Bilmek Fiilinin Almancaya Çevirisi Üzerine

Yıl 2023, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 8, 24.08.2023

Muzaffer Malkoç

Öz

Türkçede bilmek fiili başka bir ana fiil ile birleşerek birleşik fiil yapar ve ana fiile değişik anlamlar verir. Anlam değişmesine istinaden bilmek fiili ile yapılan birleşik fiiller Almancaya genellikle Türkçede bulunmayan bir modal fiil olan können fiiliyle çevrilir. Anlam bakımından her ne kadar hem bilmek hem de können fiiline olasılık, kabiliyet, izin, tahmin gibi anlam varyantları atfediliyorsa da Almancadaki können her anlam varyantında bir olasılık ifade eder. Hâlbuki Türkçede bilmek fiilinin olasılık ve tahmin gibi anlam varyantları ifade etmesi tamamen cümlenin yüklemini oluşturan zaman kipine bağlıdır. Bu anlamda bilmek fiiliyle geniş zamanlı bir cümle oluşturulmuş ise anlatılmak istenen eylem belirsizdir, yani eylemin olması mümkündür. Bu bağlamda Almancadaki können fiiliyle aynı anlamı vermektedir. Fakat bilmek fiili ihtiva eden Türkçe bir metin şimdiki zamanlı bir cümle ise anlam bakımından bir olasılık ifade etmez, bir belirlilik ifade eder, dolayısıyla Almancadaki können fiilinden bu anlamda ayrılır. Türkçede Erzurum’da yazın bile kar yağabilir cümlesiyle Erzurum’da yazın bile kar yağabiliyor cümleleri Almancaya tek bir cümle, yani Es kann sogar im Sommer in Erzurum schneien ile çevrilir. Almancadaki bu cümle veya böyle können fiili ihtiva eden cümleler her durumda bir olasılık anlamı vermektedir. Hâlbuki şimdiki zamanlı Türkçe metinler bir olasılık değil bir belirlilik, gerçeklik anlamı vermektedir. Almancada böyle çevirilerde bu gerçeklik anlamını ancak bağlamdan çıkarmamız mümkün olabilir.

Anahtar Kelimeler

Bilmek, können, anlam, olasılık, kabiliyet, gerçeklik

Kaynakça

• Aksu-Koç, A. (1988). The acquisition of aspect and modality. Cambridge University Press.
• A1manca Türkçe Hikâyeler. (1989). Das Land der Affen. Fono.
• Bizim Almanca (Unser Deutsch)7. (1985). İstanbul.
• Bizim Almanca (Unser Deutsch) 40/41. (l988). İstanbul.
• Dietrich, R. (1992). Modalität im Deutschen. Westdeutscher Verlag.
• Duden Die Grammatik der deutschen Gegenwartssprache. (1995). Band 4. 5., Völlig neu bearbeitete und erweiterte Auflage. Dudenverlag.
• Ediskun, H. (1996). Türk Dilbilgisi. Remzi Kitabevi.
• Ergin, M. (2009). Türk Dil Bilgisi. Bayrak.
• Erguvanlı Taylan, E. (2018). Türkçede dilbilgisel kiplikte olasılık ve gereklilik. Mersin Üniversitesi Dil ve Edebiyat Dergisi, 15(2), 1-22.
• Gencan, T. N. (1979). Dilbilgisi, 4. Baskı. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Helbig, G., Buscha, J. (1996). Deutsche Grammatik. Ein Handbuch für den Ausländerunterricht. Langenscheidt.
• Hoş Geldin - Die Türkei in kleinen Geschichten. (1994). Erzählt von Celal Özcan. Übersetzt von Rita Seuß. Dtv
• Jansky, H. (1986). Lehrbuch der türkischen Sprache. Harrassowitz.
• Johanson, L. (1994). Türkeitürkische Aspektotempora. R. Thieroff & J. Ballweg (Eds.), Tense systems in European languages içinde (ss. 247-266). Tübingen.
• Kara, F. (2011). “Bil-“ Tasvir Fiilinin İşlevleri. Turkish Studies, 6(1), 1382-1397.
• Kißling, H. J. (1959). Mazii nakli. Zum Gebrauch der-miş-Vergangenheit im Osmanisch-Türkischen. ZDMG, (109), 186-302.
• Korkmaz, Z. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri. Şekil Bilgisi. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Kratzer, A. (1976). Was "können" und "müssen" bedeuten können müssen. Linguistische Berichte. (42), 1-28.
• Kratzer, A. (1978). Semantik der Rede. Königstein: Scriptor Verlag.
• Lewis, G. (2000). Turkish Grammar. Second edition. University Press.
• Pazarkaya, Y. (1979). Heimat in der Fremde. Texte in zwei Sprachen Deutsch-Türkisch. Ararat Verlag.
• Peters, L. (1947). Grammatik der türkischen Sprache. Juncker Verlag.
• Tekinay, A. (1987). Sprachvergleich Deutsch-Türkisch. Reichert Verlag.
• Türkçe Okuma Kitabı. (1992). Erste türkische Lesestücke. Herausgegeben von Celal Özcan und Rita Seuß. Dtv.