Saçaklızâde Muhammed b. Ebû Bekr el-Maraʿşî (ö.1732)’nin “Risâletü's-Sürûr ve'l-Ferah” adlı eserinin tahlîli

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 107 - 120, 31.12.2019

Yusuf Oktan

https://doi.org/10.5281/zenodo.3596362

Öz

“Saçaklızâde” lâkabıyla şöhret bulan Muhammed b. Ebû Bekr el-Maraʿşî, Maraş imamlarından Ebû Bekir Efendî’nin oğludur. İlk eğitimini babasından alan Saçaklızâde, Tefsîr-i Tibyân yazarı Mehmed Efendi ve Dârendeli Hamza Efendi’den dersler almıştır. Şam’da bir süre bulunmuş, burada ʿAbdulganî el-Nâblusî’den dersler okuyarak, kendisinden icâzet ve hilâfet almıştır. Daha sonra aklî ve naklî ilimlerde ilerleyerek hem öğrenci yetiştirmiş, hem de birçok telifte bulunmuştur. Eserleri arasında Hz. Peygamber’in anne ve babasının dünyevî ve uhrevî durumlarını tartıştığı eseri “Risâletü's-Sürûr ve'l-Ferah” öne çıkmaktadır.
Risalesinde Hz. Peygamber’in anne babasının ateşte olduğunu ifade eden rivayetleri tevil etmeye çalışan müellif, bu uğraşında kelam ilmine başvurmuş, Eşʿarî ve Mâturîdî mezheplerinin iman ve küfür konusunda ki görüşlerini de karşılaştırarak serd etmesinin yanında, bu konuda muarızı olduğu Mâturîdî mezhep olan Ali Kârî’ye cevaplar verirken, fikirlerini savunduğu Eşʿarî mezhep olan Suyûti’den konuyla alakalı istidlaller yapmaktadır. Savunmuş olduğu mefkûreye muhalif olarak gelen rivayetleri zaman zaman hadis usûlü esaslarına göre tahlil-tenkit eden müellif, rivayetleri ya tevil etmekte ya da bu rivayetlerle istidlalin bir takım sebeplerden dolayı mümkün olamayacağını söylemektedir. Mahdut olarak elimizde bulunan müellifin bu eseri konuyla alakalı vârid olan hadisleri etraflıca almamasına ve tevillerinde bir takım eksiklikler olmasına rağmen, çalışması hadis ve kelam ilminin buluştuğu güzel bir eserdir.

Anahtar Kelimeler

Saçaklızâde, el-Maraʿşî, Hadîs, Risâle, Vâlideyn

The Analysis of the Book “Risālat al-Surūr wa-al-faraḥ” of Sājaqlīzādah Muḥammad ibn Abī Bakr al-Maraʿshī (d.1732)

Öz

Muḥammad ibn
Abī Bakr al-Maraʿshī, who found fame under the name "Sājaqlīzādah",
was the son of Abū Bakr Efendī, one of the Imams of Maras. He received his
first education from his father and took lessons from Mehmed Efendi, author of
Tefsīr-i Tibyān, and Hamza Efendi, who is from Darende. He had been in Damascus
for a while, where he studied from Abdulghani al-Nablūsī and received an
invention
(ʼijāza) from him. Later on, he progressed
in intellectual and transport sciences, and he trained both students and wrote
many books. Among his works stand out the book of “Risālat al-Surūr wa-al-faraḥ”,which
discusses the worldly and otherworldly situations of the  mother and father of the Prophet (peace be
upon him).

İn
his book, he tried to interpret the narrations in which have enounced that
Prophet's parents have been on fire, applying the theology (ʻilm al-Kalām)
in this endeavour, comparing the views of the Ash'arî and Mâturîdî sects on
faith and blasphemy. The author analyzes the stories that come from the opinion
he has defended in response to the principles of hadith procedure from time to
time. Sājaqlīzādah either interprets the narratives or says that the deduction
of the descriptions cannot be possible for some reason. We will try to analyze
the views of Saçaklızâde on this issue, in addition to examining the pictures in
the treatise in our study, especially touching on the interpretations made in
the narratives before and after the Suyûtî and the differences of understanding
that changed over time.

 

