criteria. The most crucial aspect is to enhance safety measures and establish fire safety systems that respect the historical value of the building.

Anahtar Kelimeler

Fire, Mosque, Risk Management, Sivrihisar, Structure, Wood

Kaynakça

• Akyol, A.A., Kadıoğlu, Y.K., 2010, “Sivrihisar Ulu Cami Arkeometrik Çalışmaları”, XII. Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Sempozyumu, 15-17 Ekim 2008, Çanakkale, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları No: 98, İzmir, s. 229-239.
• Akyol, A. A. (2019). Sivrihisar Ulu Cami Yapı Malzeme Analizleri. Akdeniz Sanat, 13, 36-55.
• Altınsapan, E. (1997). Ortaçağ’da Eskişehir ve Çevresinde Türk Sanatı (11-15. Yüzyıllar Mimarisi). Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 35-36.
• Anonim (2005). NFPA 909 Code for the Protection of Cultural Resource Properties-Museums, Libraries and Place of Worship, Quincy.
• Aydın, M., Güner, S. (2013). Kültürel Mirasta Risk Yönetimi. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi 3:1, 70-81.
• Can, M., (2009). Kültürel Miras ve Müzecilik. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Ankara.
• Carreño, ML., Cardona, OD., Barbat, AH., Suarez, DC., Perez, MD., Narvaez, L. (2017). Holistic Disaster Risk Evaluation for the Urban Risk Management Plan of Manizales, Colombia. International Journal Of Disaster Risk Science, Volume 8, Issue 3, Page 258-269, Special Issue SI. DOI10.1007/s13753-017-0136-7
• Gedik, K. (2019). Yerel Halk Tarafından Tarihi Kentsel Peyzaj Alanlarına Atfedilen Değerlerin Ortaya Çıkarılması: Sivrihisar, Eskişehir Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 55-56.
• Güleç, A. (2007). Yersel Fotogrametri Yöntemi ile Rölöve Alım Tekniğinin Taç Kapılarda Uygulanışı Konya Örnekleri. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Gültekin, N., & Canbolat, A. N., (2019). Kente Kimlik Kazandıran Kutsal Mimari Yapı(lar):Sivrihisar Ulu Camii . 5. Uluslararası Kültür ve Medeniyet Kongresi Özet Kitabı (pp.4-5). Antakya, Turkey
• Halaç H.H., Pektaş Z. (2020). Fire issues of historic buildings: Eskişehir, Kuyucak village mosque example. IJAR. 5(10),102-114.
• Hayes, K. (2010). Anadolu'nun Ahşap Sütunlu Camileri Moğol Egemenliği Altında Cami ve Devlet İnşası. Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 103-104.
• İnceoğlu, M. (2013). Sivrihisar’da Sürdürülebilirlik Üzerine Üç Mimari Proje. NWSA-Social Sciences, 3C0114, 8, (3), 133-152.
• Jin, YF., Yang, QS., Li, Q. (2008). 2008 International Conference On Risk Management And Engineering Management. ICRMEM, Proceedings Page422-427. DOI10.1109/ICRMEM.2008.67
• Kalyoncu, M. (2022). Sivrihisar’da Kültürel Mirasın Turizm Amaçlı Kullanımında Destinasyon Paydaşlarının Rolü. Doktora Tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 68-78.
• Karakuş, F. (2021). 13.Yüzyılda Anadolu’da İnşa Edilen Ahşap Direkli Camiler Üzerine Değerlendirme Çalışması. The Turkish Online Journal of Design, Art and Communication, 11(1), s.131-161.
• Kıvanç, H. (2019). Kültürel Miras Belgeleme Çalışmalarında Fotogrametrik Yöntem İle Yersel Lazer Tarama Yönteminin Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Konya Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Konya.
• Madran, E., Özgönül, N. (2005). Son Yasal Düzenlemelerde Kültür ve Tabiat Varlıklarının Korunması ve Yerel Yönetimler El Kitabı. Türkiye Cumhuriyeti Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, 15.
• Tulunay, S. (2019). Tarihi Yapılarda Yangın Tehlikesine Bağlı Gelişen Risklerin Yönetimi Üzerine Bir Değerlendirme. Yüksek Lisans Tezi,Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Uluç, A. , Şenol Balaban, M. & Yıldırım Esen, S. (2021). Kültürel Miras Yangın Risk Yönetimi Politikaları Üzerine Bir Değerlendirme: İngiltere ve Türkiye Örnekleri. TÜBA-KED Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi , 0 (24) , 205-222 . DOI: 10.22520/tubaked2021.24.011
• Uzun, B. (2021). Sivrihisar Geleneksel Konutlarının Cephe Tipolojisi. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eskişehir, 6.
• Ünal, S. (2018). Sivrihisar İlçe Merkezinde Türk Mimarisi (1988 Sonrası Onarımlar). Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir, 170-171.
• Yalçın, Z. (2021). Tarihi Yapılarda Yangın Faktörü ve Müdahale Yöntem Önerileri: Eskişehir Odunpazarı Örneği. Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir Teknik Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Eskişehir.
• Xin, J., & Huang, C. (2013). Fire risk analysis of residential buildings based on scenario clusters and its application in fire risk management. Fire safety journal, 62, 72-78.
• URL 1, https://korumakurullari.ktb.gov.tr/ Eskişehir Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 09.05.2023
• URL 2, https://sivrihisar.bel.tr/tr/sivrihisar/gezi-rehberi/ Sivrihisar Belediyesi, Gezi Rehberi, Sivrihisar Ulu Camii, 13.03.2023
• URL 3, https://kvmgm.ktb.gov.tr/Eklenti/93113,uyp-sivrihisar-ulu-camii-yonetim-planipdf.pdf?0/ Sivrihisar Ulu Camii Yönetim Planı (2022-2026), T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü, 19.03.2023
• URL 4, http://www.quickmba.com/strategy/swot/ Stratejik Planlama web sayfası, 25.04.2023
• URL 5, https://www.casgem.gov.tr/tr/temel-yangin-guvenligi/ Akarsu, H., Eroğlu, S., ve Güzel, M. ÇASGEM, 09.05.2023
• URL 6, https://www.canercangul.com/ Caner Cangül Fotoğrafları, 28.03.2023.
• URL 7, https://www.instagram.com/icomosturkey/ ICOMOS Türkiye, ‘‘Anadolu’nun Ahşap Direkli ve Kirişli Camileri’’, 19.09.2023