SANAT ESERİNİ ANLAMAK: MALEVICH’İN SİYAH KARE’Sİ ÜZERİNDEN GÖSTERGEBİLİMSEL BİR ÇÖZÜMLEME

Yıl 2022, Sayı: 17, 27 - 40, 31.12.2022

Hilal Yurttaş Gülçin Karaca

Öz

Sanat, sanat izleyici için kafa karıştırıcı olabilmektedir. Tarih içerisinde de sanat eserini anlamlandırmak için sanat eleştirisi kapsamında çeşitli yaklaşımlardan yararlanılmıştır. Bu doğrultuda, alımlayıcı (izleyici, okur) ve yapıt ilişkisi açısından sanat eserine dört tür yaklaşım biçiminden söz edilebilir. Bunlar; sanatçı merkezli yaklaşım, yapıt merkezli yaklaşım, alımlayıcı merkezli yaklaşım ve toplum merkezli yaklaşım biçimleridir. Belirtilen eleştiri yaklaşımları sanat eserini anlamaya yardımcı olsa da bu yaklaşımların da daha çok yorumlamayla ilişkili olduğu ve sanat eseri-izleyici arasındaki durumun öznel özellikler gösterebildiği bir gerçektir. Bu yaklaşımlardan ayrı bir kuram olarak göstergebilimin sanat eserinin anlaşılması bağlamında yararlı olduğu düşünülmektedir. Bu araştırmanın amacı da sanat eserini anlamak için sanatçının ve alımlayıcının içinde bulunduğu toplum-kültür değerlerinin ve sanat eserlerinin anlamlandırılmasında sanat eleştirisi yöntemlerinin yanında göstergebilimsel yaklaşımdan yararlanmanın önemini vurgulamaktır. Bu amaç doğrultusunda öncelikle 1. Bölümde sanatçı merkezli yaklaşım biçimi, yapıt merkezli yaklaşım biçimi, alımlayıcı merkezli yaklaşım biçimi ve toplum merkezli yaklaşım biçimleri incelenmiştir. Bu yaklaşımlarla göstergebilimsel yaklaşımın benzerlik ve farklılıkları tartışılmıştır. 2. Bölümde göstergebilim ile ilgili bilgi verilerek, göstergebilimin temel yapısı, tarihsel gelişimi ve kültürle ilişkisi ele alınmış, örnek olarak soyut bir resim olan Kazimir Malevich’in Siyah Kare resmi göstergebilimsel yaklaşıma göre çözümlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak sanat eserlerinin anlaşılması için sanat eserinin göstergebilimsel çözümlemesinin yapılmasının, eserleri anlamak için yardımcı olabileceği üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Roland Barthes, kültür, kültürlerarasılık, Kazimir Malevich.

