DUVAR RESİMLERİNDE KULLANILAN İNORGANİK PİGMENTLERİN ARKEOMETRİK TEKNİKLERLE İNCELENMESİ

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 9, 15 - 46, 28.04.2020

Bilgesu Şen

Öz

Kültürel mirasın korunması ve gelecek nesillere aktarılması, malzemenin özgünlüğüne, uygun koruma yöntemleri ile muhafaza edilmesine bağlıdır. Tarihi eserde gerçekleştirilecek olan konservasyon ve restorasyon çalışmaları sırasında ve öncesinde malzeme analizi büyük önem arz etmektedir. Tarihi eserlerde yapılan arkeometrik çalışmalar, eserin malzemesinin karakterizasyonu, geçirdiği bozulma süreçleri ve tarihi ile ilgili bilgiler sağlarken, aynı zamanda malzemenin üretildiği dönemin de teknik özellikleri hakkında belirleyici veriler sunmaktadır. Bu çalışmanın amacı; duvar resimlerinde kullanılan beyaz, siyah, kırmızı, sarı, mavi ve yeşil renkli inorganik pigmentlerin tarihini ve kimyasal kompozisyonlarını tanıtmak ve günümüzde dünyada gerçekleştirilen arkeometrik çalışmalar örnekleminde, duvar resimlerinin kromatik paletini karakterize etmektir. Duvar resimlerinde kullanılan inorganik pigmentlerde gerçekleştirilen arkeometrik analizler ise Raman Spektrometresi, Taramalı Elektron Mikroskobu ve Enerji Dağılımlı X-ışını (SEM-EDX), X-Işını Floresans Spektrometresi (XRF), X-Işını Kırınım Difraktometrisi (XRD), Yüksek Performanslı Sıvı Kromatografisi (HPLC), Gaz Kromatografi/ Kütle Spektrometri (GC/MS), Endüktif Eşleşmiş Plazma Kütle Spektrometresi (ICP-MS), Fourier Dönüşümlü Kızılötesi Spektroskopisi (FT-IR) stereo ve polarize ışık mikroskop (PLM) yöntemleridir.

