Analysis of the “Nightingale's Voice Fairy Tale” in the Context of Archetypical Symbolism

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 1, 15 - 29, 30.06.2025

Caner Karabulut

Öz

As a narrative genre that refuses to incorporate stagnation into its structure, the folktale consistently emphasizes the positive effects of action and movement. Through a protagonist who faces the danger of enslavement when becoming passive, it delivers a universal message to humanity. Although theoretically classified as a fictional genre, the folktale holds numerous codes relevant to real life. The source of these hidden truths lies in the collective unconscious—an accumulation of shared historical experiences within a society. Built upon a circular dynamic of "detect–search–find," the tale activates the psyche in the individual’s journey of self-discovery. It evokes awareness by revealing inherited traditional knowledge embedded in genetic memory. In this study, the tale Bülbül Sesi, found in the collection Malatya Masalları edited by Mehmet Yardımcı, is examined through Joseph Campbell’s monomyth theory and Jungian archetypal symbolism. Additionally, various symbols and images within the tale are identified, interpreted accordingly.

Anahtar Kelimeler

Fairy tale , Archetype , Symbol , Bülbül Sesi fairy tale , Analysis.

“Bülbül Sesi” Masalının Arketipsel Sembolizm Bağlamında Tahlili

Öz

Durağanlığı bünyesine dâhil etmeyi reddeden bir anlatı türü olarak masal, harekete geçmenin daima olumlu etkileri üzerinde durur. Durağanlaştığı takdirde köleleşme tehlikesiyle karşı karşıya kalan kahraman üzerinden insanlığa evrensel mesajlar iletir. Teorik olarak bakıldığında, kurgusal anlatı türleri arasında yer alsa da gerçek yaşama dair pek çok şifreyi muhtevasında saklar. Bu gizli bilgilerin kaynağı, kolektif bilinç dışı olarak bilinen, meydana geldiği toplumda, tarihsel süreç içerisinde elde edilen müşterek tecrübelere dayanır. Fark et-ara-bul şeklinde, dairesel bir devinim üzerine inşa edilen evreni ile bireyin benliğini algılama yolculuğunda psişeyi harekete geçirir. Genetik kodlarda kayıtlı geleneksel tecrübeleri açığa çıkararak algılayabilen üzerinde farkındalık yaratır. Bu sayede bireyleşme ile bireyselleşme arasındaki fark kavranarak insan hayatı anlam kazanır. Çalışmada, Mehmet Yardımcı tarafından hazırlanan Malatya Masalları adlı derlemenin içerisinde bulunan Bülbül Sesi masalı, Campbell’ın kahramanın yolculuğu kuramına göre ele alınmış, aynı zamanda Jung’un arketipsel sembolizmine bağlı olarak incelenmiştir. Ayrıca, masal içerisinde yer alan çeşitli imge ve semboller tespit edilerek açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Masal , arketip , sembol , Bülbül Sesi , tahlil

Kaynakça

• Alptekin, M. (2021). Türk Mitolojisinde Hayvan Sembolizmi Çerçevesinde “Deve”, BŞEÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2/6, ss.236-244.
• Artun, E. (2014). Ansiklopedik Halkbilimi / Halk Edebiyatı Sözlüğü, Adana: Karahan Kitabevi.
• Bachelard, G. (2006). Su ve Düşler (O. Kural Çev.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Balcı, S. (2014). Yayılım Alanlarıyla Bir Masal ve Versiyonlarının Motif İncelemesi. Yüksek Lisans Tezi. Kars: Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Birici, S. (2007). Klâsik Türk Edebiyatında Âsiyâ, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17/ 1, ss.97-113.
• Boratav, P. N. (1984). 100 Soruda Türk Folkloru, İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Campbell, J. (2022). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (S. Gürses Çev.) İstanbul: İthaki Yayınları.
• Çetindağ Süme, G. (2024). “Limon Kız” Masalının Sembolik Çözümlemesi. Motif Akademi HalkBilimi Dergisi. 17/48, ss.1939-1953.
• Çoruhlu, Y. (2020). Türk Mitolojisinin Ana Hatları, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ege, F. (2016). Masallarda Bilincin Dönüşümü ve Dönüştürülmesi (Kuzeydoğu Anadolu Masalları Örnekleminde), Ankara: Atalay Matbaası.
• Ergin, M. (2018). Dede Korkut Kitabı, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Ersoy, N. (2000). Semboller ve Yorumları (Bölüm I-II), İstanbul: Zafer Matbaası.
• Jung, C. G. (2006). Analitik Psikoloji (E. Gürol çev.) İstanbul: Payel Yayınları.
• Jung, C. G. (2020). İnsan ve Sembolleri, (H. M. İlgün Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayıncılık.
• Jung, C. G. (2021). Dört Arketip (Z. A. Yılmazer Çev.) İstanbul: Metis Yayınları.
• Ocean, A. E. (2020). Türk Mitolojisi (Ş. Sarıhan Çev.) İstanbul: Mitoloji Tarihi Yayınları.
• Ögel, B. (2020). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve açıklamaları ile destanlar) Cilt I, Ankara: Altınordu Yayınları.
• Özçelik, S. (2016). Dede Korkut -Dresden Yazması- Metin, Dizin, Ankara: TDK Yayınları.
• Özdemir, S. D. (2022). Türk Halk Anlatılarında Devler, Çanakkale: Paradigma Akademi Yayınevi.
• Özdemir, S. D. (2024). Türk Masallarında Kozmik Bir Varoluş Biçimi: Güneş ve Sembolik Yansımaları, Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 17/Özel Sayı, ss.231-245.
• Pala, İ. (2018). Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları.
• Pearson, C. S. (2016). İçimizdeki Kahraman (S. Ayanbaşı Çev.) İstanbul: Akaşa Yayınları.
• Platon (2016). Devlet (F. Akderin Çev.) İstanbul: Say Yayınları.
• Rosenberg, D. (2017). Dünya Mitolojisi. (K. Akten & E. Cengiz & A. U. Cüce & K. Emiroğlu & T. Kenanoğlu & T. Kocayiğit & E. Kuzhan & B. Odabaşı Çev.) Ankara: İmge Kitabevi.
• Sakaoğlu, S. & Duymaz A. (2018). İslamiyet Öncesi Türk Destanları (İncelemeler – Metinler), İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Sakaoğlu, S. (2021). Masal Araştırmaları I, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Schimmel, A. (2000). Sayıların Gizemi (M. Küpüşoğlu Çev.) İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Şimşek, E. & Özdemir, S. D. (2021). Boston Destanı’nın Arketipsel Tahlili, Milli Folklor, 17/129, ss.58-71.
• Talianova Eren, M. (2022). Türk ve Slav Halk İnanışlarında Tuz Simgeciliği, Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 7, ss.1-19.
• Yardımcı, M. (2012). Malatya Masalları, Malatya: Malatya Kitaplığı Yayınları.
• Yıldırım, A. (2006). Renk Simgeciliği ve Şeyh Gâlib’in Üç Rengi, Ankara: Millî Folklor, 9/72, ss.129-140.