Kaynakça

• Alashari, D. (2021) The Significance Of Feldman Method In Art Criticism And Art Education. International Journal of Psychosocial Rehabilitation, 25 (2), 877-884.
• Bali, İ. (2020). Elementlerin Gizli Dünyasına Tarihsel ve Felsefi Bir Bakış. https://www.mataramasu.co/blogs/blog/elementlerin-gizli-dunyasina-tarihsel-ve-felsefi-bir-bakis Erişim Tarihi: 06.12.2021
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim İlkeleri. (Çev: B. Vardar ve M. Rıfat). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Barthes, R. (1996). Çağdaş Söylenler. (Çev: T. Yücel). İstanbul: Metis Yayınları.
• Barthes, R. (1993). Göstergebilimsel Serüven. (Çev: M. Rıfat ve S. Rıfat). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Barret, T. (2019). Neden Bu Sanat? (2.Baskı). (Çev: E. Ermert). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Barret, T. (2014). Sanatı Eleştirmek. (2.Baskı). (Çev: G. Metin). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Batu, B. (2014). Sanat Yapıtı Eleştirisinde Karşılaşılan Sıkıntılar ve Göstergebilimsel Çözümleme Yöntemi. Art-e Sanat Dergisi, 7 (13), 114-128.
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve Göstergebilim. Dicle Üniversitesi Edebiyat Dergisi, 13 (26), 17-41.
• Bishop, C. (2007). Antagonizma ve İlişkisel Estetik, Olasılıklar, Duruşlar, Müzakere: Güncel Sanatta Kamusal Alan Tartışmaları, Ed: P. Tan ve S. Boynik, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları, 31-55.
• Can, E. (2012). Sanat. Tahmis E-Dergi, 7. https://www.google.com/amp/s/tahmisdergi.wordpress.com/2012/06/01/sanat/amp/ Erişim Tarihi: 29.08.2021
• Coşkun, R. (2017). Resim II Dersi Ders Notları, Anadolu Üniversitesi.
• Demir, S. (2009). Göstergebilim, Umberto Eco ve Yapıtları Bağlamında Göstergebilime Katkıları. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dikmen, B. (2014) Görsel Sanatlarda Kültürlerarası Etkileşim ve Melezlik, MSGSÜ Sosyal Bilimler, (9), 27-37.
• Erkman Akerson, F. (2005). Göstergebilime Giriş. İstanbul: Multilingual.
• Erinç, M. S. (2004). Sanat Kültür Kültür Sanat. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Eryılmaz, H. İ. ve Selimgil, B. (2021). İslam Eserlerinde Kullanılan Kare Tabanlı Geometrik Desenlerin Çözümlenmesine Yönelik Yeni Bir Yaklaşım, DEUİFD LIII / 2021, ss. 237-286.
• Fiske, J. (2003). İletişim Çalışmalarına Giriş. (Çev: S. İrvan). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Gibson, C. (2013). Semboller Nasıl Okunur? Resimli Sembol Okuma Rehberi. (Çev: C. Alpan). İstanbul: Yem Yayınları.
• Gombrich, E. H. (1997). Sanatın Öyküsü. (Çev: Ö. Erduran ve E. Erduran). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Gottdiener, M. (2005). Postmodern Göstergeler Maddi Kültür ve Postmodern Yaşam Biçimleri. (Çev. E. Cengiz, H. Gür ve A. Nur) Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Göğebakan, Y. (2020). Hale Biçiminin Kaynağı ve Erken Dönem Hıristiyanlık Resim Sanatında Kullanımı. Atatürk Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 38, 21-36.
• İncirkuş, B. (2020). Çağdaş Sanat Yapıtının Göstergebilimsel İncelenmesi: Joseph Kosuth’un “Bir ve Üç Sandalye” Adlı Çalışması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22 (2), 615-623.
• Karahan, Ç. (2010). Dil Dışı Gösterge Olarak Sanat/Resim. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3 (1),
• Karaman, E. (2017). Roland Barthes ve Charles Sanders Pierce’ın Göstergebilimsel Yaklaşımlarının Karşılaştırılması. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 9 (2), 25-36.
• Kartarı, A. (2014). Kültür, Farklılık ve İletişim. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Kılıç, Y. (2019). Anselm Kiefer’in Eserlerinin Göstergebilimsel Çözümlemesi ve Sanat Eğitimi Öğretim Programlarındaki Öğrenme Alanlarına Yansımaları. Doktora Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kışlalı, A. T. (1979). Önsöz. Göstergebilim İlkeleri içinde. (Çev: B. Vardar ve M. Rıfat). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kuban, D. (2017). Çağlar Boyunca Türkiye Sanatının Ana Hatları. (5. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kul-Want, C., Piero. (2013). Estetik. (Çev: E. Kibaroğlu). İstanbul: NTV Yayınları.
• Locke, J. (1999) İnsanın Anlama Yetisi Üzerine Bir Deneme (III-IV). (Çev: M. Delikara Topçu) Ankara:Öteki Yayınevi.
• Mercin, L. ve Çiftci, Ö. F. (2012). Hırvatistan’ın Milli Sembolü Olan Satranç Tahtası’nın Semiyolojik Açıdan İncelenmesi. Fine Arts, 7 (3), 269-286.
• Minor, V. H. (2020). Sanat Tarihinin Tarihi. (3.Baskı). (Çev: C. Soydemir). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Oktay, G. (2009). Çağdaş Sanatta Resmin Sanat Nesnesi Bağlamında Gösterge Olarak Yer Alması. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Ökeli Ulusoy, H. (2017). Kültürlerarasılık, Çokkültürlülük ve Etnisite: Eskişehir’deki Çerkeslerin Kültürlerarası İletişim Pratikleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, (27), 165-181.
• Ötgün, C. (2008). Sanat Yapıtına Yaklaşım Biçimleri. Gazi Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 1 (2): 159-178.
• Rıfat, M. (2007). Homo Semioticus ve Genel Göstergebilim Sorunları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Sözen, M., Tanyeli, U. (2020). Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü. (19.Basım). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Şahin, O. (2019). Gnostisizm, Gül-Haç ve Teozofi Işığında İki Kare Örneği; “Koyu Karanlıklar” (Robert Fludd ve “Siyah Kare” (Kazimir Maleviç), Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı 28, 2019, ss.103-130.
• Tunalı, İ. (1998). Estetik. (5.Basım). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Turan, Ş. (2014). Türk Kültür Tarihi, (7. Basım). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• URL 1: https://psikologo.com/sanat-kuramlari/ Erişim Tarihi: 06.09.2021
• URL 2: https://artshortlist.com/fr/journal/article/trahison-des-images-magritte Erişim Tarihi: 04.12.2021
• Ünal, M. F. (2016). Göstergebilimin Serüveni. Mütefekkir, 3 (6), 379-398.
• Willats, S. (2010). The Artist as an Instigator of Changes in Social Cognition and Behaviour, London: Occasional Papers.
• Wilson, M. (2015). Çağdaş Sanat Nasıl Okunur. (Çev: F. Candil Erdoğan). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.
• Yılmaz, M. (2006). Modernizmden Postmodernizme Sanat. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Ziss, A. (2016). Estetik. (Çev: Y. Şahan). İstanbul: Hayalperest Yayınevi.