12-18 Yaş Arasındaki Ergenlerin Saldırganlık Düzeylerinin Cinsiyet Açısından İncelenmesi

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 199 - 218, 31.12.2023

Serkan Düz , Gökhan İbrahim Öğünç , Ahmet Yasuntimur , İsmail İlbak , Burak Sesli , Mehmet Ali Kaya

Öz

Günümüzde saldırganlık davranışları giderek yaygın davranışlar haline gelmektedir. Ergenlerle ilgili şiddet haberleri ve ölümle sonuçlanan kavgalar artış göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, ergenlik dönemindeki bireylerin cinsiyetine göre saldırganlık düzeylerini etkileyen faktörleri incelemektir. Araştırmaya, Mardin ve Şırnak illerinde yaşayan yaşları 12-18 arasındaki 1051 ergen birey katıldı. Veri toplama aracı olarak Buss-Perry Agresyon Ölçeği kullanıldı. Araştırma kapsamında ergen bireylerin cinsiyet, yaş, fiziksel aktiviteye katılım, spor branşı, ebeveynlerin eğitim düzeyi ve yaşadıkları yer değişkenlerine göre saldırganlık düzeyleri değerlendirildi. Araştırmanın bulgularına göre kadın katılımcıların %40,4'ünün orta, %13,6'sının yüksek; erkek katılımcıların ise %39,9'unun orta, %14,9'unun da yüksek saldırganlık düzeyine sahip olduğu belirlendi. Katılımcıların cinsiyetleri arasında anlamlı farklılık bulundu (p<0,05). Bunun yanında kadın katılımcılar arasında yaşa, fiziksel aktiviteye katılıma, yapılan spor branşına, anne ve baba eğitim durumuna ve yetiştiği yere göre bazı alt boyutlarda anlamlı farklılığa ulaşıldı (p<0,05). Erkek katılımcılar arasında ise yaşa, anne eğitim durumuna ve yetiştiği yere göre bazı saldırganlık alt boyutlarında anlamlı farklılaşma görüldü (p<0,05). Sonuç olarak cinsiyet açısından yaş, fiziksel aktiviteye katılım, spor branşı, ebeveynlerin eğitim düzeyi ve yaşanılan yer gibi değişkenlerin ergenlerin saldırganlık düzeylerini etkilediği söylenebilir. Bu açıdan ergenlerde saldırganlık davranışlarının azaltılması veya kontrol altına alınması sürecinde bu gibi faktörlerin göz önünde bulundurulması önerilir.

Anahtar Kelimeler

Adölesan dönem, saldırganlık, ergen, spor

Examination of Aggression Levels of Adolescent Between 12 and 18 Years Old in Terms of Gender

Öz

Today, aggressive behaviors are becoming more and more common behaviors. News of violence against adolescents and fights resulting in death are on the rise. The aim of this study is to examine the factors affecting the aggression levels of individuals in adolescence according to their gender. 1051 adolescents between the ages of 12-18 who living in the provinces of Mardin and Şırnak were participated to the study. As data collection tool, The Buss-Perry Aggression Scale was used. Within the scope of the research, aggression levels of adolescents were evaluated according to gender, age, participation in physical activity, sports branch, education level of parents and place of residence. As a result of the study, it was found that 40.4% of female participants had an average and 13.6% had a high level of aggression, while 39.9% of male participants had an average and 14.9% had a high level of aggression. There was a significant difference between the genders of the participants (p<0.05). In addition, there were significant differences in some sub-dimensions among female participants according to age, participation in physical activity, sports branch, education level of parents and where they grew up (p<0.05). Among male participants, on the other hand, there was a significant difference in some aggression sub-dimensions according to age, mother's education level and where they grew up (p<0.05). As a result, it can be said that variables such as age, participation in physical activity, sports branch, education level of parents and place of residence affect the aggression levels of adolescents in terms of gender. In this respect, it is recommended that the above-mentioned factors be taken into consideration in the process of reducing or controlling aggressive behavior in adolescents.

