Ortaokul Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi ve Sosyal Bilgiler Öğretmenine Yönelik Metaforik Algıları

Yıl 2024, Sayı: 16, 29 - 51, 31.07.2024

Erhan Görmez Atilla Keser

https://doi.org/10.46628/itbhssj.1489644

Öz

Bu çalışmanın amacı ilkokul ve ortaokul süresince öğrencilerin aldıkları önemli derslerden biri olan sosyal bilgiler dersi ve bu dersi veren öğretmenler hakkındaki zihinsel deneyimlerini ortaya çıkarmaktır. Bu araştırmanın çalışma grubunu 2022/2023 eğitim öğretim yılında Van ili İpekyolu, Tuşba ve Edremit ilçelerinde öğrenim gören 743 ortaokul öğrencisi (5, 6, 7 ve 8. sınıf) oluşturmaktadır. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden biri olan olgu bilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Bu araştırmada veri toplama aracı olarak “Açık Uçlu Görüşme Formu” kullanılmıştır. Katılımcıların geliştirdikleri metaforlar içerik analizi yöntemi iles analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda öğrencilerin görüşlerinden sosyal bilgiler dersine yönelik 250 kavramın 19 kategori altında; sosyal bilgiler öğretmenlerine yönelik ise 182 kavramın 16 kategori altında toplandığı görülmüştür. Sosyal bilgiler dersine yönelik en baskın kategori ve metaforların tarih kategorisi kapsamı içinde tarih disiplini metaforunun, hayat kategorisi kapsamı içinde hayatın kendisi metaforunun, gezegen kategorisi kapsamı içinde ise dünya metaforunun; sosyal bilgiler öğretmenlerine yönelik en baskın kategori ve metaforların ise bilgi/bilge kategorisi kapsamında bilgin metaforunun, bilim/öğretmen kategorisi kapsamında ise bilim insanı kategorisinin olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

ders, öğretmen, metafor, sosyal bilgiler

Etik Beyan

Bu çalışma Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Türkçe ve Sosyal Bilimleri Eğitimi Anabilim Dalı Sosyal Bilgiler Eğitimi Bilim Dalında Doç. Dr. Erhan GÖRMEZ danışmanlığında Atilla KESER tarafından hazırlanan yüksek lisans tezinden üretilmiştir.

Metaphorical Perceptions of Secondary School Students towards Social Studies Lesson and Social Studies Teacher

Öz

The aim of this study is to reveal the mental experiences of the social studies lesson, which is one of the important lessons that students take during primary and secondary school, and the teachers who teach this lesson.The study group of this research consists of 743 secondary school students (5th, 6th, 7th and 8th grades) studying in the provinces of İpekyolu, Tusba and Edremit in the 2022/2023 academic year.The phenomenology design, which is one of the qualitative research designs, was used in the research.In this study, "Open Ended Interview Form" was used as a data collection tool.The metaphors developed by the participants were analyzed with the content analysis method. From the students' opinions It was seen that 250 concepts related to the social studies lesson were divided into 19 categories; 182 concepts related to social studies teachers were divided into 16 categories. The most dominant categories and metaphors for the social studies course are the metaphor of the discipline of history within the scope of the history category, the metaphor of life itself within the scope of the life category, and the metaphor of the world within the scope of the planet category; it has been determined that the most dominant categories and metaphors for social studies teachers are the metaphor of the scientist within the scope of the knowledge / wise category and the scientist category within the scope of the science / teacher category.

Anahtar Kelimeler

course, teacher, metaphor, social teacher

Etik Beyan

This study was produced from the master's thesis prepared by Atilla KESER under the supervision of Assoc. Prof. Dr. Erhan GÖRMEZ at Van Yüzüncü Yıl University, Institute of Educational Sciences, Department of Turkish and Social Sciences Education, Department of Social Sciences Education.