Anahtar Kelimeler

Duvar resmi, , inorganik pigment

Kaynakça

• Akyol, Ali Akın. (2009). Material Characterization of Ancient Mural Paintings and Related Base Materials: A Case Study of Zeugma Archaeological Area, A Thesis Submitted to The Graduate School of Natural and Applied Sciences of Middle East Technical University, Unpublished Ph.D. Thesis, Ankara.
• Aliatis, I., Bersani, D., Campani, E., Casoli, A., Lottici, P., P. Mantovana, S. Marino, I.-G. and Ospitali F. (2009). Green Pigments of The Pompeian Artists’ Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy 73, pp. 532–538.
• Artioli, G. (2010). Scientific Methods and Cultural Heritage, An Introduction to The Application of Materials Science to Archaeometry and Conservation Science. Oxford University Press, New York.
• Ataman, O. Y. (2012). Arkeometride Spektroskopi Yöntemleri, A. A. Akyol ve K. Özdemir. (Editörler). Türkiye’de Arkeometrinin Ulu Çınarları: Prof. Dr. Ay Melek Özer ve Prof. Dr. Şahinde Demirci’ye Armağan, Ankara: Homer Kitabevi, s. 87-96.
• Barnett, J.R., Miller S. and Pearce E. (2006). Colour and Art: A Brief History of Pigments. Optics & Laser Technology 38, pp. 445–453.
• Burgio, L. and Clark R. J. H. (2001). Library of FT-Raman Spectra of Pigments, Minerals, Pigment Media and Varnishes, and Supplement to Existing Library of Raman Spectra of Pigments with Visible Excitation. Spectrochimica Acta Part A 57, pp. 1491–1521.
• Büyüksırıt, T. ve Kuleaşan, H., (2014), Fourier Dönüşümlü Kızılötesi (FT-IR) Spektroskopisi ve Gıda Analizlerinde Kullanımı, Gıda 39 (4), 235-241.
• Cardell, C., Herrera A., Guerra, I., Navas, N., Simon L.R., Elert K. (2017). Pigment-Size Effect on The Physico-Chemical Behavior of Azurite Tempera Dosimeters Upon Natural and Accelerated Photo Aging. Dyes and Pigments 141 pp. 53-65.
• Cennini, C. (1922). (Trans. C. J. Herringham) The Book Arts of Cennino Cennini, A Contemporary Practical Treatise On Quattrocento Painting, George Allen & Unwin LTD, London.
• Çamurcuoğlu, Duygu Seçil. (September, 2015). The Wall Paintings of Çatalhöyük (Turkey): Materials, Technologies and Artists, Thesis Submitted to University College London for the Degree of Doctor of Philosophy Institute of Archaeology University College London.
• Çömen, Aysun. (2010). Resim Sanatında Rönesans’tan Empresyonizm’e Renk Kullanımı ve Kırmızı Rengin İfade Biçimleri, Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Daniilia, S., Minopoulou, E., Andrikopoulos, K. S., Tsakalof, A. and Bairachtari, K. (2008) From Byzantine to Post-Byzantine Art: The Painting Technique of St Stephen’s Wall Paintings at Meteora, Greece. Journal of Archaeological Science 35, pp. 2474–2485.
• Değerli, Ahu Simla. (2010). İzmir Türk Mimarisinde Duvar Resimlerinin Korunması ve Restorasyon Sorunları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Sanatı Anabilim Dalı, İzmir.
• Demir, S., Şerifaki, K. and Böke H., (2018). Execution Technique and Pigment Characteristics of Byzantine Wall Paintings of Anaia Church in Western Anatolia, Journal of Archaeological Science: Reports 17, pp. 39–46.
• Deniz, K. (2010) Buzlukdağı (Kırşehir) Alkali Magmatik Kayaçların Jeolojisi, Petrolojisi ve Konfokal Raman Spektrometresi ile İncelenmesi, Jeoloji Mühendisliği Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi, Ankara.
• Dikilitaş, G. (2005). Duvar Resimlerinin Bozulmasına Neden Olan Etkenler ve Koruma Uygulamaları, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Duran, A., Perez-Rodriguez, J.L., Jimenez de Haro, M.C., Franquelo, M.L. and Robador, M.D. (2011). Analytical Study of Roman and Arabic Wall Paintings in The Patio De Banderas of Reales Alcazares’ Palace Using Non-Destructive XRD/XRF and Complementary Techniques. Journal of Archaeological Science 38, pp. 2366-2377.
• Eastaugh, N., Walsh, V., Chaplin, T. and Siddall R., (2005). The Pigment Compendium A Dictionary of Historical Pigments. Elsevier Butterworth Heinemann Burlington.
• Eastaugh, N., Walsh, V., Chaplin, T. and Siddall R., (2008). The Pigment Compendium A Dictionary of Historical Pigments. Elsevier Butterworth Heinemann Burlington.
• Feller, R. L. (1986). Artists´ Pigments A Handbook of Their History and Characteristics. Volume 1. National Gallery of Art, London: Washington Archetype Publications.
• Fidan E. (2016). Tarih Öncesi Dönemlerde Anadolu’da Kullanılmış olan Maden Yatakları. Yer Altı Kaynakları Dergisi, Yıl:5, Sayı:9, s. 49-59.
