EL-KİNDÎ’NİN UD PERDE DEĞERLERİNİN GİTARA UYGULANMASI VE ENİS GÜMÜŞ’ÜN “EL-KİNDΔ ESERİNİN ANALİZİ

Yıl 2018, Sayı: 3, 32 - 43, 31.12.2018

Tolgahan Çoğulu

Öz

Bu makalenin amacı 9. yüzyılda yaşamış bilim insanı El-Kindî’nin yazdığı “Risâle fî Hubr Te’lîfu’l-Elhân” eserinde hesapladığı ud perdelerinin gitar çalgısına uygulanması ve uygulanan perdeler kullanılarak Enis Gümüş tarafından bestelenen “El-Kindî” eserindeki mikrotonal armoniyi analiz etmektir. Kindî, yaptığı hesaplarla beşliler üzerine kurulan entonasyon sistemini kullanarak on iki sesli bir dizi elde etmiş, bu oranları ud çalgısının perdelerine uygulamış ve iki oktavın tamamlanması için ud çalgısına teorik bir beşinci tel eklemiştir. Kindî’nin bu oranları, perdeleri hareket edebilen ayarlanabilir mikrotonal gitar çalgısına uygulanmış ve bu sistem için besteci Enis Gümüş “El-Kindî” adlı bir eser bestelemiştir. Makalede bu eserdeki armonik yapı mikrotonal çokseslilik kapsamında incelenmiş ve bir değerlendirme kriteri oluşturması amacıyla akor yapılarının ve aralıkların 12 ton eşit tamperaman sistemine göre sapmaları ve armonik serideki aralıklara uzaklıkları ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

el-kindi, pisagor, pisagor ses sistemi, mikrotonal gitar, mikrotonal müzik, ses sistemleri, kindi

The Application of Al-Kindi’s Oud Fret Values to the Guitar and Analysis of Enis Gümüş’s piece “El-Kindî”

Öz

The objective of this article is to apply Al-Kindî’s oud
fret values to the guitar and to analyze Enis Gümüş’s piece “El-Kindî” which is
based on Kindî’s ratios. Arabian scientist and philosopher El-Kindî published
the fret values in his book “Risâle fî
Hubr Te’lîfu’l-Elhân” in the 9th century. Kindî calculated twelve tones by
using Pythagoras’s cycle of fifths. He applied these values to the oud and
added the theoretical fifth string to complete two octaves. These frets are
applied to the adjustable microtonal guitar which has movable frets and composer
Enis Gümüş wrote a piece for this tuning system. In the article, the
Pythagorean harmonic structure of the piece was analyzed in the context of
microtonal polyphony and the deviations of the chords from the twelve tone
equal temperament system and their distance from the intervals of harmonic
series are examined.

Anahtar Kelimeler

al-kindi, kindi, pythagoras, pythagorian tuning, tuning, tunings, microtonal guitar, microtonal music

Kaynakça

• BAYSAL, Ozan; Hüseyin Sadettin Arel’in Anlatısında “Eski Yunan Musikisi”, 2017 Arel Sempozyumu Bildirileri, Istanbul University Press, 89-116, İstanbul, 2018.
• BAYSAL, Ozan; Erken Dönem Pisagorcularda Harmonia Düşüncesi ve Müzik Kuramı, Porte Akademik Dergisi, İTÜ Yayınları, Sayı 10, 54-73, İstanbul 2014.
• ÇOĞULU, Tolgahan; Mikrotonal Gitar Müziği, Porte Akademik Dergisi, İTÜ Yayınları, Sayı 2, 424-428, İstanbul 2011.
• FARMER, Henry George; The Lute of Avicenna, The Journal of Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland. Cambridge University Press, Sayı 2, 245-257, Cambridge 1937.
• FORSTER, Cris; Musical Mathematics: On the Art and Science of Acoustic Instruments, Chronicle Books, San Francisco 2010.
• GÜMÜŞ, Enis; Kişisel Görüşme, İstanbul 2018.
• KARAOSMANOĞLU, M. Kemal; Müzik Aritmetiği ve Ses Sistemleri, İTÜ Vakfı Yayınları, İstanbul, 2017.
• LINDLEY, Mark; Lutes, Viols and Temperaments, Cambridge University Press, Cambridge,1984.
• TURABİ, Ahmet Hakkı; Ebû Ya‘kūb b. İshâk el-Kindî’nin Müzik Risâlelerinde Tesbit Edilen Terimler, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 25, 65-78 (2003).
• TURABİ, Ahmet Hakkı; El-Kindî’nin Mûsikî Risâleleri, Marmara Üniversitesi Türk Din Musikisi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 1996.