Anahtar Kelimeler

Adolescence period, aggression, adolescent, sports

Kaynakça

• Açak, M., Karademir, T., & Bayer, R. (2018). Orta öğretim okullarında okuyan öğrencilerin saldırganlık tutumlarının araştırılması. Birey ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 39-50.
• Allen, J. J., Anderson, C. A., & Bushman, B. J. (2018). The general aggression model. Current Opinion in Psychology, 19, 75-80. doi.org/10.1016/j.copsyc.201 7.03.034.
• Alp, M., Eraslan, M., Atay, E., & Özmutlu, İ. (2014). Düzenli spor yapan ve yapmayan çocukların sosyo-demografik özelliklerine göre saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. E-Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 26-30.
• Anderson, C. A., & Bushman, B. J. (2018). Media violence and the general aggression model. Journal of Social Issues, 74(2), 386-413. doi:10.11 11/j osi.12275.
• Anderson, C. A., & Huesmann, L. R. (2003). Human aggression: A social cognition ve view. M. A. Hogg ve J. Cooper (Ed), The Sage Handbook of Social Psychology (pp. 221-248). Thousand Oaks, CA: Sage Publication.
• Archer, J., & Coyne, S. M. (2005). An integrated review of indirect, relational, and social aggression. Personality and Social Psychology Review, 9(3), 212-230. doi:10.1207/s15327957pspr0903_2.
• Austerman, J. (2017). Violence and aggressive behavior. Pediatrics in Review, 38(2), 69-80. doi:10.1542/pir.2016-0062.
• Bartholow, B. D. (2017). The aggressive brain. B. J. Bushman. (Ed), Aggression and violence: A social psychological perspective (pp. 47-60). New York: Routledge.
• Bayhan, V. (2013). Beden sosyolojisi ve toplumsal cinsiyet. Doğu Batı Düşünce Dergisi, 63, 147-164.
• Berkowitz, L. (2012). A history of social psychological research on aggression. W. Kruglanski ve W. Stroebe (Ed), Handbook of the history of social psychology (pp. 265-282). New York: Psychology Press.
• Björkqvist, K. (2018). Gender differences in aggression. Current Opinion in Psychology, 19, 39-42. doi:10.1016/j.copsyc.2017.03.030.
• Buss, A. H., & Perry, M. (1992). The aggression questionnaire. Journal of Personality and Social Psychology, 63, 452-459.
• Buss, A. H., & Warren, W. L. (2000). The aggression questionnaire manual. Los Angeles: Western Psychological Services.
• Camadan, F., & Yazıcı, H. (2017). Üniversite öğrencilerinde gözlenen saldırganlık eğilimlerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 7(2), 225-234. Doi: 10.5961/jhes.2017.202.
• Can S. (2002). Aggression Questionnaire adlı ölçeğin Türk popülasyonunda geçerlik ve güvenirlik çalışması. (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). GATA Haydarpaşa Eğitim Hastanesi, Psikiyatri Servisi, İstanbul.
• Can, A. (2020). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi (9. Basım). Ankara: Pegem Akademi.
• Çelik, A., Zengin, S., & Baş, M. (2017). Sporcu lise öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin belirlenmesi. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2 (4), 20-31.
• Çobanoğlu, G. B. (2006). Takım sporları ve bireysel sporlar yapan sporcuların saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Samsun.
• Coyne, S. M., Archer, J., Eslea, M., & Liechty, T. (2008). Adolescent perceptions of indirect forms of relational aggression: sex of perpetrator effects. Aggressive Behavior, 34(6), 577-583. doi:10.1002/ab.20266.
• Cross. C. P., & Campbell, A. (2011). Women's aggression. Aggression and Violent Behavior, 16(5), 390-398. doi:10.101 6/j.avb.2011.02.012.
• Cüceloğlu, D. (2014). İnsan ve davarnışı psikolojinin temel kavramları (28. Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Çelik, G, Tahiroğlu, A., & Avcı, A. (2008). Ergenlik döneminde beynin yapısal ve nörokimyasal değişimi. Klinik Psikiyatri, 11, 42-47.
• Dalbudak, İ., Ramazanoğlu, F., Beyleroğlu, M., Gökyürek, B., & Okan, İ. (2016). Spor bilimleri fakültesindeki performans sporcusu ve spor yapmayan meslek yüksekokulundaki öğrencilerin duygusal zeka ve saldırganlik düzeylerinin incelenmesi ısparta örneği. Atatürk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 18(4), 51-66.
• Doğan, İ., Karacan Doğan, P., & Kayışoğlu, N. B. (2017). Beden eğitimi öğretmeni adaylarının saldırganlık düzeylerinin incelenmesi: batı Karadeniz örneği. Gaziantep Üniversitesi Spor Bilimleri Dergisi, 2 (3), 1-16.
• Dönmez, K. H., Kolukısa, Ş., & Türkeri, R. (2019). Türkiye Futbol Federasyonu 2. Liginde Futbol Oynayan Erkek Sporcuların Saldırganlık ve Benlik Saygısı Durumlarının Karşılaştırılması. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, 11 (21), 239-249.