• FitzHugh E. W. (1997). Artists Pigments, A Handbook of Their History and Characteristics. Volume 3. National Gallery of Art, London: Washington Archetype Publications.
• Gelzo, M., Grimaldi, M., Vergara, A. Severino, V., Chambery, A., Dello Russo, A., Piccioli, C., Corso, G., and Arcari, P. (2014). Comparison of Binder Compositions in Pompeianwall Painting Styles from Insula Occidentalis, Chemistry Central Journal, 8:65, pp. 1-10.
• Gettens, R. J. and Stout, G. L. (1942). Painting Materials, A Short Encyclopedia. Dover Publications, New York.
• Gündüz, G. (2015). Chemistry, Materials, and Properties of Surface Coatings. DEStech Publications, Inc, Pennsylvania.
• Henshilwood, C. S., d’Errico, F., Niekerk, K. L. van, Coquinot, Y., Jacobs, Z., Lauritzen, S.-E., Menu, M. and García-Moreno, R. (2011). A 100,000-Year-Old Ochre-Processing Workshop at Blombos Cave, South Africa Science 334, pp. 219-222.
• Holler, F. J., Skoog, A. D. ve Crouch, S.R. (2013). Enstrümantel Analiz İlkeleri, E. Kılıç ve H. Yılmaz (Çev.), 6. Baskı, Ankara: Bilim Yayınları.
• Iordanidis, A., Garcia-Guinea, J., Strati, A., Gkimourtzina, A. and Papoulidou A. (2011). Byzantine Wall Paintings from Kastoria, Northern Greece: Spectroscopic Study of Pigments and Efflorescing Salts. Spectrochimica Acta Part A 78, pp. 874–887.
• Karakoç Z., Ketani, M.A, Ketani, S. (2016). Mikroskopların Çalışma Mekanizması ve Çeşitleri, Dicle Üniversitesi, Veterinerlik Fakültesi Dergisi 1, s. 1-6.
• Kılıç, Yiğit. (2018). Antik Çağ'da Boya ve Boyama, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.
• Kokiasmenou E. (2018). Portable XRF analysis and MA-XRF Imaging of Mycenaean Wall Painting Pigments from the Palace of Nestor at Pylos. Aristotle University of Thessaloniki, MSc in Protection, Conservation and Restoration of Cultural Monuments, MSc Thesis.
• Kotulanová E., Schweigstillová J., Švarcová S., Hradil D., Bezdička P. and Grygar T. (2009). Wall Painting Damage By Salts: Causes and Mechanisms Acta Research Reports, No. 18, pp. 27–31.
• Legodi, M.A., de Waal D. (2007). The Preparation of Magnetite, Goethite, Hematite and Maghemite of Pigment Quality from Mill Scale İron Waste. Dyes and Pigments 74, pp. 161-168.
• Levya, I.K., Tauilb, R.N., Valaccob, M.P., Morenob, S., Siracusanob, G. and Maier, M.S. (2018). Investigation of Proteins in Samples of A Mid-18th Century Colonial Mural T Painting by MALDI-TOF/MS and LC-ESI/MS (Orbitrap). Microchemical Journal 143, pp. 457–466.
• Li, Z., Wang, L., Ma, Q.And Mei J. (2014). A Scientific Study of The Pigments in The Wall Paintings at Jokhang Monastery in Lhasa, Tibet, China, Heritage Science, 2:21, pp. 2-6.
• Ma, X., Pasco, H., Balonis, M. and Kakoulli, I. (2019). Investigation of the Optical, Physical, and Chemical Interactions between Diammonium Hydrogen Phosphate (DAP) and Pigments. Sustainability, 11, 3803, pp. 1-20.
• Magrini D., Bracci S., Cantisani E., Conti C., Rava A., Sansonetti A., Shank W., Colombini M. (2017). A Multi-Analytical Approach for The Characterization of Wall Painting Materials on Contemporary Buildings Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy 173, pp. 39–45.
• Malagodi, M., Rovetta, T. and Licchelli, M. (2014). Study of Materials and Techniques in Painted Ceiling Panels from A Palace in Cremona (Italy, 15th Century) Heritage Science, 2:9, pp. 1-9.
• Marey Mahmoud, H., Kantiranis, N., Ali, M., Stratis, J., (2011). Characterization of Ancient Egyptian Wall Paintings, The Excavations of Cairo University At Saqqara. International Journal of Conservation Science Volume 2, Issue 3, July-September pp. 145-154.
• Marić-Stojanović, M., Bajuk-Bogdanović, D., Uskoković- Marković, S. and Holclajtner-Antunović I. (2018). Spectroscopic Analysis of XIV Century Wall Paintings from Patriarchate of Peć Monastery, Serbia. Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy 191, pp. 469–477.
• Mateos, L. D., Esquivel, D., Cosano, D., Jiménez-Sanchidrián, C., Ruiz, J. R. (2018). Micro-Raman Analysis of Mortars and Wallpaintings in The Romanvilla of Fuente Alamo (Puente Genil, Spain) and Identification of Theapplication Technique. Sensors and Actuators A 281, pp. 15-23.
• Maubec, N. Lahfid, A., Lerouge, C., Wille G. And Michel K. (2012). Characterization of Alunite Supergroup Minerals by Raman Spectroscopy. Spectrochimica Acta Part A: Molecular and Biomolecular Spectroscopy 96, pp. 925–939.
