BAFRA ULU CAMİ DUVAR RESİMLERİNİN KORUMA VE ONARIM DEĞERLENDİRMELERİ

Yıl 2018, Cilt: 3 Sayı: 5, 88 - 111, 22.06.2018

Ezgin Yetiş

Öz

Samsun’un Bafra ilçesinde bulunan Bafra Ulu Cami 17. yüzyılda yapılmıştır. Harimde özellikle
duvar üzerinde ve ahşap tavanda duvar resimleri bulunmaktadır. Duvar resimlerinin 19. yüzyılda
yapıldığı düşünülmektedir. Resimler harim duvarlarında yayılmakla birlikte son cemaat yerine
bakan kısmında günümüzde mevcut olmayan manzara tasvirlerinin olduğu eski arşiv belgeleri
ve fotoğraflardan anlaşılmaktadır.
Bafra Ulu Cami’nin zaman içerisinde geçirdiği birçok değişiklik kaydedilmiştir. Mihrabın özgün
parçaları depoya kaldırılmış ve yeniden yapılmıştır. Ahşap minberin konumlandığı yer arşiv
fotoğraflarından anlaşıldığı kadarıyla değiştirilmiştir. Yapının diğer unsurlarında da değişiklikler
kaydedilmekle birlikte en önemli değişiklikler duvar resimlerinde görülmektedir. Yapının duvar
resimlerinin bozulmalarına neden olan temelde iki faktör bulunmaktadır; bunlardan biri yanlış
koruma onarım yaklaşımı ve malzeme seçimi, diğeri ise doğal dış etkenlerdir. Ayrıca incelemeler
sonucunda resimler üzerinde bir kaç farklı dönemin boya katmanına da rastlanmıştır.
Bafra Ulu Cami zaman içerisindeki değişimi ve günümüz koşulları bağlamında herhangi bir
ölçü aleti kullanılmadan yapılan nitel gözlemler ile yerinde incelenmiştir. Bu bağlamda koruma
ve onarım değerlendirmeleri yapılmaya çalışılmıştır. Türkiye’deki duvar resimlerinin korunması
anlamında alana katkı sağlayacağı düşünülmektedir.
Bu çalışmada Bafra Ulu Cami’nin sıva üzerine yapılmış duvar resimlerinin koruma-onarım
durumları incelenerek tespit edilen bozulmaları açıklanmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak
yapının duvar resimleri malzeme bozulmaları ve insan faktörlü tahribatlar sonucunda özgün
görünümünden uzaklaşmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Duvar Resmi, Kalem işi, Koruma, Onarım, Bafra Ulu Cami

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2004). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Arık, R. (1976). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı. Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. Bayraktar, M.S. (2007). Samsun ve Bafra Ulu Camileri. Geçmişten Geleceğe Samsun (İkinci Kitap) kitabı içinde (s.463-508). C. Yılmaz (editör). Samsun.
• Bayraktar, M. S. (2016). Samsun’da Türk Devri Mimarisi. Samsun: Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Eskici, B. (2007). Mimari Onarımlarda Malzeme Kullanımı ve Yöntem Sorunları. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu-1 kitabı içinde (s.257-268). Ankara.
• Eskici, B., Kaboğlu, C. (2011). Balat İlyas Bey Külliyesi Koruma ve Onarım Çalışmaları. Balat İlyas Bey Külliyesi: Tarihi, Mimari Restorasyon kitabı içinde (s.235-250). M. B. Tanman, L. T. Elbirlik (Editör). İstanbul.
• Eskici B., Şener, Y. S., Akyol, A. A., Kadıoğlu, Y. K. (2011). İlyas Bey Külliyesi Yapılarına Ait Özgün Malzemelerin Korunmasına Yönelik Araştırma ve Uygulama Çalışmaları. Balat İlyas Bey Külliyesi: Tarihi, Mimari Restorasyon kitabı içinde (s.187-198). (Ed. M. B. Tanman, L. T. Elbirlik (Editör). İstanbul.
• Kuban, D. (2000). Tarihi Çevre Korumanın Mimarlık Boyutu Kuram ve Uygulama. İstanbul: Yapı Endüstri Merkezi Yayınları.
• Kuyulu, İ. (1998). İzmir ve Çevresinde Bir Grup Duvar Resminin Düşündürdükleri.II. Uluslararası İzmir Sempozyumu kitabı içinde (s.59-78). İzmir.
• Mora, P., Mora, L., Philippot, P. (1984). Conservation of Wall Paintings. James F. Hamm (Editör). London: Butterworths.
• Renda, G. (1977). Batılılaşma Döneminde Türk Resim Sanatı. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Sözen, M. ve Tanyeli, U. (2011). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. (10. Basım).İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Tekinalp, P. Ş. (2002). Batılılaşma Dönemi Duvar Resmi. Türkler, 15, s.440-448.
• Yiğit, H. (1981). Bafra Tarihi. Samsun.Vakıflar Genel Müdürlüğü Bafra Ulu Cami arşiv belgeleri.