TÜRKİYE’DEKİ ÇERKEZ DİASPORASI VE GERİ DÖNÜŞ İKİLEMİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 1, 61 - 80, 31.10.2019

Selahattin Çiftçi

Öz

Anavatanlarından göç etmek zorunda kalarak birden
fazla ülkeye dağılan insan toplulukları en basit anlamıyla diaspora olarak
nitelenmektedir. Buradan hareketle bir topluluğun diaspora olarak
adlandırılabilmesi için bazı kriterler belirlenmiştir. Sürgün, çekilen ortak
acılar, birden fazla ülkeye dağılma, anavatana dönüş isteği ve anavatandan uzun
süre ayrı kalınması gibi kriterler Yahudi, Ermeni ve Yunan diasporası örnekleri
üzerinden ortaya koyulmuştur. Günümüzde ulaşım ve iletişim alanlarındaki
gelişmeler, diaspora üyelerinin anavatanlarına dönüşünü kolaylaştırmıştır. Fakat
uzun süredir anavatanlarından ayrı kalan diaspora üyeleri açısından anavatana
geri dönüş olgusunun beklenilen ölçüde gerçekleştirilemediği görülmektedir. Bir
diaspora olarak nitelenen Çerkezler açısından da Soğuk Savaş’ın bitişiyle
birlikte anavatana geri dönüşün istenilen seviyede gerçekleşmediği
görülmektedir. Buradan hareketle Çerkez diasporası açısından anavatana dönüş
kriteri tartışılacak ve anavatana geri dönüşü etkileyen siyasal, sosyal ve
ekonomik faktörler incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Diaspora, Çerkez Diasporası, Geri Dönüş

Kaynakça

• Besleney, Z.A. (2010). “Circassian Nationalism and Internet”, Opendemocracy, 2010. https://www.opendemocracy.net/od-russia/zeynel-abidin-besleney/circassian-nationalism-and-internet. 20.02.2019.
• Besleney, Z.A. (2016). “Türkiye’de Çerkes Diasporasının Siyasi Tarihi”, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Bram, C. (1999). “Circassian Re-Immigration to the Caucasus”, Roots and Routes: Ethnicity and Migration in Global Perspective, Ed. Shalva Weil, Jerusalem: The Magnes Press, 1999.
• Brubaker, R. (2005). “ ‘The Diaspora’ Diaspora”, Ethnic and Racial Studies, 28(1):1-19.
• Butler, K. (2001). “Defining Diaspora, Refining a Discourse”, Journal of Transnational Studies, 10(2): 189-219.
• Chochiev, G. (2007). “On the History of the North Caucasian Diaspora in Turkey”, Iran and Caucasus, 11(2): 213-226.
• Clifford, J. (1994). “Diasporas”, Cultural Anthropology, 9(3): 302-338.
• Cohen, R. (1996). “Diasporas and the Nation State: From Victims to Challengers”, International Affairs, 72(3): 507-520.
• Çiç, A. (1999). “Geriye Dönüş Sorunları ve Perspektifleri”, Çerkes Dünyası, 3: 16-20.
• Doğan, S.N. (2009). “Diaspora Nationalism as a Gendered Discourse: The Circassian Diaspora In Turkey”, 106-123, The North Caucasus, Ed. Ergün Özgür, New York: The Social Science Research Council, 2009.
• Erciyes, J.C. (2014). “21. Yüzyılda Kafkasya’ya Geri Dönüş: Adığe-Abhaz Diasporası ve Dönüş”, 435-446, Geçmişten Geleceğe Çerkezler Kültür Kimlik Siyaset. Ed. Sevda Alankuş ve Esra Oktay Arı, Ankara: KAF-DAV, 2014.
• Erciyes, J.C. (2008). “Diaspora of Diaspora: Adyge-Abkhaz Returnees in the Ancestral Homeland”, Journal of Transnational Studies, 17(3): 340-361.
• Güneş, S. (2014). “Rus Kaynaklarına göre 19. Yüzyılda Yaşanan Kafkas Göçlerinin Nedenleri ve Sonuçları”, 271-292, 1864 Kafkas Tehciri: Kafkasya’da Rus Kolonizasyonu, Savaş ve Sürgün, Ed. Mehmet Hacısalihoğlu. İstanbul: Yıldız Teknik Üniversitesi Basım Yayın Merkezi.
• KAF-FED, “Diaspora’dan Haberler”, http://www.kaffed.org/haberler/diasporadan.html, 29.01.2019.
• KAF-FED, “Kaf-Der’in Genişleme Süreci”, http://www.kaffed.org /kaffed/fe derasyonla% C5%9Fma- s % C3%B Creci/item/691-kaf-der%E2%80%99in-geni%C5%9Flem e-s%C3%BCreci. html, 05.02.2019.
• KAF-FED, “Türkiye Cumhuriyeti'nden Talep ve Beklentiler”, http://kaffed.org/ kaffed /taleplerimiz/item/936-t%C3%BCrkiye-cumhuriyetinden-talep-ve-beklentiler.html, 04.02.2019.
• Kafkasevi. “Bugünkü Kafkasya”, http://www.kafkasevi.com/index.php/article/category/14. 28.01.2019. Karpat, K. (2003). Osmanlı Nüfusu 1830-1914, Çev. Bahar Tırnakcı, İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kaya, A. (2011). Türkiye’de Çerkezler: Geleneğin Yeniden İcadı, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kushabiev, A. (2012). “Suriye’deki Çatışmalar ve Çerkes Diasporası”, Çev. İlyas Kemaloğlu, Ortadoğu Analiz, 4(48): 86-92.
• Nieto, A.S. (2011). “The Olympic Challenge: Russia's Strategy for the Establishment of Security in the North Caucasus before 2014”, The Journal of Slavic Military Studies, 24(4): 582-604.
• Özgür, E. (2008). “The North Caucasian and Abkhazian Diasporas: Their Lobbying Activities in Turkey”, 80-88, Caucasus Studies: Migration, Society and the Language, Ed. Karina Vamling. Conference in Malmö University, November 28-30.
• Safran, W. (1991). “Diasporas in Modern Communities: Myths of Homeland and Return”, Journal of Transnational Studies, 1(1):83-99.
• Shami, S. (1998). “Circassian Encounters: The Self as Other and the Production of the Homeland in the North Caucasus”, Development and Change, 29: 617-646.
• Shami, S. (2000). “Prehistories of Globalization: Circassian Identity in Motion”, Public Culture. 12(1):177-204.
• Sheffer, G. (2003). Diaspora Politics, Cambridge: Cambridge University Press.
• Toksabay, B. (2005). Conflict Over Language Rights: The Case of Kurds and Circassians in Turkey, Yayınlanmamış Master Tezi, İstanbul: Sabancı Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tölölyan, K. (2012). “Diaspora Studies: Past, Present and Promise”, University of Oxford Working Paper 55.
• Tsibenko, V. ve Tsibenko, S. (2015). “Circassian Question: Transformation of Content and Perception”, Bylye Gody. 36(2): 450-460.
• Tuova, F. (1998). “Evinize Hoşgeldiniz!”, Çerkes Dünyası, 2: 18-19.
• Yapıcı, U. (2016). “Yahudi Diasporası Diaspora Çalışmalarında Bir İdeal Tip Olarak Kalmalı Mı?”, Alternatif Politika, 8(2): 322-346.
• Zhemukhov, S. (2008). “Circassian World: Responses to the New Challenges”, Ponars Eurasia Policy Memo.
• Zhemukhov, S. (2012). “The Birth of Modern Circassian Nationalism”, The Journal of Nationalism and Ethnicity, 40(4): 503-524.