• Mazzocchin, G.A., Baraldi, P. and Barbante, C. (2008). Isotopic Analysis of Lead Present in The Cinnabar of Roman Wall Paintings from The Xth Regio “(Venetia Et Histria)” By ICP-Mstalanta 74, pp. 690–693.
• Mellaart, J. (1997). Çatalhöyük: A Neolithic Town in Anatolia, McGraw Hill Book Company, New York.
• Mora, L., Mora, P. and Philippot, P. (1984). Technology of The Principal Constituents of Renderings, Conservation of Wall Paintings, ICCROM, Butterworths. Ohring, M., (1992). The Materials Science Of Thin Films. New Jersey: Academic.
• Onurkan, Somay. (1994). Antik Çağ Resminde Enkaustik ve Boyalar, Anadolu Araştırmaları XIII. s. 144-151.
• Özbal, H., Pehlivan, N. ve Earl, B. (2001). Durağan ve Bakırçay Arsenik Cevherleşmelerinin Jeolojik, Mineralojik ve Kimyasal İncelenmesi. 16. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, TC. Kültür Bakanlığı Anıtlar ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 29-41.
• Pelosi, C., Agresti, G., Andaloro, M., Baraldi, P., Pogliani, P. and Santamaria U. (2013). The Rock Hewn Wall Paintings in Cappadocia (Turkey). Characterization of The Constituent Materials and A Chronological Overview. E-Preservation Science, 10, pp. 99-108.
• Perardi, A., Appolonia, L. and Mirti, P. (2003). Non-Destructive In Situ Determination of Pigments in 15th Century Wall Paintings by Raman Microscopy. Analytica Chimica Acta 480, pp. 317–325.
• Plinius (1855). Naturalis Historia, The Natural History, III-VII (Çev.), H. Rackham, Harvard University, London.
• Roy, A. (1993). Artists´ Pigments A Handbook of Their History and Characteristics. Volume 2. National Gallery of Art, Washington Archetype Publications, London.
• Schmidt, B. A., Ziemann, M A., Pentzien, S., Gabsch, T., Koch W. and Krüger, J. (2016). Technical Analysis of A Central Asian Wall Painting Detached from A Buddhist Cave Temple on The Northern Silk Road Studies in Conservation, 61:2, pp. 113-122.
• Seymour, P. (2003). The Artist’s Handbook. Complete Professional Guide to Materials and Techniques, Arcturus Publishing Ltd., London.
• Silva, C. E., Silva, L. P., Edwards, H. G. M. and de Oliveira, L. F. C. (2006) Diffuse Reflection FTIR Spectral Database of Dyes and Pigments. Anal Bioanal Chem 386, pp. 2183–2191.
• Şen B. ve Akyol, A. A. (2019). Kapadokya Çavuşin (Nikeforas Fokas) Kilisesi Duvar Resimleri Pigment Analizleri, 34. Arkeometri Sonuçları Toplantısı, Ankara: Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü Yayınları, s. 113-131.
• Şen, B. (2019). Nevşehir Kapadokya Bölgesi’ndeki Çavuşin Köyü ve Güllüdere Vadisi Kiliselerinin Duvar Resimlerinde Mevcut Korunma Durum Tespiti ve Arkeometrik İncelemeler, Gazi Üniversitesi Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Theophrastus (1965) De Lapidibus; Eichholz, D.E., Transl.; Oxford University Press: Oxford, UK.
• Thomas, R. (2004). Practical Guide to ICP-MS, Marcel Dekker, Inc., USA.
• Tomasini, E., Siracusano, G. and Maier, M. S. (2012). Spectroscopic, Morphological and Chemical Characterization of Historic Pigments Based on Carbon. Paths for The Identification of An Artistic Pigment. Microchemical Journal 102, pp. 28–37.
• Torgan, E. (2008). Kökboya (Rubia Tinctorum L.) Bitkisinden Pigment Eldesi, Analizi ve Uygulaması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Tunçbilek İ. (2005). Gaz Kromatografisi-Kütle Spektrometrisi Tekniği Kullanılarak Doping Amacıyla Kullanılan Hidroksietil Nişastanın (Hes) İdrardan Analizi Üzerine Bir Çalışma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Weyer, A., Roig Picazo, P., Pop, D., Cassar, J., Özköse, A., Marc, Vallet, J. and Srsa, I. (2015). EwaGlos - European Illustrated Glossary of Conservation Terms for Wall Paintings and Architectural Surfaces, Michael Imhof Verlag, Germany.
• Vitruvius, (2005). De Architectura- Mimarlık Üzerine On Kitap- The Ten Books on Architecture, (Çev.) S. Güven, Ankara: Şevki Vanlı Mimarlık Vakfı.
• Yılmaz, Fuat. (2008). Arkaik Dönem Batı Anadolu Resim Sanatı. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Klasik Arkeoloji Anabilim Dalı, İzmir.
• Zeng, Q.G., Zhang, G.X., Leung, C.W. and Zuo, J. (2010). Studies of Wall Painting Fragments from Kaiping Diaolou by SEM/EDX, Micro Raman and FT-IR Spectroscopy. Microchemical Journal 96, pp. 330–336.
• Zorba, T., Pavlidou, E., Stanojlovic, M., Bikiaris, D. Paraskevopoulos, K.M., Nikolic, V. and Nikolic, P.M. (2006). Technique and Palette of XIIIth Century Painting in The Monastery of Mileseva Article in Applied Physics A · January. pp. 719- 725.