GELENEKSEL İRAN MÜZİĞİNDE KULLANILAN FORMLAR, ÇALGILAR ve KÜLTÜREL ETKİLEŞİM

Yıl 2018, Sayı: 3, 44 - 65, 31.12.2018

Şeyma Ersoy Çak

Öz

Müzik, antropologlar tarafından kültürün en önemli
konservatif öğelerinden biri olarak kendi varlığını koruyan ve toplumdaki bazı
öğeleri zaman içerisinde değişime uğratabilen bir unsur şeklinde tanımlanır. Bu
nedenle, bir toplumun müziği değişim yaşarken, bu olay etnomüzikologların
olduğu kadar, sosyal antropologlar ve kültür tarihçilerinin de ilgisini çeken
bir süreci temsil eder. 20.yüyılda toplumun her kademesinde sosyal değişimin
bir parçası olarak büyük dönüşümler yaşayan İran’ın, değişen müzikal unsurları
da çok verimli bir çalışma sahası oluşturmaktadır.

Antik dönemden beri İran müziği oldukça sofistike bir
yapıya sahiptir. Günümüzde ise İran müziğinin geçmişe dönüş yaptığı
söylenmesine rağmen, bunu ispat edecek o dönemlere ait melodiler için kesin kayıtların
mevcut olmadığı bilinir. İran müziği otoriteleri, İran’da tek bir müzikal
gelenekten ziyade birçok geleneğin varlığından bahseder. Bu çalışmada amaç, İran
müzikal tarihine genel bakışın ardından, geleneksel İran müzik teorine göre
müzikal formlar ve çalgıların tanımlamalarını yapmaktır. Araştırmada nitel araştırma
yöntemleri kullanılmış, Türkçe, İngilizce ve Farsça kaynaklardan
faydalanılmıştır. Araştırma bulguları olarak, kadim bir müzik geleneğine sahip
İran müzik kültüründe yer alan teorik unsurlar, müzik formları ve çalgılar
tespit edilmiş, saha ile ilgili araştırma önerilerinde bulunulmuştur.  

Anahtar Kelimeler

Geleneksel İran müziği, Müzik formları

Kaynakça

• AREL, H. S., (1969). Türk Mûsîkisi Kimindir. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• AZADEHFAR, M. R. (2011). Rhythmic Structure in Iranian Music. Tehran-İran: Tehran Arts University Press.
• BARDAKÇI, M. (1986). Maragalı Abdülkadir. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• BEEMAN, W. O. (1976). You can take music out of the country, but…: The Dynamics of change in Iranian musical tradition. Asian Music, Symposium on the Ethnomusicology of Culture Cahnege in Asia, Vol.7 No.2, University of Texas Press, 6-19.
• BERKECHLEY, M. (1947), Mûsîkî Devre-î Sâsânî, Teheran: Presses Universitaries.
• DURING, J., MIRABDOLBAGHI, Z. ve SAFVAT, D. (1991). The Art of Persian Music. Washington, DC: Mage Publishers.
• FARHAT, H. (1990). The Dastgâh in Persian Music. Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press.
• FARMER, H. G. (1999). On yedinci yüzyılda Türk çalgıları. (Dr. M. İlhami Gökçen, Çev). Ankara: T.C. Kültür Bakanlığı.
• FELDMAN, W. (1996). Music of the Ottoman Court. International Music Studies Vol.10. Berlin/Germany: VWB Verlag für Wissenschaft und Bildung.
• FONTON, C. (1987). 18.Yüzyılda Türk Müziği. (Cem Behar, Çev). İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Stanley, S. (Ed.). (2001). The New Grove Dictionary of Music and Musicians. England: Macmillan Publishers Limited.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, (1968). C.12. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• KIANI, Madjid. Santur; CHEMİRANI, Djamchid Zarb; CD-Le Santur.
• KALHOR, Kayhan. Kemençe; HADADİ, Pejman. Tombak; CD-Kayhan Kalhor.
• MILLER, L. (1999). Music and Song in Persia/ The Art of Avâz. Great Britain: Curzon Press.
• SÖZER, V. (1996). Müzik Ansiklopedik Sözlük. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Temel Britannica. (2001). 9.cilt. İstanbul: Hürriyet Yayınları.
• The Illustrated Encyclopedia Of Musical Instruments. (2000). Könemann,
• TURA, Y. (1988). Türk Mûsîkisinin Mes’eleleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• TURAN, N. S. (2017). Hilafet-Erken İslam Tarihinden Osmanlı’nın Son Yüzyılına, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• UYGUN, N. (1999). Safiyüddin Abdülmü’min Urmevî ve Kitâbü’l-Edvârı, İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.