Anahtar Kelimeler

Sājaqlīzādah, el-Maraʿshî, Ḥadīth, Risâle, Vâlidayn

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdullah eş-Şeybânî. (1420h).el-Müsned (2. Baskı). Ammân: Müessestu’r-Risâle.
• Ali Kârî, Alî b. Muhammed. (1993). Edilletu muʿtekidi Ebî Hanîfe el-ʿAzâm fî ebevy Resûl (1. Baskı). Medîne: el-Gurabâ el-eseriyye.
• Ali Kârî, Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. (1405h). Şerhu Müsnedi Ebû Hanîfe. (1. Baskı). Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Ali Kârî, Sultân Muhammed el-Kârî el-Herevî. (1422h). Mirkâtu’l-mefâtîh şerhu mişkâti’l-mesâbîh (1. Baskı). Beyrût: Dâru’l-fikr.
• Apaydın, Yasin . (2018). "Saçaklızâde Mehmed Efendi’nin (v. 1145/1732) İlimlere Bakışı: Tertîbü’l-ʿUlûm Bağlamında Bir İnceleme". Bilimname. 36 (Ekim 2018): 189-212.
• Askâlanî, İbn Hacer. (1997). el-ʿUcâb fî beyâni’l-esbâb (1. Baskı). Dammâm: Dâr İbnu’l-Cevzî.
• Azîm ʿÂbâdî, Ebû Tayyib ŞemsulHak. (1388h). Avnu’l-Maʿbûd Şerhu süneni Ebû Dâvûd (2. Baskı). Medîne: el-Mektebetu’s-Selefiyye.
• Beyhakî, Ebû Bekir. (1344h). es-Sünenü’l-Kübrâ (1. Baskı). Haydârabâd: Meclis dâiretu’l-meʿârif.
• Ebu Dâvûd, Süleyman b. el-Eşʿas. (1430h). es-Sünnen (1. Baskı). Dâru’r-risâleti’l-ʿalemiyye.
• Huveynî, Ebû İshâk. (2007). Neslü’n-nibâl bimuʿcemi’r-ricâl ( 1. Baskı). Kâhire: Dâru’l-muhaddisîn.
• İbnu’l-Esîr, Ebû Hasan İzzeddin. (1409h).Üsdü’l-gâbe. Beyrût: Dâru’l-Fikr.
• İbn Saʿd, Ebû Abdullah Muhammed. (1968). et-Tabakâtu’l-Kübrâ (1. Baskı). Beyrût: Dâr Sâdır.
• İbn Ebi Şeybe, Ebû Bekir Abdullah b. Muahmmed. (1409h). el-Musannef (1.Baskı). Riyâd: er-Rüşd.
• İbn Hibbân, Muhammed b. Hibbân b. Ahmed. (1414h). es-Sahîh (1. Baskı). Beyrut: Müessestü’r-Risâle.
• İbn Kesîr, Ebu'l-Fidâ İsmail İbn Ömer. (1419h). Tefsîru’l-Kur’ani’l-ʿAzîm (1. Baskı). Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.
• İbn Vehb, Ebu Muhammed Abdullah b. Vehb b. Müslim. (2003). Tefsîru’l-Kur’an mine’l-câmiʿ libni Vehb (1. Baskı). Dâru’l-garbi’l-İslâmî.
• Kâdî ʿİyâz, Ebu’l-Fazl ʿİyâz b. Mûsâ. (1419h). İkmâlu’l-muʿlîm bifevaidi Müslim (1. Baskı). Mısır: Dâru’l-vefâ.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Şemseddin. (1384h). el-Câmiʿ liahkâmi’l-Kur’an (2.Baskı). Kâhire: Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye.
• Lâşîn, Mûsâ. (1423h). Fethu’l-Munʿim şerhu Sahîhi Müslim (1. Baskı). Kâhire: Dâru’ş-şurûk.
• Magometov, Osman. (2016). Saçaklızâde'nin eserleri ve Teshîlü'l-Ferâiz adlı eserin tahkiki. (Yüksek Lisans). Marmara Üniversitesi.
• Müslim, İbn el-Haccâc. (1427h). Sahîh-i Müslim (1. Baskı). Riyâd: Dâr Tayyibah.
• Nevevî, Yahyâ b. Şerif. (1392h). El-Minhâc (2. Baskı). Beyrût: Dâr İhyâi’t-turâsi’l-Arabî.
• Özcan, Tahsin. (2008). "Saçaklızâde Mehmed Efendi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/sacaklizade-mehmed-efendi (25.09.2019).
• Râzî, İbn Ebî Hâtim. (1419h). Tefsîru’l-Kur’ani’l-ʿAzîm (3. Baskı). Suudi Arabistan: Mektebetu Nezzâr Mustafa el-Bâz.
• Râzî, Fahreddîn Muhammed b. Amr. (1421h). Mefâtîhü’l-Gayb (1. Baskı). Beyrût: Dâru’l-kutubi’l-ʿilmiyye.
• Râheveyh, İshâk bin İbrâhîm el-Mervezî. (1991). Müsned (1. Baskı). Medîne: Mektebetu’l-îmân.
• Saçaklîzâde, Muhammed b. Ebû Bekir. (1737). Risâletu’s-sürûr ve’l-ferh fî hakki Valîdeyh ‘Aleyhi’s-Selam. Houghton Kütüphanesi. Harvard Üniversitesi. HOLLIS no: 990073682220203941. http://id.lib.harvard.edu/alma/990073682220203941/catalog (4.10.2019).
• Sanʿânî, Ebû Bekr Abdurrezzâk. (1419h). Tefsîr Abdurrezzâk (1. Baskı). Beyrût: Dâru’l-kutubu’l-ʿilmiyye.
• Senedî, Nûreddîn. (t.y.). Hâşiyetu’s-Senedî ʿala Süneni ibn Mâce. Beyrut: Dâru’l-cebel.
• Suyûtî, Celaleddin. (1416h). ed-Dîbâc ʿalâ Sahîhi’l-Mülim (1. Baskı). Huber: Dâr İbn ʿAfvân.
• Suyûti, Celaleddin. Senedî, Nûreddîn. (1420h). Süneni’n-Nesâi bişerhi’s-Suyûtî ve haşiyeti’s-Senedî (5. Baskı). Beyrût: Dâru’l-maʿrife.
• Suyûtî, Celaleddin.( 1993). ed-Durru’l-Mensûr. Beyrût: Dâru’l-Fikr.
• Tâhir Efendi, Busalı Mehmed. (1972). Osmanlı Müellifleri. İstanbul: Meral Yayınevi.
• Taberî, Ebu Cafer. (1420h). Câmiuʿl-beyân fî te’vîli’l-Kur’an (1. Baskı). Ammân: Müessestu’r-risâle.
• Zeyd, Abdullah b. Ahmed b. Ali. (1416h). Muhtasar Tefsîri’l-Beğavî (1. Baskı). Riyâz: Dâru’s-selâm.
• Zehebî, Ebu Abdullah Şemseddin. (1405h). Siyeru Aʿlâmi’n-Nubelâ’ (3. Baskı). Ammân: Müessesetu’r-Risâle.