Kaynakça

• Akengin, H. ve Kafadar, T. (2016). 6 ve 7. sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler kavramına ilişkin metaforları. International Journal of Field Education, 2(1), 33-50.
• Berk, N., A., Gültekin, F. ve Çençen, N. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler dersine ve sosyal bilgiler öğretmenine ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 183-199.
• Berksan, G. O. (2018). Ortaokul öğrencilerinin sosyal bilgiler dersine yönelik metaforik algıları. International Journal of Innovative Approaches in Education, 2(4), 117-131.
• Büyükkaya, C.E. (2019). Farklı okul düzeylerindeki öğrencilerin öğretmen kavramına yönelik metaforik algıları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2020). Nitel araştırmalar. Eğitimde bilimsel araştırıma yöntemleri (28. Baskı, s.251-129) içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Doğanay, A. (2002). Sosyal bilgiler öğretimi. Hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (s.15-46) içinde. Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dönmez, G. (2017). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine, bilime, fen bilimleri öğretmenine ve bilim insanına yönelik metaforik algıları ve imajları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Adnan Menderes Üniversitesi.
• Er, A. R. ve Bayındır, N. (2015). Sosyal Bilgiler dersi öğretmenlerinin tarih konularının öğretimine ilişkin öğretmen unsuru ile fiziki koşullar ve materyal hakkındaki görüşlerinin belirlenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 88-103.
• Geçit, Y. ve Gençer, G. (2013). Sınıf öğretmenliği 1. sınıf öğrencilerinin coğrafya algılarının metafor yoluyla belirlenmesi (Rize Üniversitesi örneği). Marmara Coğrafya Dergisi, (23) , 1-19.
• Kantekin S. (2018). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının sosyal bilgiler, tarih ve coğrafya kavramlarıyla ilgili metaforik algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Karadeniz Teknik Üniversitesi
• Kıral, E. (2015). Öğretmen adaylarının algılarına göre öğretmen metaforları. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 57-65.
• Köç, A. ve Işık Demirhan, E. (2019). Yedinci sınıf öğrencilerinin Osmanlı devleti algısı. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(1), 31-45.
• Miles, M, B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4, 5, 6 ve 7. sınıflar). MEB Yayınları.
• NCSS (1994). Curriculum standards for social studies: Expectations of excellence. National Council for the Social Studies.
• Özbaş, B. Ç. ve Aktekin, S. (2013). Tarih öğretmen adaylarının tarih öğretmenliğine ilişkin inançlarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 9(3) , 211-228.
• Özensoy, A. U. (2021). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretiminde Sinemanın Kullanımı, International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(45), 489-509. Seferoğlu, S. S. (2004). Öğretmen yeterlilikleri ve mesleki gelişim. Bilim ve Aklın Aydınlığında Eğitim, 58, 40-45.
• Soğukpınar, R. ve Karışan, D. (2022). Ortaokul öğrencilerinin fen bilimleri dersine yönelik algılarının metafor ve öğrenci çizimleri yoluyla incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(33) , 217-249.
• Soysal, D. ve Afacan, Ö. (2012). İlköğretim öğrencilerinin “fen ve teknoloji dersi” ve “fen ve teknoloji öğretmeni” kavramlarına yönelik metafor durumları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 287-306.
• Tekindal, M. ve Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20(1), 153- 182.
• Topkaya, Y. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değer aktarım yaklaşımları hakkındaki görüşlerine ait nitel bir çalışma. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 637-652.
• TÜİK (2021). Çocuklarda bilişim teknolojileri kullanım araştırması, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Cocuklarda-Bilisim-Teknolojileri-Kullanim-Arastirmasi-2021-41132#:~:text=%C3%87ocuklar%C4%B1n%20%64%2C4'%C3%BC,i%C3%A7in%20%63%2C0%20oldu adresinden 24 Nisan 2024 tarihinde alınmıştır.
• Yavaş, M. (2019). Farklı kademelerdeki öğrencilerin “sınıf öğretmeni” kavramına yönelik metaforik algılarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Sakarya Üniversitesi
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık