Necâtî Beg’in “-İ Yok” Redifli Şiiri Üzerine Üslup İncelemesi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 291 - 305, 31.12.2024

Gülistan Uluğ

Öz

Necâtî Beg Klasik Türk şiirinin olgunlaşmaya ve özgün eserler vermeye başladığı bir dönem olan 15. yüzyılda yaşamış, duru Türkçeyi, deyimleri, atasözlerini, halk söyleyişlerini şiirlerinde ustalıkla kullanmasıyla dikkat çekmiş şairlerdendir. Günlük hayat manzaralarını, âdetleri, gelenek ve görenekleri, halk inanışlarını şiirlerine yansıtmış, günümüzde bile rahatlıkla, keyifle okunabilen bir dille şiirlerini kaleme almıştır. Bu makalede şairin “ - ı/i yok” redifli gazeli üzerine üslup incelemesi yapılacaktır. Üslup incelemesi kapsamında; şiirin önce dil özellikleri (âhenk unsurları, kelime kadrosu, kelime grupları, cümle türleri), sonra muhteva özellikleri (işlenen konular), daha sonra ise edebî özellikleri tespit edilecek ve yorumlanmaya çalışılacaktır. Makalenin amacı, şairin genel üslubunu değil, “- ı/i yok ” redifli gazelindeki üslubunu ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Necâtî, Üslup incelemesi, Gazel, 15. yüzyıl

A Style Study on Necati Beg’s Poem with The Ryhme ‘’-I Yok’

Öz

Necâtî Beg is one of the poets who lived in the 15th century, a period when Classical Turkish Poetry began to develop and produce original works, and attracted attention with his clear Turkish language and his masterful use of idioms, proverbs and folk sayings in his poems. He reflected scenes from daily life, customs, traditions and folk beliefs into his poems, and wrote poems in a language that can be read easily and with pleasure even today. In this article, a style analysis will be carried on the poet's ghazal with the rhyme "-ı/i yok". Within the scope of style analysis; First, the linguistic features of the poem (harmony elements, word order, word groups, sentence types), then its content features (topics covered), and then its literary features will be determined and interpreted. The aim of the article is to reveal not the general style of the poet, but his style in the ghazal with the rhyme " –ı/i yok".

Anahtar Kelimeler

Necati, Style Analysis, Ghazal, 15 th Century, Classical Turkish Poetry

Kaynakça

• Aktaş, Şerif. “Edebî Metin ve Özellikleri ”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (39), 2009, 287-300.
• Aktaş, Şerif. Edebiyatta Üslûp ve Problemleri, Kurgan Edebiyat, Berikan Yayınevi, Ankara, 2014.
• Akün, Ö. Faruk. Divan Edebiyatı, İsam Yayınları, Ankara, 2013.
• Batislam, H. Dilek, “Divan Şiirinde Rakip ve Leylâ Hanım’ın Rakip Gazeli ” Turkish Studies (8/13), 2013, 21-34.
• Çiçek, Ali. “İsim-Fiil ve Sıfat-Fiil Yapılarının Türk Dili ve Fransız Dili Açısından Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi”, Uluslararası Anadolu Sosyal Bilimler Dergisi (26), 2022, 692-700.
• Çoban, Ahmet. Edebiyatta Üslûp Üzerine, (1.Baskı), Akçağ Yayınları, Ankara,2004.
• Ergin, Muharrem. Türk Dil Bilgisi, Bayrak Yayım, İstanbul, 2004.
• İpekten, Haluk. Eski Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul, 2014.
• İsen, Mustafa. Latîfî Tezkiresi, Akçağ Yayınları, Ankara, 1999.
• Karahan, Leyla. Türkçede Söz Dizimi (27. Baskı), Akçağ Yayınları, Ankara, 2020.
• Kıyak Abdülkadir. “İslam Öncesi Türk Kültüründe Yıldızlarla İlgili İnanışlar”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15 (2), 2010, 189-197.
• Levend, A. Sırrı. (2017), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, (3. Baskı), Dergâh Yayınları, İstanbul, 2017.
• Mum, Cafer. Divan Şiirinde Bercesteli Beyitler, Mengüceli Yayınları, Malatya, 2011.
• Mum, Cafer. “Koca Râgıp Paşa’nın “Söyler” Redifli Gazeli Üzerine Üslûp İncelemesi”, Türk Dünyası Araştırmaları 118 (233), 2018, 105-122.
• Onay, A. Talat. Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı, (Haz. Cemal Kurnaz), Berikan Yayınevi, Ankara, 2016.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul, 2005.
• Şentürk, A. Atilla ve Kartal, Ahmet. Eski Türk Edebiyatı Tarihi, (13.Baskı), Dergâh Yayınları, İstanbul, 2008.
• Tarlan, A. Nihat. Necatî Beg Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara, 1992.
• Türk Dil Kurumu Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara, 2005.