• Erden, N. K. (2007). Abant İzzet Baysal Üniversitesi öğretmenlik bölümleri birinci öğretim son sınıf öğrencilerinin saldırganlık türleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Erdoğan, Ç. H., & Bahadır, Z. (2016). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi, (7), 33-48.
• Erdoğdu, M., Koçyiğit, M., Kayışoğlu, N. B., & Yılmaz, B. (2018). Futbol ve Futsal Branşlarında Spor Yapan Genç Kadınların Saldırganlık Yaklaşımları. Uluslararası Kültürel ve Sosyal Araştırmalar Dergisi (UKSAD), Özel Sayı 3, 1-14.
• Eroğlu, M. (2020). Eğitim fakültesi öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(2), 135-143.
• Erşan, E., Dogan, O., & Doğan, S. (2009). Beden eğitimi ve spor yüksekokulu öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin sosyodemografik açıdan değerlendirilmesi. Cumhuriyet Medical Journal (CMJ), 31(3), 231-238.
• Gan, G., Sterzer, P., Marxen, M., Zimmermann, U. S., & Smolka, M. N. (2015). Neural and behavioral correlates of alcohol-ınduced aggression under provocation. Neuropsychopharmacology, 40(13), 2886-2896. doi:10.1038/n pp.2015.141.
• Gözcü Yavaş, C. Ö. (2012). Orta ve geç ergenlik dönemindeki ergenlerde tutum ve davranış farklılıkları. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 113-138. doi:10.1501/sbeder_0000000048.
• Helm, S., & Okamoto, S. K. (2016). Gendered perceptions of drugs, aggression, and violence. Journal of Interpersonal Violence, 34(11), 2292-2312. doi:10 .1177/0886260516660301.
• Ho, T. C., Gifuni, A. J., & Gotlib, I. H. (2022). Psychobiological risk factors for suicidal thoughts and behaviors in adolescence: a consideration of the role of puberty. Mol Psychiatry, 27, 606-623. doi.org/10.1038/s41380-021-01171-5.
• Ingram, K. M., Espelage, D. L., Davis, J. P., & Merrin, G. J. (2020). Family violence, sibling, and peer aggression during adolescence: Associations with behavioral health outcomes. Frontiers in Psychiatry, 11, 1-14. doi:10.3389 /fpsyt.2020.00026.
• Işık, M., Kılıç, İ., & Aksoy, K. (2017). İşitme engelli sporcuların saldırganlık düzeyleri: Bireysel ve takım sporu üzerine bir karşılaştırma. Journal of Human Sciences, 14(4), 3221-3229. doi:10.14687/jhs.v14i4.4832.
• Kafalı, S., Hünkar, İ., Keçeci, O., & Demiray, E. (2017). Bireysel spor ve takım sporu yapan sporcuların saldırganlık düzeylerinin araştırılması. Journal of International Social Research, 10(50), 386-390.
• Kahveci, İ., Karagün, E., & Sarper, M. (2020). Kocaeli ilinde çalışan lisanslı taekwondocuların saldırganlık ve mutluluk düzeylerinin belirlenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 16(29), 3456-3473. doi: 10.264 66/opus.728250.
• Kaplan, B., & Aksel, E. Ş. (2013). Ergenlerde bağlanma ve saldırganlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Nesne Psikoloji Dergisi (NPD), 1(1), 20-49. doi:10.7816/nesne-01-01-02.
• Karakaya, M. A. (2002). Takım sporu yapan sporcularla bireysel spor yapan sporcuların saldırganlık düzeylerinin karşılaştırılması (N.Ü. Aksaray BESYO örneği). (Yayınlanmamış Uzmanlık Tezi). Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Karataş Z. (2009). The effect of anger management programme through cognitive behavioral techniques on the decrease of adolescent’s aggression. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 26, 12-24.
• Karataş, D. Z. (2008). Lise öğrencilerinde öfke ve saldırganlık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17 (3), 277-294.
• Karataş, Z., & Gökçakan, Z. (2009). The effect of group-based psychodrama therapy on decreasing the level of aggression in adolescents. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9, 1407-1452.
• Khurana, A., Bleakley, A., Ellithorpe, M. E., Hennessy, M., Jamieson, P. E., & Weitz, I. (2018). Media violence exposure and aggression in adolescents: A risk and resilience perspective. Aggressive Behavior. 45(1), 70-81. doi:10.1 002/ab.21798.
• Kırımoğlu, H., Parlak, N., Dereceli, Ç., & Kepoğlu, A. (2008). Lise öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin spor yapıp yapmama durumlarına göre incelemesi Aydın il örneği. Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 2(2), 147-154.
• Krahe, B. (2001). The social psycology of aggression. Philadelphia: Psycology Press Lt.
• Lansford, J. E. (2018). Development of aggression. Current Opinion in Psychology, 19, 17-21. doi:10.1016/j.copsyc.2017.03.015.
