Instagram'da Benlik Sunumu: Takipçi Etkisi Üzerine Dramaturjik Bir İnceleme

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 43, 74 - 104, 31.12.2020

Ulkar Gulmammadzada Şevki Işıklı

https://doi.org/10.5824/ajite.2020.04.004.x

Öz

İnternet tabanlı iletişim teknolojileri ve özellikle sosyal medya platformları, bireysel davranışları ve toplumsal ilişkileri pek çok yönde etkiler. Sosyal medya, 21. yüzyılda ortaya çıkan dijital kültür içindeki en etkili iletişim platformdur çünkü gerçek toplumsal çevreye karşı alternatif bir sanal toplumsal çevre oluşturmaya izin verir. Kullanıcılar bu platformları sadece sosyalleşmek, diğer insanlarla bağlantı halinde olmak veya haber almak için kullanmazlar, aynı zamanda “kendilerini-benliklerini sunmak” için de kullanırlar. Kullanıcılar, sosyal medya ortamlarında kendi arzu, beğeni ve ideallerine göre yeniden inşa ettikleri bir dijital kimliğe sahip olabiliyorlar. Sosyal medyanın bu psiko-sosyal etkisinin çok yönlü olarak analiz edilmesi gerekir. Araştırmalar, “daha fazla takipçi edinme ve daha fazla izlenme arzusu”nun bazı sosyal medya fenomenlerinde kompulsif sanrı aşamasına değin ilerleyebildiğini göstermektedir. Elinizdeki dramaturjik analiz araştırmasında, Instagram fenomenlerinin sosyal medyadaki benlik sunumları ile gözlemci-takipçi etkisi arasındaki ilişki incelenmiş; benlik sunumunda özbelikten ideal benliğe doğru geçiş şeklinde yaşanan dönüşüm, psikanalitik ve sosyal psikoloji terimleriyle yorumlanmıştır. Takipçi sayısı 10,000’den (on bin) fazla olan ve “sosyal medya fenomeni” olarak adlandırılan, rastlantısal yöntemle belirlenen 6 (altı) farklı İnstagram kullanıcısının takipçi sayısı düşük olduğu “fenomenlik öncesi dönemi” ile takipçi sayısının 10,000’i aştığı “fenomenlik dönemi”ne ait 5’şer adet paylaşımı, Goffman’ın dramaturjik analiz yöntemiyle incelenmiştir. Bu araştırma bulgularına göre, fenomen olarak adlandırılan kullanıcılar, gözlemci-takipçi etkisinin gücü ve hızına bağlı olarak beğeni odaklı benlik sunumu evresine daha hızlı giriyor, öz beliklerinden daha hızlı uzaklaşıyor ve gündelik benlik sunumu davranışlarını daha hızlı terk ediyorlar. Bu olgu; fenomenlerin kendilerini takipçilerinin izleme, beğenme, ilgisiz kalma, cesaretlendirme, destekleme, paylaşma, kaydetme, eleştirme ve yorum yapma gibi dijital tepkilerine göre yeniden biçimlendirdikleri, benlik sunumlarını takipçi arzularına göre yeniden şekillendiridikleri anlamına gelmektedir. Kullanıcıların bir tür dijital yabancılaşma ve öz-benlik ile ideal benlik arasındaki çatışma yaşamaları beklenilebilir. Sosyal medya bir iletişim aracı olmanın ötesine geçmiş, bir sosyal etkileşim ortamı haline gelmiştir.

Anahtar Kelimeler

Takipçi etkisi, Gözlemci etkisi, Dramaturjik analiz, Benlik sunumu, sosyal medya

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• Atay, T. (2017). Görünüyorum O Halde Varım: Meşhuriyyet Çağında Kültür ve İnsan. İstanbul: Can Yayınları.
• Bakıroğlu, C. T. (2018). Sosyalleşme ve Kimlik İnşası Ekseninde Sosyal Paylaşım Ağları. İstanbul.
• Baudrillard, J. (1997). Tüketim Toplumu. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baumeister, D. M. (1984). Role of self-presentation and choice in cognitive dissonance under forced compliance: Necessary or sufficient causes? Journal of Personality and Social Psychology içinde, 46, 5–13.
• Baymur, F. (1989). Genel Psikoloji. İstanbul: İnkilap Kitapevi.
• Brehm, K. V. (1990). Social Psychology. Boston: Houghton Mifflin.
• Castells, M. (2002). Gerçek Sanallık Kültürü. İstanbul: Cogito yayınları.
• Cooley, H. C. (1962). Social Organization. New York: Schocken.
• Coser, L. A. (2008). Marsters of sociological thought ideas in historical and social context. Sosyolojik Düşüncenin Ustaları: Tarihsel ve Toplumsal Bağlamlarında Fikirler. İstanbul: De Ki Basım Yayın Ltd. Şti.
• Coser, L. A. (2010). Sosyolojik Düşüncenin Ustaları. Ankara: Basım Yayın.
• Ergun, D. (1973). Sosyoloji El Kitabı. Ankara: Gerçek Yayınevi.
• Goffman, E. (2016). Günlük Yaşamda Benliğin Sunumu (2. Baskı b. Ç. Gezer, Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Gönenç, Ö. (1993). İletişimin Tarihi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi.
• Hood, B. (2014). The Self Illusion - Benlik Yanılsaması (1. Baskı b.; E. Özdemir, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Işıklı, Ş. (2012). Kuantum Felsefesi: Postmodern Bilimin Doğuşu. Ankara: Birleşik Basım Yayın.
• Işıklı, Ş. ve Küçükvardar, M. (2016). Bilişim Devrimi: Teknolojinin Felsefi ve Sosyolojik Analizi. Ankara: Birleşik Basım Yayım.
• Kinch, J. (1963). A formalized theory of the self concept . American Journal of Sociology , 481.
• Köknel, Ö. (1986). İnsanı Anlamak. İstanbul: Altın Kitaplar Yayınev.
• Lyon, B. vd. (2013). Akışkan Gözetim. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Marshall, G. (2009). Sosyoloji Sözlüğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• McLuhan, M. (1964), Understanding Media : The Extensions of Man, Canada: McGraw Hill.
• Salomon, D. (2013). Moving on from Facebook using Instagram to connect with undergraduates and engage in teaching and learning. ACRL TechConnect, 410.
• Sennett, R. (2012). Beraber. (1. Baskı b.; İ. Özküralpli, Çev.) İstanbul: Ayrıntı.
• Stefanone, M. (2010). The relationship between traditional mass media and social media: Reality television as a model for social network. Journal of Broadcasting and Electronic Media(3), 508-52.
• Tajfel, H. T. (1996). The social identity theory of intergroup behavior. Worchel ve Austin (Eds.), Psychology of Intergroup Relations içinde. Chicago: Psycology of Intergroup Relations.
• Tonbay, İ. (2019). Sosyal Olmak (s. 90). içinde Ankara: Sabev Yayınları.
• Twenge, J. (2009). Ben Nesli. (1. Basım b.; E. Öztürk, Çev.). İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Yağlı, S. (2006). . Gündelik hayatımızda akıl tutulması: medya uygulamalarında tüketim ideolojisinin izlerini sürmek. Gündelik Hayat ve Medya Tüketim Kültürü içinde. Ankara : Ebabil Yayınları.
• Young, D. (2009). The Mirror Effect. New York: HarperCollins.