Health Organizations Within The Women's Foundations Established During The Anatolian Principality and The Ottoman Empire

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 153 - 174, 31.07.2024

Muzaffer Aydemir

Öz

One of the organizational structures that has successfully maintained its existence for a long time in the historical process is that of the foundation. Foundations are organizational structures in which individuals contribute all or part of their assets to community services without expecting any form of compensation in return. A substantial number of foundations were established by women during the Anatolian Principalities and the Ottoman Empire. The purposes served by foundations established by women were similar to those served by foundations established by men. A distinguishing characteristic of foundations established by women is their health-related functions. The health organizations within foundations established by women have not been sufficiently studied in a holistic manner. The objective of this study is to examine the health organizations within the foundations established by women during the Anatolian Principalities and the Ottoman Empire with a holistic approach. The subject, which is addressed in disparate sources and studies, has been analyzed in a comprehensive manner. Consequently, the various health organizations established during both periods will serve as a valuable source for future studies. The findings of the study indicate that women placed a greater emphasis on health than men and were able to establish successful organizations. The health organizations in the foundations established by women provided medical education as well as treatment for the mentally ill and met the health needs of those in need. Different health personnel were trained and served in the health organizations established by women. Health organizations within women's foundations are examples of entrepreneurship that have a privileged place in the historical process.