• Liu, J. (2004). Concept analysis: Aggression. Issues in Mental Health Nursing, 25(7), 693-714. doi:10.1080/01612840490486755.
• Malonda-Vidal, E., Samper-García, P., Llorca-Mestre, A., Muñoz-Navarro, R., & Mestre-Escrivá, V. (2021). Traditional masculinity and aggression in adolescence: its relationship with emotional processes. International Journal of Environmental Research and Public Health. 18(18), 9802. https://doi.org/10.3390/ijerph18 189802.
• Marcus, R. F. (2017). The development of aggression and violence in adolescence. New York: Palgrave Macmillan.
• Martin, S. E., & Bryant, K. (2001). Gender differences in the association of alcohol intoxication and illicit drug abuse among persons arrested for violent and property offenses. Journal of Substance Abuse, 13(4), 563-581. doi:10.101 6/s0899-3289(01)00100-6.
• Moeller, T, G. (2001). Youth aggression and violence: A psychological approach. New Jersey: Lawrence Erlbaum Associates, Inc.
• Moore, T. M., Stuart, G. L., Meehan, J. C., Rhatigan, D., Hellmuth, J. C., & Keen, S. M. (2008). Drug abuse and aggression between intimate partners: A meta-analytic review. Clinical Psychology Review, 28(2), 247-274. https://doi.o rg/10.1016/j.cpr.2007.05.003.
• Özgider, C., & Akgün, O. (2021). Spor Bilimleri Fakültesi Öğrencilerinin Şiddet ve Saldırganlık Düzeyleri Üzerine Bir İncelenme. Spor Eğitim Dergisi, 5 (3), 24-35.
• Russell, G. W. (2008). Aggression in the sports world a social psychological perspective. Oxford: Oxford University Press.
• Şahinler, Y., & Ulukan, M. (2020). Spor Yapan Üniversite Öğrencilerinin Saldırganlık Düzeylerinin İncelenmesi. Uluslararası Spor Bilimleri Öğrenci Çalışmaları, 2 (1), 16-24.
• Şeker, İ., & Uslu, T. (2020). Spor Yapan ve Spor Yapmayan Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Beceri, Saldırganlık ve Spor Ahlakı Düzeylerinin İncelenmesi: Harran Üniversitesi Örneği. Spor Eğitim Dergisi, 4 (2), 172-189.
• Şengönül, T. (2017). Negative effects of media on children and youth’ socialization process: A study on violent and aggressive behaviors. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 46(2), 368-398. doi: 10.14812/cuefd.346149.
• Şenyüzlü, E. (2013). Üniversite öğrencilerinde spora katilimin saldirgan davranişlar üzerine etkilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Dumlupınar Üniversitesi Sağlik Bilimleri Enstitüsü, Kütahya.
• Sharp, C., & Wall, K. (2018). Personality pathology grows up: Adolescence as a sensitive period. Current Opinion in Psychology, 21, 111-116. doi:10. 1016/ j.copsyc.2017.11.010.
• Shokoufeh, S., & Türkmen, M. (2019). Türkiye'de elit erkek ve bayan güreşçiler ile spor yapmayan bireylerin liderlik ve saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Uluslararası Egzersiz Psikolojisi Dergisi, 1(1), 33-37.
• Sutherland, E. H., & Cressey, D. R. (1978). Criminology (10. Basım). New York: J. P. Lippincott Company.
• Tutkun, E., Güner, B. Ç., Ağaoğlu, S. A., & Soslu, R. (2010). Takım sporları ve bireysel sporlar yapan sporcuların saldırganlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Spor ve Performans Araştırmaları Dergisi, 1(1), 23-29.
• Ulus, L., & Yalçıntaş Sezgin, E. (2019). Ergen bireylerin empati ve saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23 (3), 646-667.
• White, H. R., & Hansell, S. (1998). Acute and Long-Term Effects of Drug Use on Aggression from Adolescence into Adulthood. Journal of Drug Issues, 28(4), 837-858. doi:10.1177/002204269802800402.
• World Health Organization (WHO) (2014). Global status report on violence prevention 2014. Erişim tarihi: 14 Nisan 2020, https://www.w ho.int/violenc einjuryprevention /violence /status report /2014 /report/report/en/
• World Health Organization (WHO) (2021). Adolescent health. Erişim tarihi: 28 Aralık 2021, https://www.who.int/health-topics/adolescent-health#tab=ta b_1
• Yamak, B., İmamoğlu, O., Eliöz, M., Çebi, M., & İslamoğlu, İ. (2019). Spor lisesi ve spor bilimleri fakültesi öğrencilerinin öfke ve saldırganlık düzeylerinin araştırılması. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 14(20), 314-332. Doi: 10.26466/opus.592641.
• Yasuntimur, A. (2021). Şiddet ve suç davranışları çerçevesinde ses-gaz tabancasından muaddel silah tehdidi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi, Ankara.
• Yıldız, S. (2009). Spor yapan ve spor yapmayan orta öğretim öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Konya.