MEFÂ ‘ÎLÜ/ MEFÂ ‘ÎLÜ/ FE ‘ÛLÜN VEZNİNDE DEVR-İ KEBÎR VE REMEL USÛLÜNDEKİ İKİ ESERİN USÛL-EZGİ VE USÛL-VEZİN YÖNÜNDEN İNCELENMESİ

Yıl 2019, Cilt: 4 Sayı: 7, 228 - 242, 30.06.2019

Nurten YILMAZ

Öz

Usûl, Klâsik Türk Mûsikîsi’nin en önemli ögelerinden bir tanesidir. Özellikle güfteleri Dîvânșiirlerinden seçilen Klâsik formlar söz konusu olduğunda, șiirin ölçüsü olan vezinler ile mûsikînin ölçü birimi olan usûller arasında görülen ișleyiș, birçok araștırmanın konusu olmuș, akademik bu çalıșmaların pek çoğunda; vezin hecelerinin usûlün darplarına dağılımları gösterilmiș ve bu alanda birçok araștırmacıya yol gösterici olmuștur. Bu araștırmada; usûl ile vezin ilișkisinin yanı sıra ezgilerin nasıl bir seyir gösterdiği ve bu seyrin eserdeki makam anlatımıyla olan münasebetine de yer verilmiștir. Bu sebeple araștırmamızda mef‘ûlü/ mefâ‘îlü/ mefâ‘îlü/ fe‘ûlün vezin kalıbı kullanılarak, Remel ve Devr-i Kebîr usûllerinde bestelendiği tespit edilen iki adet Beste formunda eser incelenmiștir. Aynı vezinde olan bu iki eserde usûlün ne șekilde boğumlandığı ve ne tür farklılıklar arz ettiği tespit edilmeye çalıșılmıștır. Eserler; bestelendikleri makamların seyir özelliklerinin ölçüldükleri usûller ile ilișkileri ve veznin iki ayrı usûle dağılım özellikleri yönünden de ele alınarak incelenmiștir. Bu sebeple yapılan bu araștırma, eser analiziyle ilgili farklı bir bakıș açısının olușturulması bakımından önemlidir. Sonuç olarak; eserler bestelenirken vezinler usûl kalıbına yerleștirilmekte, Aynı zamanda eserlerin makamları da bestelendikleri usûlün kalıbına göre yerleștirilmekte olduğu tespit edilmiștir.

Anahtar Kelimeler

Usûl, Remel, Devr-i Kebîr, Vezin-Usûl, Usûl-Ezgi Uyumu

Kaynakça

• KAYNAKÇA1. Yavaşça, A. (2002). Türk Mûsıkîsinde Kompozisyon ve Beste Biçimleri, Türk Kültürüne Hizmet Vakfı, İstanbul.2. Ungay, H. (1982). Türk Mûsıkîsinde Usuller ve Kudûm, Üsküdar.3. Kutluğ, Y. F. (2000). Türk Mûsıkîsinde Makamlar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul.4. Akdoğu, O. (1995). Türler ve Biçimler, Bornova Can Ofset, İzmir.5. Sami, Ş. (1998). Kâmûs-ı Türkî, İstanbul.6. Sezikli, Ubeydullah.(2007).AbdülkâdirMerâgî ve Câmiu’l-Elhan, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü YayımlanmışDoktora Tezi, İstanbul.7. Türkel Oter, Serda. (2019). Dede Efendi’nin “Mef‘ûlü/ Mefâ‘îlü/ Mefâ‘îlü/ Fe‘ûlün” Vezni ile Bestelediği Eserlerinde Usûl-Vezin Kullanımı, Müzik Kültürüne Dair Çeşitli Görüşler ll, Ankara.8. Karaman, Sibel. (2014). Türk Mûsıkîsinde Kullanılan 9 Zamanlı Usûllerde Adlandırma ve İcra Hataları, Türkiyat Araştırmaları Dergisi(35), Konya.