Anahtar Kelimeler

Women, Health Organizations, Darüşşifa

Kaynakça

• Akbulut, İ. (2007). Vakıf kurumu, mahiyeti ve tarihi gelişimi. Vakıflar Dergisi, 30, 61-72.
• Aksoy, E. & Dicle, A. (2022). Hastane tasarımlarının geçmişten günümüze değişiminin hasta odaları üzerinden incelenmesi. Bodrum Sanat ve Tasarım Dergisi, 1(2), 221-240. Aslan, S. Ramazan, E. (2017). Hastanelerin tarihsel gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(27), 7-21.
• Ataseven, A. (1985). Tarihimizde vakfedilmiş sağlık müesseseleri Darü'ş-şifalar. Vakıf Haftası Dergisi, 2, 157-162.
• Ballar, S. (2008). Yeni vakıflar hukuku. İstanbul: Seçkin Yayınevi.
• Berki, A. H. (1965). Vakıfların tarihi, mahiyeti, inkişafı ve tekâmülü, cemiyet ve fertlere sağladığı faideler. Vakıflar Dergisi, 6, 5-9.
• Biçer, İ. (2022). Divriği Ulu Camii ve Darüşşifası taş bezemelerinin incelenip tezhip sanatı ile birleştirilerek yorumlanması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Biçme, S. D. E. (2023). Anadolu Selçuklu ve Osmanlı Devleti’ndeki darüşşifa yapılarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü Mimarlık Anabilim Dalı.
• Cunbur, M. (1987). Selçuklu ve Osmanlı devirlerinde kadınların kurdukları şifahaneler. Erdem, 3(8), 341-348.
• Çam, M. (2019). Huant/Huvant (Hunat) Hatun Vakıfları, Vakıf Kuran Kadınlar. Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Çelik, K. (2020). Trablusşam Dârüşşifâ (Bîmâristan) Vakfı 1845-1880. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 30(2), 443-458.
• Çevrimli, N. (2018). Terms Of defining women ın foundations from the founder, Social Status, And Family Relation. Uluslararası Medeniyet Çalışmaları Dergisi, III(I)-ISSAS Special Issue, 263-281.
• Göçer, K. (2014). Bezmiâlem Valide Sultan ve Gureba Hastanesi Vakfiyesi. Çankırı Karatekin Üniversitesi Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 123-150.
• Güder, A. (2018). Anadolu Selçuklu mimarlığı’nda medrese ve darüşşifa ile türbe ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kadıoğlu, F. G. & Selim, K. (2011). Adı darüşşifalara ad olan kadınlar. Lokman Hekim Journal, 1(1), 1-7.
• Kala, E. S. & Akarçeşme, İ. (2019). Mihrimah Valide Sultan Vakfı, Ankara: Merkez Repro Basım Yayın.
• Karakanlı, A. E. (2021). Osmanlı Hareminde öne çıkan vâkıflar, Rabia Gülnûş Sultan örneği ve bu bağlamda kıyaslanmaları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yeniçağ Tarihi Bilim Dalı.
• Keleş, H. (2001). Osmanlılarda 19. yüzyıldaki para vakıflarının işleyiş tarzı ve iktisadî sonuçları üzerine bir çalışma. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1). 189-207.
• Kemaloğlu, M. (2014). XI.-XIII. yüzyıl Türkiye Selçuklu Devletinde dârüşşifalar. Hikmet Yurdu Düşünce–Yorum Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 7(13), 289-301.
• Korkmazer, S. (2023). Osmanlı Devleti döneminde Kıbrıs Vakıfları (1570-1826). Bursa: Emin Yayınları.
• Köç, M. (2012). Ankara’da Yakub Abdal Zaviyesi’nin yönetim sorunları. Akademik Bakış, 6 (11), 211-235.
• Kütükoğlu, M. S. (2018). Osmanlı’nın sosyo-kültürel ve iktisadi yapısı. Ankara: Ziraat Gurup Matbaacılık.
• Maydaer, S. (2019). Osmanlı Toplumunda vakıf kuran kadınlar ve mal varlıklarının kaynakları. Fahameddin Başar (Ed). Vakıf Kuran Kadınlar (143-159), Ankara: Merkez Repro Basım.
• Nurdan, S. (2018). Hayırsever bir paşa kızı “Hacı Mihrişah Kadın”. XVIII. Türk Tarih Kongresi, Ankara.
• Özgişi, T. (2013). Osmanlı’da bir kadın eğitim gönüllüsü: Adile Sultan. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(26), 463-469. Ramazanoğlu, M. G. (2008). 16. yüzyılda Osmanlı Külliyeleri. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3), 333-344.
• Sağlık, S. (2021). Osmanlı’da vakıf kuran hanım sultanlar ve sosyal hizmet uygulamaları. International Social Sciences Studies Journal, 7(88), 4083-4096.
• Sar, E. (2021). Selçuklular ve Osmanlı’da kadınların kurduğu vakıflar. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3(6), 1292-1316.
• Songur, H. & Tuba, S. (2014). Şifahaneden hastaneye: Sağlık kuruluşlarının değişimine genel bir bakış. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19, 199-213.
• Şahin M. & Kaya N. E. (2016). Valide sultanların kurduğu vakıfların kadına yönelik sosyal hizmetleri. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 36-65.
• Şenyurt, Z. C. (2011). Haseki Darüşşifası mimari değerlendirmesi ve koruma sorunları [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Taş, Y. (2016). Osmanlı’nın son yüzyılında Urfa’da kadın vakıfları. Journal of History Studies, 7 (1), 191-211.
• Terzi, A. (2019). Haktan aldığını halkına dağıtan örnek vakıf insanı: Bezmiâlem Valide Sultan. (Ed) Fahameddin Başar. Vakıf Kuran Kadınlar, Ankara: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Ünver, S. (1938). Büyük Selçuklu İmparatorluğu zamanında vakıf hastahanelerin bir kısmına dair. Vakıflar Dergisi, 1, 17-23.
• Yediyıldız, B. (2003). XVIII yüzyılda Türkiye’de vakıf müessesesi, Bir Sosyal Tarih İncelemesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Yıldırım, N. (2010). Klasik dönemde İstanbul Dârüşşifaları. (Ed) Coşkun Yılmaz. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi C. IV (92-103), İstanbul: İBB Kültür AŞ Yayınları.
• Yılmazörnek, B. (2010). Üsküdar Mihrimah Sultan Külliyesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İstanbul Araştırmaları Anabilim Dalı.
• Yınanç, R. (1984). Kayseri ve Sivas Darüşşifalarının vakıfları. Belleten, 48(189-190), 299–308.
• Yörük, D. (2016). Selçuklu’dan Osmanlı’ya Konya’da Vakıf Kuran Kadınlar, Geçmişten Günümüze Şehir ve Kadın, Edt. Osman Köse, Güven Ofset Matbaacılık, Samsun.
• Zeyrek, Ö. S. (2015). XVIII. yüzyılda Kütahya Vakıflarının sosyal ve ekonomik hayata katkıları [Yayımlanmamış doktora tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı.